Nâng cao vai trò của công đoàn trong bảo vệ quyền lợi người lao động

Nhìn nhận của ông về vai trò, hiệu quả hoạt động của Công đoàn Việt Nam (CĐVN) trong bảo vệ quyền lợi NLĐ tại doanh nghiệp hiện nay?

Ra đời năm 1929, CĐVN có lịch sử đáng tự hào bảo vệ quyền lợi của người dân và NLĐ Việt Nam, thông qua đấu tranh chống ngoại xâm, vì nền độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và tham gia xây dựng nền kinh tế mới. Những thách thức, sứ mệnh của công đoàn có thể thay đổi theo thời gian, nhưng sứ mệnh chủ chốt dù ở quốc gia nào cũng không bao giờ thay đổi, đó là bảo vệ, đại diện cho quyền lợi NLĐ và gia đình họ.

Trong bối cảnh cải cách kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế sâu rộng, công đoàn nên hướng sự tập trung vào chức năng căn bản của mình là đại diện và bảo vệ quyền lợi cho NLĐ. Chỉ khi công đoàn đại diện cho tiếng nói của NLĐ hiệu quả, hợp tác chặt chẽ với chủ sử dụng lao động và Chính phủ, lúc đó mới có thể đóng góp cho sự ổn định chính trị, phát triển kinh tế.

Tiến sĩ Chang-Hee Lee, Giám đốc ILO Việt Nam

Tại doanh nghiệp, phần lớn thời gian, công đoàn phối hợp chặt chẽ với chủ sử dụng lao động, nhưng có lúc công đoàn cần đấu tranh với chủ sử dụng lao động để bảo vệ, thúc đẩy quyền, lợi ích của NLĐ. Đó chính là lúc công đoàn thể hiện giá trị của mình. Nhưng đây không phải là một việc dễ dàng.

Trong xây dựng chính sách tiền lương quốc gia, công đoàn đóng vai trò như thế nào, thưa ông?

Chính sách tiền lương là lĩnh vực mà CĐVN thực hiện rất tốt nhiệm vụ đại diện cho quyền lợi của NLĐ trong quá trình điều chỉnh mức lương tối thiểu. Trước năm 2013, mức lương tối thiểu chỉ do Chính phủ xác lập mà không có sự tham gia thực chất của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, các hiệp hội doanh nghiệp khác. Từ năm 2013, Hội đồng Tiền lương quốc gia được thành lập dựa theo Bộ luật Lao động 2012. Điều này mang tới sự thay đổi đặc biệt sâu sắc. Tại các phiên họp của Hội đồng Tiền lương quốc gia, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam luôn đề nghị Chính phủ, các bên khác phải hướng tới cải thiện cuộc sống của NLĐ và gia đình họ khi điều chỉnh tiền lương tối thiểu.

Còn thương lượng tập thể về tiền lương tại cấp cơ sở thì sao, thưa ông?

Về thỏa ước lao động tập thể, so với 10 năm trước đây, tôi thấy sự tiến bộ trong lĩnh vực này. Thêm nhiều doanh nghiệp có thỏa ước thương lượng tập thể, và thêm nhiều thỏa ước có các điều khoản ở mức cao hơn so với yêu cầu tối thiểu của pháp luật. Nhưng có một điểm thường bị thiếu ở phần lớn các thỏa ước lao động tập thể đó chính là tiền lương.

Tiền lương là kết quả của thương lượng tập thể, có vai trò quan trọng không chỉ giúp cải thiện điều kiện làm việc, điều kiện sống của NLĐ, mà còn giúp chia sẻ phồn thịnh trong toàn xã hội và nền kinh tế. Khi tiền lương được xác lập thông qua thương lượng tập thể, NLĐ có thể dành được phần phân chia lớn hơn từ tăng năng suất lao động của công ty, nhờ có được năng lực thương lượng mạnh hơn, so với trường hợp tiền lương không được xác lập thông qua thương lượng tập thể. Điều này đảm bảo sự phân chia công bằng hơn về thành quả kinh tế giữa chủ sử dụng lao động và NLĐ.

Việt Nam có tham vọng vươn lên từ một quốc gia thu nhập trung bình thấp trở thành quốc gia thu nhập trung bình cao. Để đạt được vị thế đó, Việt Nam không thể chỉ dựa vào đòn bẩy xuất khẩu, mà còn phải dựa vào động cơ quan trọng là tiêu dùng nội địa để phát triển kinh tế. Cầu nội địa đến từ tiêu dùng nội địa, bởi người dân Việt Nam, mà phần lớn là NLĐ. Vì thế, sức mua của NLĐ tăng cao hơn đóng vai trò quan trọng, và sức mua cao hơn đến chính từ tiền lương cao hơn.

Quay trở lại vai trò của công đoàn, nếu công đoàn có thể đại diện cho tiếng nói của NLĐ tốt hơn, đàm phán tiền lương tốt hơn sẽ góp phần tạo ra một thị trường nội địa lớn hơn, và sự phát triển kinh tế cân bằng hơn, dẫn tới sự phồn thịnh được chia sẻ công bằng.

Xin cảm ơn ông!

Thanh Tâm (lược ghi)