Nâng cao hiệu quả xóa mù chữ với ứng dụng công nghệ, đổi mới quản lý

Lớp học xóa mù chữ, xóa tái mù chữ cho học viên là phụ nữ tại bản Ón, xã Tam Chung, Thanh Hóa. Ảnh: qdnd.vn

Nhiều khó khăn phát sinh

Thanh Hóa đã được Bộ GD&ĐT công nhận đạt chuẩn xóa mù chữ mức độ 2 từ 31/12/2021 và duy trì mức chuẩn này cho đến nay.

Theo ông Tạ Hồng Lựu, quyền Giám đốc Sở GD&ĐT Thanh Hóa, Đảng và Nhà nước xác định phổ cập giáo dục, xóa mù chữ là nhiệm vụ trọng yếu; hệ thống Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và các Nghị định của Chính phủ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho tổ chức thực hiện công tác này.

Tại Thanh Hóa, đây cũng là nội dung được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp ủy đảng, chính quyền địa phương. Nhiệm vụ công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ đã được đưa vào Nghị quyết các cấp ủy đảng, có chương trình, kế hoạch thực hiện cụ thể là cơ sở quan trọng để thực hiện các mục tiêu phổ cập giáo dục, xóa mù chữ.

Công tác đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học được quan tâm. Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên hằng năm được bổ sung về số lượng và nâng cao về chất lượng, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu thực tiễn của công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ.

Ý thức của đa số người dân về ý nghĩa phổ cập giáo dục, xóa mù chữ được nâng lên, tạo điều kiện để duy trì, giữ vững và nâng cao chất lượng kết quả.

Tuy nhiên, với địa bàn rộng lớn, số dân đông và sống phân tán, khó khăn về địa hình, giao thông, khí hậu, điều kiện kinh tế - xã hội cũng còn nhiều khó khăn, trình độ dân trí thấp, riêng vùng núi có hơn 1 triệu người với nhiều dân tộc…, triển khai công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ tại Thanh Hóa còn nhiều thách thức.

Theo ông Tạ Hồng Lựu, cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học của các trường học tuy đã được tăng cường, bổ sung, nhưng so với yêu cầu chỉ đạt ở mức trung bình. Kinh phí để nâng cấp, thay thế, xây dựng mới phòng học, trang thiết bị còn gặp nhiều khó khăn. Việc huy động nguồn lực, đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các nhà trường, đặc biệt là khu vực miền núi cao trình độ dân trí thấp điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, những xã có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn còn ít, chưa đáp ứng với yêu cầu.

Trước năm 2025, đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên còn bất cập về cơ cấu, chất lượng chưa đồng đều; việc luân chuyển, điều động cán bộ, giáo viên làm biến động đội ngũ cốt cán làm công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ ở các đơn vị, có ảnh hưởng ít nhiều đến công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ. Tình trạng thừa thiếu cục bộ vẫn có ở các nơi kể cả khu vực thị xã, thành phố..., Việc biệt phái giáo viên về trung tâm học tập cộng đồng cũng gặp nhiều khó khăn, biên chế của các nhà trường không dôi dư

Kinh phí cho các hoạt động phổ cập giáo dục, xóa mù chữ còn rất hạn chế, hầu như không có. Việc vận động người chưa biết chữ ra lớp học xóa mù chữ một số đơn vị còn khó khăn do địa bàn miền núi rộng, nhiều nơi vẫn còn điểm lẻ thôn, bản nhiều. Số người trong độ tuổi 15-60 còn mù chữ mức độ 2 chiếm 0,67%, chủ yếu là người trên 50 tuổi sống rải rác ở các địa bàn đặc biệt khó khăn nên việc tổ chức lớp học không thuận lợi. Với độ tuổi này người dân rất ngại đi học, khó vận động, sự tiếp thu kiến thức cũng hạn chế…

Từ 1/7/2025, thực hiện chính quyền địa phương 2 cấp, các đơn vị hành chính đã thay đổi, biến động địa giới hành chính. Toàn tỉnh từ 27 huyện thị xã, thành phố với 559 xã, phường, thị trấn còn 166 xã/phường (số lượng đầu mối làm việc tăng từ 27 lên 166). Các thành viên chỉ đạo, thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ có sự biến động lớn.

Ông Tạ Hồng Lựu cũng nhắc đến khó khăn nguồn lực không đồng đều giữa miền núi - đồng bằng. Ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, việc mở lớp ghép, lớp giờ linh hoạt cho người lớn sau sắp xếp địa bàn càng khó: quãng đường xa hơn, điểm lớp phân tán, thiếu báo cáo viên xóa mù chữ kiêm nhiệm. Nhóm người lớn vừa xóa mù chữ nếu không có hoạt động duy trì (Câu lạc bộ đọc, kỹ năng số cơ bản) dễ tái mù. Năm 2025, các điểm sinh hoạt cộng đồng cũng phải bố trí lại theo địa bàn mới, làm gián đoạn duy trì.

Ngoài ra còn khó khăn bởi biến động lớn về dữ liệu tổng hợp và hồ sơ phổ cập giáo dục, xóa mù chữ; thay đổi công cụ tổng hợp từ 3 cấp sang 2 cấp (dữ liệu sắp xếp và cập nhật toàn bộ). Yêu cầu thực tiễn đòi hỏi cần xây dựng hoặc sử dụng hệ thống mới trong tổng hợp dữ liệu phổ cập giáo dục, xóa mù chữ từ 2025.

Cấp xã, phường, cán bộ phòng Văn hóa-Xã hội rất ít người làm giáo dục, hoặc chưa qua công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ …Ở các cấp phải thành lập mới Ban chỉ đạo, quy chế hoạt động, kế hoạch giai đoạn 2025-2030. Hồ sơ và công tác kiểm tra, giám sát, công nhận buộc phải điều chỉnh theo các văn bản của các cấp theo tổ chức chính quyền 2 cấp…

Đại biểu dự tập huấn triển khai công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025 tại điểm cầu xã Quan Sơn (Thanh Hóa). Ảnh: https://quanson.thanhhoa.gov.vn.

Đẩy mạnh quản lý, phát huy sáng kiến để tháo gỡ khó khăn

Trước thực trạng này, ông Tạ Hồng Lựu cho biết, ngành Giáo dục Thanh Hóa đã có những giải pháp đồng bộ nhằm triển khai hiệu quả hơn nữa công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ trên địa bàn.

Sở GD&ĐT - cơ quan thường trực về công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ - đã kịp thời có văn bản gửi các cơ quan đơn vị xin ý kiến về cử người tham gia Ban chỉ đạo cấp tỉnh; tham mưu cho UBND tỉnh Thanh Hóa về việc thành lập Ban Chỉ đạo phổ cập giáo dục, xóa mù chữ tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2025-2030.

Sở GD&ĐT đồng thời tham mưu cho Ban Chỉ đạo tỉnh Ban hành Quy chế làm việc của Ban Chỉ đạo phổ cập giáo dục, xóa mù chữ tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2025-2030; Kế hoạch thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ tỉnh Thanh Hóa, giai đoạn 2025-2030; Kế hoạch thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ tỉnh Thanh Hóa năm 2025, các công văn hướng dẫn thực hiện công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ năm 2025.

Đặc biệt, sáng kiến “Hệ thống tổng hợp dữ liệu phổ cập giáo dục, xóa mù chữ” theo chính quyền 2 cấp (của ông Nguyễn Sỹ Thuấn - Hiệu trưởng Trường THCS Quảng Tiến, phường Sầm Sơn); sáng kiến “In phiếu điều tra từng hộ gia đình từ dữ liệu phổ cập giáo dục, xóa mù chữ” và “In Sổ phổ cập giáo dục, xóa mù chữ” (của ông Nguyễn Minh Giang - Phó Hiệu trưởng Trường THCS Yên Lạc, xã Yên Ninh) giúp bước đầu cơ bản giải quyết được một trong bốn bài toàn lớn của giáo dục tỉnh Thanh Hóa cần thực hiện năm 2025.

Tính trên quy mô toàn tỉnh Thanh Hóa và các sản phẩm trên thị trường, sáng kiến của ông Nguyễn Sỹ Thuấn đã giúp tiết kiệm ít nhất 3-4 tỷ đồng/ năm; sáng kiến của ông Nguyễn Minh Giang tiết kiệm cho các cơ sở giáo dục khoảng 3 tỷ đồng/năm và giảm 80% thời gian làm phiếu và sổ phổ cập cho các giáo viên.

Một giải pháp khác là lập nhóm zalo để trao đổi, hỗ trợ các xã, phường và các cơ sở giáo dục. Khi ban hành văn bản sẽ gửi thêm bản word trên nhóm để các cán bộ xã, phường tiện tiếp cận; đồng thời, cung cấp các biểu mẫu, văn bản ban hành ở cơ sở; hướng dẫn thực hiện cho cán bộ cấp xã, phường theo trình tự các bước, các việc…

Cuối cùng là tổ chức tập huấn online cho cán bộ xã, lãnh đạo cơ sở giáo dục, giáo viên về công tác phổ cập giáo dục, xóa mù chữ và sử dụng các chương trình tổng hợp dữ liệu, in phiếu, sổ phổ cập giáo dục.

Những giải pháp sáng tạo, phù hợp thực tiễn đang giúp ngành Giáo dục Thanh Hóa từng bước khắc phục khó khăn, bảo đảm duy trì và nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục, xóa mù chữ, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và công bằng trong giáo dục cho mọi người dân.

Hải Bình