Nâng hạng thị trường chứng khoán: Cơ hội rõ hơn trong 2024?

Việc nâng hạng thị trường chứng khoán sẽ mang lại vị thế mới cho TTCK Việt Nam đồng thời thu hút nguồn vốn đầu tư.

Trên thực tế, quá trình này đòi hỏi nhiều nỗ lực tổng thể của toàn bộ các thành viên tham gia thị trường, trong đó không chỉ có các cơ quan quản lý mà đến từ các công ty chứng khoán, các quỹ đầu tư, ngân hàng lưu ký và cả các ngân hàng thương mại tham gia.

Tổng hợp các điều kiện nâng hạng của FTSE Russel và MSCI

Việt Nam cần làm gì để nâng hạng thị trường chứng khoán?

Theo SSI Research, về phía cơ quan quản lý và các yếu tố pháp lý, cần có một sự điều chỉnh hài hòa các luật liên quan tới đầu tư và giao dịch chứng khoán để có thể hỗ trợ được nhà đầu tư. Trước đó, vào cuối năm 2022, việc thành lập Sở giao dịch chứng khoán Việt Nam (VNX) là bước đầu giúp đồng nhất các yếu tố liên quan đến hệ thống giao dịch hay cơ sở hạ tầng.

Một trong những điều kiện quan trọng nhất mà cả FTSE hay MSCI đều nhắc đến đối với hạn chế của Việt Nam chính là việc quy định phải có tiền trước khi giao dịch (prefunding). Do vậy, việc thỏa mãn yếu tố này (hoặc có thể ít nhất thực hiện giao dịch ký quỹ cho các NĐT nước ngoài) nên được được áp dụng sớm hơn so với việc nới sở hữu của NĐT nước ngoài, tuy nhiên cần nhìn nhận là cả hai chính sách/biện pháp này tốt nhất cần được phối hợp cùng nhau để đưa lại hiệu quả tối đa của quá trình đón nhận dòng vốn từ nước ngoài vào.

Để có thể làm được điều này, việc vận hành hệ thống KRX là điều kiện cần và sự xuất hiện của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm (CCP) là điều kiện đủ để các giao dịch này được thực hiện và kiểm soát rủi ro về mặt thanh toán, trong trường hợp giao dịch không được thực hiện.

Việc vận hành có hiệu quả của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm CCP cần sự tham gia nỗ lực từ các bên trong đó về phía các cơ quan quản lý như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính hay Ủy ban Chứng khoán, các Luật liên quan cần phải sửa đổi như Luật các Tổ chức tín dụng, Luật Chứng khoán, Luật Đầu tư, Luật Doanh nghiệp.

Thông tin từ Sở Giao dịch Chứng khoán Tp.HCM cho biết, sau giai đoạn kiểm thử hệ thống trong quý 2/2023, có 25/76 CTCK đã hoàn thành 100% các kịch bản kiểm thử, 36/76 công ty đã thực hiện trên 80% và 15/76 công ty đạt dưới 80%. Theo kế hoạch, dự kiến KRX hoàn thành công tác chuẩn bị hệ thống vào cuối tháng 12/2023 để sẵn sàng triển khai.

Đối với vấn đề về sở hữu nước ngoài, Chính phủ chính thức ban hành Nghị định 60/2015 cho phép nới room cho nhà đầu tư nước ngoài lên 100% đối với các doanh nghiệp không thuộc danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, số lượng cổ phiếu chính thức nới room vẫn khá khiêm tốn, một phần do bị hạn chế bởi các quy định từ các luật liên quan, một phần do không nhận được sự đồng tình của cổ đông về việc nới room.

Một lựa chọn khác là đề xuất áp dụng NVDR (chứng chỉ lưu ký không có quyền biểu quyết) tương tự như mô hình ở Thái Lan. Tuy nhiên, hiện nay cũng cần được nghiên cứu kỹ lưỡng do cơ cấu sở hữu doanh nghiệp có thể bị thay đổi và lãnh đạo doanh nghiệp cũng cần được chuẩn bị kiến thức một cách đầy đủ và cẩn thận để có thể hiểu và áp dụng các thay đổi này mà không bị lúng túng.

Vai trò của các CTCK, Ngân hàng lưu ký và thanh toán là rất quan trọng trong việc vận hành thị trường chứng khoán. Với kỳ vọng việc nâng hạng sẽ giúp quy mô thị trường sẽ lớn hơn nhiều, đặc biệt là nhu cầu đầu tư vào thị trường chứng khoán Việt Nam từ các nhà đầu tư nước ngoài, hệ thống vận hành và các quy trình quản trị rủi ro của CTCK cần được tập trung chuẩn bị để đáp ứng các yêu cầu liên quan tới giao dịch. Ngay cả khi KRX đi vào hoạt động, nếu như các CTCK thành viên chưa đủ chuẩn bị để tham gia thì cũng sẽ không thể giải quyết được vấn đề nghẽn lệnh.

Bên cạnh đó, các CTCK hay Ngân hàng lưu ký và thanh toán là thành viên quan trọng trong việc vận hành có hiệu quả của cơ chế thanh toán bù trừ trung tâm CCP.

Với các doanh nghiệp niêm yết, cần hiểu rõ được các cơ hội cũng như thách thức có thể có trong quá trình nâng hạng thị trường. Ví dụ với quá trình điều chỉnh giới hạn sở hữu của NĐTNN, các doanh nghiệp có thể chủ động rà soát ngành nghề và điều chỉnh lại đăng ký kinh doanh để đề xuất nới giới hạn sở hữu.

Việc công bố thông tin bằng tiếng Anh, bao gồm các quy định về thị trường, thông tin của các sở giao dịch, VSD và thông tin về các doanh nghiệp, là rất cần thiết để tạo sự bình đẳng với nhà đầu tư nước ngoài. Đây là nhóm công việc có thể triển khai sớm với điều kiện phải truyền thông tốt cho các doanh nghiệp niêm yết để họ hiểu lợi ích của việc công bố thông tin bằng tiếng Anh và chủ động cập nhật thông tin.

Hiện tại với những nỗ lực và quyết tâm từ cơ quan quản lý, các bước đi để tiến tới nâng hạng thị trường đang trong quá trình khởi động. Các thành viên thị trường và các nhà đầu tư cần có thêm thời gian để thích ứng với các giải pháp mà cơ quan quản lý dự kiến ban hành triển khai áp dụng thực tiễn.

Do vậy, SSI Research kỳ vọng Việt Nam vẫn trong danh sách theo dõi nâng hạng của FTSE Russel trong kỳ đánh giá năm nay. Cơ hội được FTSE Russel nâng hạng có thể rõ hơn ngay trong năm 2024 và khả năng được nâng hạng bởi MSCI trong các năm sau đó sẽ đòi hỏi sự nỗ lực và quyết tâm cao của tất cả các thành viên tham gia thị trường.

Minh An