Nâng cao năng lực dự phòng ngay từ giảng đường y khoa

Các chuyên gia bàn thảo về đưa học phần vắc-xin vào giảng đường y khoa.

Thực tế này đòi hỏi phải nâng cao năng lực dự phòng, nhất là công tác tiêm chủng trọn đời, thế nhưng việc triển khai lại gặp khó khăn bởi nhân viên y tế hầu hết chưa được trang bị đầy đủ kiến thức về vắc-xin một cách bài bản từ đầu.

Nền tảng của y tế hiện đại

Trên bình diện toàn cầu, tiêm chủng được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đánh giá là một trong những biện pháp y tế công cộng hiệu quả nhất sau nước sạch, giúp cứu sống khoảng 4 triệu người mỗi năm. Vắc-xin không chỉ phòng bệnh mà còn giảm gánh nặng y tế, chi phí điều trị, nâng cao năng suất lao động và chất lượng cuộc sống.

Ở Việt Nam, chương trình tiêm chủng mở rộng đã đạt nhiều kết quả tích cực, tuy nhiên nhận thức về tiêm chủng ở người trưởng thành và người cao tuổi còn hạn chế, một phần nguyên nhân bắt nguồn từ việc thiếu hụt kiến thức chuyên sâu trong đào tạo y khoa, khiến cho đội ngũ nhân viên y tế chưa thật sự tự tin trong tư vấn và thực hành tiêm chủng.

Theo thống kê của Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh, hiện tại chỉ có khoảng 30% số sinh viên y khoa được học bài bản về vắc-xin. Thực tế này dẫn đến có không ít bác sĩ chưa đủ tự tin để tư vấn, giải thích và hướng dẫn người dân về tiêm chủng, nhất là người cao tuổi và người có bệnh mạn tính.

“Tư vấn vắc-xin từ bác sĩ là cực kỳ quan trọng vì người dân thường tin tưởng vào bác sĩ, trong khi đó nhiều người lại chưa được trang bị đầy đủ kiến thức và kỹ năng về vắc-xin”, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phùng Nguyễn Thế Nguyên, Hiệu trưởng Trường Y thuộc Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh chia sẻ.

Nhiều chuyên gia y tế cũng chỉ ra thực tế hiện nay những người lớn tuổi có bệnh nền khi đi tiêm vắc-xin tại các trung tâm tiêm chủng trong hệ thống y tế cộng đồng thì gần như bị từ chối vì lý do huyết áp cao hay bệnh đái tháo đường,… Điều này bắt nguồn từ việc mặc dù phần lớn các bác sĩ đều hiểu việc sử dụng vắc-xin có ngừa được bệnh, nhưng do chương trình đào tạo còn sơ sài, chưa đầy đủ cho nên số lượng nhân viên y tế, nhất là các bác sĩ nắm vững kiến thức về vai trò của vắc-xin là không nhiều.

Dẫn chứng cụ thể, một bác sĩ khi điều trị bệnh nhân tăng huyết áp có thể ghi toa để dùng thuốc, có thể hướng dẫn về dinh dưỡng hay phục hồi chức năng, nhưng riêng vắc-xin thì hiện chỉ dừng lại ở giai đoạn tư vấn là chính chứ chưa đưa vào chỉ định đơn thuốc.

Xây dựng nền tảng y học dự phòng

Nhìn nhận sự cần thiết của học phần vắc-xin trong đào tạo y khoa, nhưng theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Cao Hữu Nghĩa, Viện Pasteur Thành phố Hồ Chí Minh, khi triển khai giảng dạy cần chú trọng ba yếu tố then chốt là kiến thức, thực hành và khả năng ứng phó với tình huống sau tiêm.

“Nếu lấy người bệnh là trung tâm, nhân viên y tế phải hiểu rõ về vắc-xin, có kỹ năng tư vấn, xử trí an toàn sau tiêm. Trong khi thực tế đào tạo hiện nay chỉ có hai tiết học liên quan đến vắc-xin là không đủ, cho dù sinh viên y khoa theo hướng lâm sàng hay y học cổ truyền,.. cũng cần có những kiến thức nền tảng về vắc-xin”, ông Nghĩa nhấn mạnh.

Trong khi đó với góc độ quản lý, Tiến sĩ Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế thành phố cho rằng, rào cản lớn nhất hiện nay là chính sách và pháp lý. “Điều trị thì bảo hiểm y tế thanh toán nhưng phòng bệnh bằng vắc-xin lại chưa được hỗ trợ đầy đủ, ngoài ra nhiều bác sĩ còn e ngại về trách nhiệm pháp lý khi tư vấn tiêm vắc-xin cho bệnh nhân có bệnh nền. Vì thế, điều quan trọng phải đào tạo và củng cố niềm tin của chính đội ngũ y tế vào vắc-xin trước khi lan tỏa ra cộng đồng”, ông Châu cho biết thêm.

Trong nỗ lực xây dựng nền tảng y khoa dự phòng vững chắc cho tương lai, Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh phối hợp với đơn vị GSK (Anh quốc) xây dựng chương trình đào tạo học phần về vắc-xin và vi-rút dự kiến đưa vào chương trình đào tạo chính thức từ năm 2026 với hơn 2.000 bác sĩ được đào tạo mỗi năm và hướng tới mở rộng triển khai ra các trường đại học trên cả nước vào năm 2027.

Đánh giá về chương trình nêu trên, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Ngô Quốc Đạt, Hiệu trưởng Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh cho biết: “Đây là cơ hội để sinh viên và học viên sau đại học tiếp cận kiến thức cập nhật về tiêm chủng và y học dự phòng theo chuẩn quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo và truyền cảm hứng cho thế hệ bác sĩ tương lai trong sứ mệnh bảo vệ và chăm sóc sức khỏe người dân trong giai đoạn già hóa dân số”.

Bước đi này cũng được nhiều chuyên gia y tế, ghi nhận đánh giá cao vì phù hợp với xu hướng chung của y học thế giới, chuyển từ điều trị sang dự phòng chủ động, coi tiêm chủng là phần không thể thiếu trong chăm sóc sức khỏe trọn đời. “Vắc-xin không còn là công cụ phòng bệnh mà trở thành trụ cột của chiến lược chăm sóc sức khỏe toàn diện, trong xã hội đang già hóa, tiêm chủng cần được tích hợp vào hoạt động khám, điều trị thường xuyên để bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương nhất”, Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Lê An, Chủ tịch Hội bác sĩ gia đình Việt Nam khẳng định.

NHẬT THÀNH