Nâng cao trách nhiệm của truyền thông để ngành thực phẩm phát triển bền vững

Sản xuất xúc xích tiệt trùng ở Công ty cổ phần Việt Nam Kỹ nghệ súc sản (VISSAN).

Theo Chi cục Quản lý thị trường thành phố, trong quý 3/2025, tình hình buôn lậu, kinh doanh hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc, xuất xứ, hàng xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp, gian lận thương mại vẫn không có dấu hiệu giảm. Đáng lo, một số vụ việc có diễn biến phức tạp, quy mô lớn tập trung ở các mặt hàng thực phẩm, thuốc chữa bệnh, sữa và thực phẩm bảo vệ sức khỏe. Ngành thực phẩm ở thành phố đã và đang phải “sống chung” với nạn thông tin sai lệch, quảng cáo không trung thực, hàng giả, hàng nhái, hàng lậu, hàng kém chất lượng… Theo thống kê của cơ quan chức năng, thành phố hiện có hơn 1.000 doanh nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm, giữ vai trò trọng yếu trong chuỗi cung ứng quốc gia và xuất khẩu.

Theo Chủ tịch Hội Lương thực-Thực phẩm thành phố (FFA) Lý Kim Chi, những thông tin không trung thực có thể nhanh chóng bị thổi phồng thành “cơn bão truyền thông”, không những gây thiệt hại lớn cho doanh nghiệp mà còn tác động tiêu cực đến cả chuỗi cung ứng và niềm tin của người tiêu dùng.

Theo bà Chi, trong thương trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, doanh nghiệp nào cũng muốn tạo được sự khác biệt và tiếp cận thị trường một cách nhanh chóng. Thế nhưng, những vụ việc, tin đồn trong thời gian qua cho thấy, nếu truyền thông bị lạm dụng hoặc thiếu kiểm chứng thì có thể gây hoang mang dư luận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến doanh nghiệp, những doanh nghiệp làm ăn nghiêm túc bị vạ lây, hoạt động kinh doanh bị ngưng trệ… Hơn nữa, người lao động, nông dân, nhà phân phối… cũng bị khó khăn theo. Ngược lại, nếu được sử dụng hợp lý, đúng đắn, truyền thông lại trở thành động lực to lớn giúp doanh nghiệp vượt qua khủng hoảng, nâng cao sức cạnh tranh, tạo nền tảng phát triển bền vững và khôi phục, củng cố niềm tin của người tiêu dùng.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm thành phố, phát biểu ý kiến tại một sự kiện về ngành thực phẩm.

Theo các chuyên gia, truyền thông không chỉ là phương tiện thông tin, mà còn là công cụ định hướng dư luận, xây dựng và củng cố niềm tin xã hội, nhất là trong lĩnh vực thực phẩm - lĩnh vực thiết yếu đối với sức khỏe cộng đồng, đời sống hằng ngày của người dân và nền kinh tế. Trong thời đại số hiện nay, khi mạng xã hội và các nền tảng kỹ thuật số phát triển nhanh, thông tin được lan truyền với tốc độ nhanh như chớp mắt; nhưng lại kéo theo hệ lụy khó lường do nguy cơ nhiễu loạn, tin sai sự thật, quảng cáo gian dối và lợi dụng truyền thông để trục lợi.

Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm thành phố, là trung tâm kinh tế của cả nước, nên mọi biến động trong lĩnh vực thực phẩm tại thành phố đều lan tỏa rất nhanh, tạo hiệu ứng mạnh mẽ và sâu rộng trong dư luận. Hiện nay, sự phát triển như vũ bão của mạng xã hội và các nền tảng công nghệ mới trong phân phối, kinh doanh thực phẩm đã khiến hoạt động truyền thông diễn biến rất phức tạp, khó lường. Truyền thông lệch lạc không chỉ làm tổn hại uy tín một doanh nghiệp, mà còn ảnh hưởng đến cả chuỗi cung ứng, làm xói mòn niềm tin xã hội đối với ngành thực phẩm.

Theo các chuyên gia, những vụ quảng cáo sai sự thật, thông tin thiếu kiểm chứng do những người có sức ảnh hưởng lớn trong cộng đồng (KOLs, KOCs) thực hiện, đến sự lan truyền tin giả trên mạng xã hội và một số cơ quan truyền thông thiếu trách nhiệm, đã tạo ra “hiệu ứng dây chuyền”, làm lung lay niềm tin của người tiêu dùng, ảnh hưởng đến uy tín doanh nghiệp và cả hình ảnh quốc gia.

Có ba nhóm nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng này. Trước hết, do yếu kém trong kiểm soát nội dung truyền thông, đặc biệt là tình trạng KOLs/KOCs quảng bá sản phẩm không qua kiểm chứng, mạng xã hội thúc đẩy tin tức giật gân, sai lệch. Thứ hai là sự thiếu đồng bộ trong hệ thống pháp lý và giám sát. Các quy định pháp luật hiện hành chưa đủ mạnh, còn thiếu cơ chế phối hợp liên ngành, chậm cập nhật thực tế truyền thông số. Thứ ba là tâm thế bị động từ phía doanh nghiệp, nhiều doanh nghiệp chưa chủ động xây dựng hệ thống truyền thông phòng ngừa rủi ro, thiếu minh bạch thông tin và chưa sẵn sàng ứng phó khủng hoảng.

Người dân mua thực phẩm sạch tại một siêu thị Co.opmat ở thành phố.

Từ thực tế đó, để tránh rơi vào thế bị động, doanh nghiệp cần xây dựng quy chế kiểm soát nội bộ chặt chẽ từ trước khi khủng hoảng xảy ra. Một hệ thống kiểm soát nội bộ tốt không những giúp phát hiện sớm sai sót mà còn là nền tảng để ứng phó nhanh khi sự cố xảy ra. Cùng với đó, doanh nghiệp cần quan tâm đặc biệt công tác nhân sự ở quy trình kiểm soát nội bộ; cần tổ chức thường xuyên các khóa huấn luyện, tập huấn định kỳ. Theo bà Lý Kim Chi, hoạt động truyền thông cần có sự sáng tạo nhưng phải luôn tôn trọng sự thật và tuyệt đối không được vượt quá giới hạn của pháp luật, đặc biệt là các quy định liên quan an toàn thực phẩm. Còn theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Khánh Phong Lan, truyền thông cần tỉnh táo và có trách nhiệm, thận trọng trong cách tiếp cận và xử lý thông tin, không đưa tin một chiều, thiếu kiểm chứng… Các cơ quan báo chí, truyền thông cần hợp tác chặt chẽ với các cơ quan chức năng; đánh giá một doanh nghiệp hoặc một sản phẩm hàng hóa cần dựa trên số liệu, phân tích rủi ro cụ thể, không nhìn nhận cảm tính hay phiến diện từ một vài sự cố cá biệt.

Đối với công tác quản lý nhà nước, Sở Văn hóa và Thể thao thành phố đã xây dựng danh sách “trắng” (white list: tạm hiểu là trong sạch) và “đen” (black list: chưa trong sạch), gồm các KOLs, KOCs và các đơn vị có hoạt động truyền thông trong lĩnh vực thực phẩm; danh sách này sẽ được cập nhật và công bố công khai thường xuyên. Danh sách này sẽ giúp doanh nghiệp và người tiêu dùng nhận diện rõ những cá nhân, tổ chức truyền thông có trách nhiệm, đáng tin cậy; cũng như những trường hợp, đối tượng cần cảnh giác, đề phòng. Ông Nguyễn Quang Huy, Phó Chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường thành phố cho biết: Trong thời gian tới, cơ quan quản lý thị trường sẽ phối hợp chặt chẽ với các cơ quan truyền thông để kịp thời đưa tin về hoạt động kiểm tra, xử lý vi phạm trong sản xuất-kinh doanh hàng hóa trên địa bàn. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát thị trường; chủ động phát hiện, xử lý nghiêm các trường hợp buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ động vật, sản phẩm động vật vi phạm quy định pháp luật, đặc biệt là sản phẩm không rõ nguồn gốc, xuất xứ, không được kiểm dịch, không bảo đảm an toàn khi sử dụng.

HOÀNG LIÊM