Nâng cao hiệu quả thu gom, xử lý rác tái chế

Mô hình thu gom, phân loại, xử lý rác thải nhựa tại nguồn ở xã Xuân Quang 2, huyện Đồng Xuân. Ảnh: ANH NGỌC

Góp phần giảm thiểu rác thải nhựa

Theo Trung tâm Hỗ trợ phát triển xanh (GreenHub), nhóm ngành nghề phi chính thức thu gom ve chai, đồng nát có vai trò rất quan trọng, góp phần giảm thiểu lượng chất thải rắn cần xử lý, đặc biệt là rác thải nhựa. Tuy nhiên, lực lượng này chủ yếu là nữ giới (chiếm hơn 90%). Mặc dù đây là công việc nặng nhọc, điều kiện lao động còn lạc hậu, thiếu bảo hộ lao động, chủ yếu làm bằng thủ công, tư liệu lao động thô sơ, nhưng phúc lợi xã hội, BHYT... chưa được quan tâm đúng mức. Những người lao động này cũng thường phải đối mặt với định kiến thân phận hoặc bị kỳ thị khi làm việc với chất thải…

Bà Võ Thị Yến ở xã Hòa An (huyện Phú Hòa), một người có nhiều năm thu mua ve chai chia sẻ: Gia đình tôi chỉ làm nông nghiệp, bản thân không có nghề nghiệp ổn định nên tôi tham gia thu mua ve chai khoảng 10 năm nay. Nghề này đa số là phụ nữ và thường là người lao động tự do, ngoài công việc thu gom phế liệu còn phải làm thêm nhiều việc khác để kiếm thêm thu nhập. Để làm công việc này, phương tiện chỉ chiếc xe đạp cũ, vài bao tải chứa rác được cột vào yên xe và một chiếc cân. Nghề thu mua phế liệu phải chịu không ít nhọc nhằn, vất vả, đôi khi còn bắt gặp thái độ khinh thường của những người xung quanh. Hành trình mua phế liệu có khi bắt đầu từ mờ sáng và kết thúc khi đêm muộn.

Bà Yến chia sẻ thêm, không ít người nghĩ, nghề thu mua ve chai chỉ cần chịu khó nhặt nhạnh là có thể kiếm được tiền, nhưng trên thực tế, rất nhiều cơ cực và hiểm nguy mà những người làm nghề này phải trải qua. Để kiếm được đồng tiền, người thu mua ve chai phải liên tục di chuyển đoạn đường dài dù trời nắng nóng. Có những hôm trời mưa, thu mua được một số giấy loại, bìa carton vận chuyển trên đường bị ướt phải về phơi khô nhọc công…

Bà Trương Thị Tâm ở phường Hòa Hiệp Bắc (TX Đông Hòa) cho hay: Trước đây, tôi luôn mặc cảm, tự ti không dám nói mình làm công việc gì khi có người hỏi về nghề nghiệp. Thời gian vừa qua, tôi được tham gia nhiều lớp tập huấn, được trang bị kiến thức về an toàn lao động, đến nay tôi đã biết cách để tự bảo vệ sức khỏe của mình trong quá trình làm việc. Qua các lớp tập huấn này, tôi cảm thấy công việc của mình cũng góp phần bảo vệ môi trường và tự tin hơn trong khi làm. Mong muốn của chị em chúng tôi là CLB Phụ nữ thu gom rác tái chế bảo vệ môi trường ở địa phương phát triển ổn định, Nhà nước có thêm nhiều chính sách hỗ trợ để cuộc sống mưa sinh của chị em ổn định hơn.

Bà Nguyễn Bảo Hân, điều phối viên của GreenHub thông tin: GreenHub phối hợp với nhiều sở, ngành của tỉnh vận động, kêu gọi nhiều tổ chức, nhà tài trợ, đối tác, chuyên gia trong và ngoài nước đến Phú Yên để chung tay thực hiện một số vấn đề liên quan đến rác thải, môi trường. Hoạt động thu gom rác tái chế và thực hiện mục tiêu nâng cao chất lượng, hiệu quả thu gom rác, trong đó bao gồm hệ thống hóa mạng lưới thu gom rác phi chính thức là một trong những nhiệm vụ của gói công việc Nâng cao năng lực và hợp tác của nhóm phụ nữ thu gom rác thải ngoài công lập tại Phú Yên được triển khai từ năm 2024 đến nay.

Khảo sát của Sở Nông nghiệp và Môi trường về phụ nữ thu gom rác phi chính thức ở Phú Yên. Đồ họa: ANH NGỌC

Biến rác thải thành tài nguyên

Rác thải nhựa đang là vấn nạn mà một số địa phương phải đối mặt, trong đó có Phú Yên. Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ước tính mỗi năm ở Việt Nam thải ra môi trường khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, nhưng chỉ khoảng 27% được thu gom cho tái chế. Rác thải đang là một trong những nguyên nhân chính gây ô nhiễm môi trường, đặc biệt là vấn đề nóng về “ô nhiễm trắng” do rác thải nhựa…

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, việc phát sinh chất thải rắn sinh hoạt, đặc biệt là chất thải nhựa đã gây ra các ảnh hưởng xấu về cảnh quan, môi trường và hệ sinh thái, từ đó dẫn đến các tác động tiêu cực về phát triển KT-XH. Để thu gom, xử lý rác thải nhựa đạt hiệu quả, ngoài lực lượng thu gom rác chính thức còn có một lực lượng không nhỏ đó là những người thu gom rác phi chính thức. Ở Phú Yên, lực lượng thu gom rác phi chính thức này hiện có khoảng 1.300 người, trong đó hơn 90% là phụ nữ. Đây là một trong những lực lượng, nhân tố quan trọng để phát triển phân loại rác thải tại nguồn, đặc biệt là chống ô nhiễm rác thải nhựa.

Bà Trần Thị Binh, Phó Chủ tịch Hội LHPN tỉnh cho rằng, trong công tác quản lý rác thải nói chung, quản lý rác thải nhựa nói riêng, phụ nữ có vai trò vô cùng quan trọng. Họ là những người trực tiếp phân loại rác thải ngay tại hộ gia đình và nhiều người là lực lượng chính tham gia hoạt động thu mua ve chai, qua đó đóng góp một phần không nhỏ vào việc giảm thiểu thất thoát, rò rỉ rác thải nhựa ra môi trường. Dù vậy, những người làm công việc thu mua ve chai không được xã hội thừa nhận là ngành nghề chính thống, thời gian làm việc thu gom phế liệu không theo quy định, thu nhập còn thấp và bấp bênh.

Bà Nguyễn Bảo Hân, điều phối viên của GreenHub cho biết: Gói công việc Nâng cao năng lực và hợp tác của nhóm phụ nữ thu gom rác thải ngoài công lập tại Phú Yên với mục đích cải thiện thu nhập và phúc lợi của phụ nữ thu gom rác ngoài công lập bằng cách củng cố và đa dạng hóa các hoạt động hiện tại của họ với các kỹ năng, quan hệ đối tác, mạng lưới hỗ trợ và kết nối mới. Gói công việc này còn nhằm nâng cao kỹ năng, mở rộng mạng lưới và xây dựng quan hệ đối tác cho phụ nữ thu gom rác ngoài công lập. Đồng thời tăng cường năng lực trong thu gom rác hiệu quả, quản lý tài chính và đảm bảo an toàn lao động thông qua các hoạt động tập huấn, trao đổi kinh nghiệm giữa các nhóm và đối thoại thúc đẩy chính sách.

Ông Huỳnh Huy Việt, Trưởng phòng Tổng hợp - Đánh giá tác động môi trường, Chi cục Bảo vệ môi trường và biển, hải đảo (Sở Nông nghiệp và Môi trường) cho hay: Thời gian qua, nhiều tổ chức bảo vệ môi trường trong nước và nước ngoài đã đồng hành cùng với Phú Yên triển khai nhiều dự án, mô hình thu gom, xử lý rác thải, đặc biệt là rác thải nhựa, rác tái chế. Các tổ chức này còn phối hợp với tỉnh triển khai nhiều chính sách hỗ trợ trực tiếp và gián tiếp, giúp người thu gom rác phi chính thức tham gia vào các mạng lưới, liên kết với nhau nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thu gom, tăng thu nhập, góp phần cải thiện cuộc sống. Ngoài ra, các dự án, mô hình bảo vệ môi trường còn truyền thông cho cộng đồng về phân loại rác tại nguồn, chống ô nhiễm rác thải nhựa, vận động cộng đồng chung tay bảo vệ môi trường, kết nối thị trường tiềm năng để tăng cơ hội tái chế rác, với phương châm “biến rác thải thành tài nguyên”.

ANH NGỌC