Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động

Sau 25 năm thành lập (1996 - 2021), Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương (Hội đồng) có sự phát triển mạnh mẽ; vai trò, vị thế, uy tín ngày càng được khẳng định; chất lượng và hiệu quả hoạt động nâng cao; công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện các hoạt động khoa học luôn được đổi mới, sáng tạo. Hội đồng trở thành đầu mối tin cậy, tạo môi trường khoa học, sáng tạo, tập hợp trí tuệ và đào tạo đội ngũ cán bộ nghiên cứu khoa học (NCKH) trong các ban, cơ quan Ðảng Trung ương, giúp các đơn vị nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tham mưu, hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao.

Khẳng định vị thế, vai trò

Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thường trực Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa VIII, ngày 5-6-1996, Ban Khoa giáo Trung ương đã ban hành Quyết định số 21-QÐ/KG về việc thành lập Hội đồng Khoa học thẩm định đề tài cấp bộ của các ban Ðảng với nhiệm vụ ban đầu là "có trách nhiệm giúp lãnh đạo Ban Khoa giáo Trung ương trong việc thẩm định, theo dõi tiến trình thực hiện, sử dụng có hiệu quả kinh phí và tổ chức nghiệm thu các đề tài cấp bộ của các ban Ðảng Trung ương".

Tháng 2-2003, Hội đồng Khoa học thẩm định đề tài cấp bộ của các ban Ðảng được đổi tên thành Hội đồng Khoa học các ban Ðảng và vẫn giữ nguyên chức năng, nhiệm vụ đã được đề ra từ trước đó. Năm 2007, đơn vị được đổi tên thành Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương.

Ngày 11-6-2008, Ban Tuyên giáo Trung ương ban hành Quyết định số 724-QÐ/BTGTW về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy của Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương. Theo đó, Hội đồng có chức năng giúp Bộ Chính trị, Ban Bí thư trong việc tư vấn, thẩm định, theo dõi quá trình thực hiện, nghiên cứu các đề tài, đề án, quản lý sử dụng hiệu quả kinh phí và chỉ đạo, kiểm tra việc triển khai thực hiện theo tiến độ các đề tài, đề án, đồng thời tổ chức nghiệm thu đề tài, đề án của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương. Ngày 10-5-2012, Ban Tuyên giáo Trung ương ban hành Quyết định số 871-QÐ/BTGTW về việc ban hành Quy chế hoạt động của Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương, quy định chức năng, nhiệm vụ, tổ chức, bộ máy và hoạt động của Hội đồng. Ðể nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động, đáp ứng yêu cầu của tình hình mới, ngày 17-2-2020, Ban Tuyên giáo Trung ương đã ban hành Quyết định số 2677-QÐ/BTGTW về chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương. Từ đây, Hội đồng thực hiện sáu nhiệm vụ chính: 1. Ðịnh hướng, hướng dẫn và quản lý hoạt động NCKH của các hội đồng khoa học thuộc các cơ quan Ðảng Trung ương; sử dụng kết quả NCKH phục vụ thiết thực công tác tham mưu của các cơ quan Ðảng Trung ương; tổng hợp, chắt lọc kết quả nghiên cứu các đề tài, đề án, xây dựng báo cáo tư vấn về những vấn đề có liên quan đến công tác tham mưu của các cơ quan Ðảng Trung ương gửi Bộ Chính trị, Ban Bí thư; 2. Chủ trì, triển khai thực hiện một số hoạt động NCKH có tính chất liên cơ quan Ðảng Trung ương phục vụ công tác tham mưu; tham mưu về phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ, giải pháp nâng cao hoạt động NCKH của các cơ quan Ðảng Trung ương; tham mưu các định hướng NCKH hằng năm và dài hạn của các cơ quan Ðảng Trung ương; đề xuất thành lập các hội đồng xét duyệt đề tài NCKH của các cơ quan Ðảng Trung ương; cử cán bộ tham dự các cuộc họp, hội thảo về phương hướng và kế hoạch đào tạo, phát triển khoa học và công nghệ của các cơ quan Ðảng Trung ương; chịu trách nhiệm về ý kiến tư vấn và những kiến nghị của mình; 3. Tổ chức các hoạt động thông tin khoa học (hội thảo, tọa đàm, thông tin chuyên đề,...) phục vụ cho công tác tham mưu; xây dựng ấn phẩm Thông tin khoa học, Báo cáo khoa học thường niên và xuất bản các kết quả NCKH xuất sắc, có tính ứng dụng cao; 4. Hướng dẫn, tổ chức bồi dưỡng kiến thức, nghiệp vụ, kỹ năng, phương pháp NCKH cho đội ngũ cán bộ của các cơ quan Ðảng Trung ương; 5. Phối hợp NCKH, tư vấn cho các cấp ủy địa phương, bồi dưỡng nghiệp vụ NCKH cho các địa phương, các tổ chức chính trị, xã hội (khi có nhu cầu và đề nghị); 6. Có quan hệ hợp tác quốc tế, học tập, trao đổi kinh nghiệm tổ chức, triển khai các hoạt động khoa học phục vụ công tác tham mưu, phù hợp với các quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác đối ngoại.

Nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động

Hội đồng luôn chủ động định hướng và hướng dẫn đề cao tính chủ động, sáng tạo của các hội đồng cơ sở. Bám sát Chương trình làm việc và sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư; căn cứ vào chương trình công tác của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương, nắm bắt kịp thời các vấn đề thực tiễn của đất nước, Hội đồng đã kịp thời hướng dẫn các ban, cơ quan Ðảng Trung ương thực hiện đăng ký các nội dung NCKH hằng năm theo hướng đề cao tính chủ động, sáng tạo của các hội đồng cơ sở, coi trọng cơ chế đặt hàng, giao nhiệm vụ trực tiếp dưới các hình thức: Ðề tài, đề án, hội thảo, tọa đàm khoa học. Một số đề tài, đề án quan trọng được Hội đồng đề xuất và giao trực tiếp cho các đơn vị chủ trì nghiên cứu.

Hội đồng tổ chức thẩm định, xét duyệt thuyết minh đề tài, đề án do các hội đồng khoa học cơ sở đăng ký hoặc được giao trực tiếp, bảo đảm đúng mục tiêu, yêu cầu đề ra; đồng thời, phân bổ kinh phí phù hợp với nội dung đã được phê duyệt. Từ năm 1996 đến năm 2021, Hội đồng đã xét duyệt, thẩm định, theo dõi quá trình thực hiện của gần 950 đề tài, đề án dưới nhiều hình thức khác nhau, với sự tham gia của hàng chục nghìn lượt cán bộ nghiên cứu. Trong đó, giai đoạn 1996 - 2006 thực hiện 317 đề tài, đề án; giai đoạn 2006 - 2016 thực hiện 445 đề tài, đề án; giai đoạn 2016 - 2021 đã triển khai 169 đề tài, đề án.

Trong những năm gần đây, công tác NCKH ở các đơn vị được quan tâm, ngày càng đi vào chiều sâu với hiệu quả thiết thực; các lĩnh vực nghiên cứu ngày càng đa dạng gắn với chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, phục vụ trực tiếp công tác tham mưu với Bộ Chính trị, Ban Bí thư. Nhiều đơn vị đã xác định NCKH là một nhiệm vụ quan trọng, là một trong những tiêu chí đánh giá cán bộ, bình xét thi đua. Các đề tài, đề án do Hội đồng tổ chức thực hiện có chủ đề đa dạng, bàn về nhiều lĩnh vực như: xây dựng Ðảng và hệ thống chính trị; phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại…

Giá trị lý luận và giá trị ứng dụng của các kết quả nghiên cứu ngày càng được cải thiện và nâng cao, phục vụ trực tiếp cho công tác tham mưu của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương. Các đề tài, đề án cung cấp những luận cứ khoa học và thực tiễn để Hội đồng và các ban, cơ quan Ðảng Trung ương tham mưu với Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư xây dựng các nghị quyết, chỉ thị, kết luận quan trọng. Nhiều kết quả nghiên cứu được ứng dụng vào thực tiễn hoạt động đơn vị ngay trong quá trình thực hiện.

Hội đồng tổ chức nhiều cuộc hội thảo chuyên gia, tọa đàm khoa học phục vụ công tác tham mưu cấp chiến lược, tham gia góp ý vào dự thảo các văn kiện của Ðảng. Nội dung những vấn đề của hội thảo, tọa đàm đều gắn với công tác tham mưu, tư vấn và bám sát với chức năng, nhiệm vụ của các đơn vị. Hội đồng cũng định kỳ tổ chức các cuộc hội thảo, làm việc trực tiếp tại các hội đồng khoa học cơ sở về những vấn đề cấp thiết đang đặt ra trong thực tiễn. Từ kết quả các cuộc hội thảo, tọa đàm khoa học, kết hợp với chắt lọc kết quả nghiên cứu các đề tài, đề án có liên quan, Hội đồng đã xây dựng nhiều báo cáo tư vấn trình Bộ Chính trị, Ban Bí thư, cung cấp những luận cứ khoa học để tham mưu với Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư trên nhiều lĩnh vực. Kết quả nghiên cứu các đề tài, đề án được cập nhật lên hệ thống thông tin NCKH của Hội đồng.

Các ban, cơ quan Ðảng Trung ương ngày càng coi trọng việc sử dụng các kết quả NCKH phục vụ tổng kết thực tiễn, bổ sung, phát triển lý luận, đóng góp thiết thực vào việc hướng dẫn, kiểm tra, giám sát quá trình chuẩn bị và tổ chức đại hội đảng bộ các cấp qua các nhiệm kỳ; tham mưu, tư vấn, góp ý hoàn thiện dự thảo các văn kiện của Ðảng; tham gia vào việc tổng kết 20 năm, 30 năm và 35 năm đổi mới đất nước…

Ðổi mới, sáng tạo trong công tác chỉ đạo, tổ chức thực hiện

Hội đồng đã đổi mới, sáng tạo, đột phá trong việc xây dựng và triển khai các đề tài, đề án khoa học; xây dựng và thực hiện chương trình, kế hoạch công tác trong từng năm và cả nhiệm kỳ với phương châm không ngừng đổi mới, nâng cao chất lượng, giá trị ứng dụng của NCKH phục vụ công tác tham mưu chiến lược của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương. Các hoạt động chuyên môn của Hội đồng (từ khâu thẩm định đến khâu xét duyệt, nghiệm thu, đánh giá đề tài, đề án; tổ chức hội thảo, tọa đàm chuyên gia, thông tin khoa học chuyên đề...) được vận hành theo hai tiểu ban: Tiểu ban chính trị, xây dựng Ðảng, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; Tiểu ban kinh tế, văn hóa, xã hội. Hội đồng hướng dẫn, định hướng các chủ đề, nội dung nghiên cứu; các hội đồng cơ sở đăng ký các đề tài NCKH cụ thể với Hội đồng, nhằm đề cao tính chủ động, sáng tạo của các hội đồng cơ sở, trên cơ sở yêu cầu, nhiệm vụ, thực tiễn hoạt động của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương và khả năng đáp ứng tài chính của Hội đồng. Việc thẩm định, xét duyệt đề tài, đề án được tiến hành thường xuyên, liên tục. Công tác kiểm tra, giám sát tiến độ thực hiện các đề tài, đề án, nhất là về mặt nội dung ngày càng được coi trọng.

Trong nhiệm kỳ Ðại hội XII của Ðảng, Hội đồng đẩy mạnh việc phối hợp triển khai thực hiện đề tài liên ban "Ðịnh hướng mô hình phát triển bền vững, sáng tạo, bao trùm phù hợp với hoàn cảnh Việt Nam trong tình hình mới" do Ban Kinh tế T.Ư làm cơ quan chủ trì và lần đầu tiên thực hiện nghiên cứu Ðề án độc lập cấp liên ban, liên ngành (Ðề án đặc biệt) giai đoạn 2019 - 2021 "Một số vấn đề lý luận và thực tiễn góp phần chuẩn bị và triển khai Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng" với tám nhiệm vụ nghiên cứu và đặt hàng các hội đồng cơ sở thực hiện, góp phần xây dựng và bước đầu triển khai Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng. Ðây là đột phá mạnh mẽ trong quá trình triển khai nhiệm vụ NCKH phục vụ việc trực tiếp tham mưu với Bộ Chính trị, Ban Bí thư trong việc xây dựng và triển khai Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng.

Hội đồng đã mở rộng quan hệ hợp tác NCKH trong và ngoài nước; thiết lập quan hệ, trao đổi kinh nghiệm với một số đảng cầm quyền. Hội đồng đã tổ chức các đoàn công tác đi khảo sát, nghiên cứu, trao đổi kinh nghiệm về hoạt động nghiên cứu và quản lý khoa học tại một số nước, làm việc với một số đảng cầm quyền, tổ chức hội thảo khoa học quốc tế.

Hội đồng đã đổi mới, chính quy và chuyên nghiệp hóa phương pháp, quy trình quản lý khoa học. Hội đồng áp dụng nhiều phương pháp, quy trình tổ chức và quản lý khoa học mới. Năm 2020, Hội đồng đã chủ động đổi mới phương thức hoạt động nhằm thích nghi với tình hình phòng, chống dịch Covid-19; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin vào hoạt động điều hành, quản lý khoa học của Hội đồng. Hội đồng đã chủ động, linh hoạt trong việc phối hợp với các đơn vị có liên quan để định hướng nghiên cứu, giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong việc thực hiện các đề tài, đề án và hỗ trợ các hội đồng cơ sở trong các hoạt động NCKH. Hội đồng đã xây dựng và ban hành các quy định, quy trình quản lý hoạt động NCKH phù hợp với đặc thù của công tác NCKH trong các ban, cơ quan Ðảng Trung ương; đưa ra nhiều giải pháp khuyến khích, hỗ trợ, thúc đẩy công tác nghiên cứu khoa học ở các đơn vị đi vào chiều sâu, bảo đảm tính thiết thực, hiệu quả.

Ðánh giá về kết quả hoạt động của Hội đồng, trong Thư chúc mừng Hội đồng nhân dịp 25 năm ngày thành lập, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: "Kết quả nghiên cứu của nhiều đề tài, đề án do Hội đồng định hướng, quản lý, đánh giá, đã cung cấp các cơ sở khoa học đáng tin cậy, để các ban, các cơ quan Ðảng Trung ương làm tốt chức năng tham mưu, giúp Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành và lãnh đạo thực hiện nhiều nghị quyết, chỉ thị, kết luận quan trọng. Hội đồng đã phát huy vai trò là đầu mối tập hợp, tổ chức, động viên đội ngũ cán bộ, công chức trong khối các cơ quan Ðảng Trung ương tham gia ngày càng đông đảo vào hoạt động NCKH lý luận chính trị, tổng kết thực tiễn gắn với thực hiện nhiệm vụ chính trị, qua đó nâng cao năng lực tư duy, rèn luyện phương pháp, phong cách làm việc khoa học, góp phần đổi mới nội dung, phương thức hoạt động và chất lượng tham mưu của các ban, các cơ quan Ðảng Trung ương".

Ðẩy mạnh NCKH, góp phần nâng cao chất lượng tham mưu của các cơ quan Ðảng Trung ương

Bối cảnh quốc tế và trong nước đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu cao hơn đối với hoạt động NCKH phục vụ công tác tham mưu của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương, đòi hỏi sự nỗ lực rất lớn của Hội đồng trong việc đổi mới tư duy, nhận thức, bộ máy tổ chức, chức năng, nhiệm vụ để thường xuyên nắm bắt, cập nhật những thông tin mới, luận giải và giải quyết đúng đắn những vấn đề lý luận và thực tiễn nảy sinh.

Các ban, cơ quan Ðảng Trung ương cần có nhận thức đầy đủ và sâu sắc hơn nữa về vai trò, vị trí ngày càng quan trọng của công tác NCKH, cần xác định đây là nhân tố quan trọng để nâng cao hơn nữa chất lượng công tác tham mưu của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương. Tiếp tục khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho cán bộ tham gia NCKH; chú trọng đào tạo, bồi dưỡng các cán bộ nghiên cứu khoa học trẻ, có tài năng; đồng thời, có chính sách đãi ngộ thỏa đáng đối với cán bộ NCKH. Chú trọng và thực hiện nền nếp công tác NCKH, tập trung nghiên cứu lý luận và tổng kết thực tiễn. Từ thực tiễn mà phát hiện các vấn đề và tình huống, vận dụng lý luận để phân tích và đánh giá thực tiễn; dự báo (phát hiện xu hướng, triển vọng, trù liệu và cảnh báo nguy cơ có thể xảy ra) và đề xuất phương hướng, giải pháp, kiến nghị những vấn đề liên quan tới hoạch định đường lối, chủ trương, chính sách của Ðảng và Nhà nước. Những giải pháp, kiến nghị đề xuất phải được luận chứng thuyết phục, có cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn đất nước.

Trong thời gian tới, cần xác định rõ vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng trong hệ thống tổ chức các cơ quan Ðảng Trung ương và mối quan hệ giữa Hội đồng với Ban Bí thư, Ban Tuyên giáo Trung ương và các hội đồng khoa học thuộc các cơ quan Ðảng Trung ương. Tiếp tục nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực quản lý và NCKH cho cán bộ và thành viên Hội đồng, tăng cường cán bộ chuyên trách cho Hội đồng; chú trọng xây dựng đội ngũ cán bộ trẻ, kế cận. Xây dựng cơ chế phối hợp hiệu quả giữa Hội đồng với các cơ quan nghiên cứu và các địa phương để nâng cao chất lượng nghiên cứu.

Tiếp tục hoàn thiện thể chế, chính sách tài chính, quản lý NCKH, phù hợp với nền kinh tế thị trường và thông lệ quốc tế. Tôn trọng đặc thù của lao động sáng tạo, xóa bỏ các rào cản và hành chính hóa hoạt động NCKH. Linh hoạt và đơn giản hóa thủ tục thanh, quyết toán tài chính, giảm đến mức thấp nhất các gánh nặng hành chính cho các nhà khoa học.

Bám sát Chương trình làm việc toàn khóa và sự chỉ đạo của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trọng tâm chủ đề nghiên cứu của các ban, cơ quan Ðảng Trung ương cần hướng vào việc triển khai Nghị quyết Ðại hội XIII của Ðảng, nhất là các nhiệm vụ trọng tâm, đột phá chiến lược và thực hiện mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, gắn với chức năng, nhiệm vụ tham mưu, tư vấn chiến lược của từng đơn vị.

PGS, TS Vũ Trọng Lâm

Phó Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ủy viên Hội đồng Khoa học các cơ quan Ðảng Trung ương