Nắng nóng cực đoan, nguy cơ cháy rừng lan rộng ở Nam Bộ

Cảnh báo cháy rừng ở mức cực kỳ nguy hiểm tại nhiều tỉnh Nam Bộ

Trong ngày 6/5, Cục Lâm nghiệp và Kiểm lâm (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phát đi cảnh báo nghiêm trọng về tình trạng cháy rừng tại khu vực Nam Bộ. Theo thống kê, có tới 70 điểm được xác định đang đối mặt với nguy cơ cháy rừng, trong đó 35 khu vực được xếp vào cấp độ V – mức “cảnh báo đỏ” cực kỳ nguy hiểm.

Ảnh minh họa.

Những điểm nằm trong nhóm nguy cơ cao nhất bao gồm nhiều địa bàn tại các tỉnh Bình Phước (Bù Đốp, Lộc Ninh, Đồng Phú...), Tây Ninh (Tân Biên, Gò Dầu, Trảng Bàng...), Đồng Nai (Nhơn Trạch, Biên Hòa, Long Khánh...), Bà Rịa-Vũng Tàu, Kiên Giang, Sóc Trăng và Cà Mau. Đây đều là những khu vực có diện tích rừng tự nhiên hoặc rừng trồng lớn, dễ bắt lửa trong điều kiện nắng nóng kéo dài, độ ẩm thấp và gió mạnh.

35 khu vực còn lại nằm ở cấp IV – “cảnh báo vàng”, cũng không kém phần nguy hiểm, phân bố rải rác khắp các tỉnh như Long An, An Giang, Tiền Giang, Trà Vinh, Bến Tre... Mặc dù mức cảnh báo không cao bằng cấp V, nhưng nguy cơ vẫn ở mức đáng báo động do điều kiện thời tiết khô hanh và thiếu mưa.

Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia cho biết, khu vực trung du và đồng bằng Bắc Bộ, cùng các tỉnh từ Thanh Hóa đến Phú Yên đang trải qua một đợt nắng nóng diện rộng, với nhiệt độ phổ biến từ 35–38°C, có nơi vượt quá 38°C. Độ ẩm thấp (50–60%) khiến cây cối nhanh khô, dễ bén lửa.

Tình hình được dự báo sẽ còn kéo dài ít nhất đến ngày 9/5. Đây là điều kiện lý tưởng để cháy rừng bùng phát nếu không được kiểm soát kịp thời, đặc biệt khi nhu cầu sử dụng điện tăng cao, làm gia tăng nguy cơ cháy nổ trong khu dân cư và tại các vùng rừng giáp đô thị.

Nắng nóng cực đoan – dấu hiệu rõ ràng của biến đổi khí hậu toàn cầu

Hiện tượng nắng nóng kéo dài không chỉ là câu chuyện thời tiết đơn thuần mà đang trở thành biểu hiện rõ nét của biến đổi khí hậu. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), năm 2023 là năm nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử hiện đại, và xu hướng này đang tiếp tục trong năm 2024 và 2025, đặc biệt tại các khu vực nhiệt đới như Việt Nam.

Ở Nam Bộ, các đợt nắng nóng xuất hiện sớm và kéo dài hơn trung bình nhiều năm. Tình trạng này không chỉ ảnh hưởng đến đời sống dân sinh mà còn làm tăng nguy cơ cháy rừng, thiệt hại tài nguyên và môi trường. Theo các chuyên gia khí hậu, biến đổi khí hậu đã khiến các cực trị thời tiết trở nên thường xuyên và khắc nghiệt hơn. Những đợt nắng gay gắt, mưa trái mùa hay bão lớn đều đang xuất hiện với tần suất cao hơn và khó dự báo chính xác hơn trước.

Nắng nóng cũng khiến độ ẩm không khí giảm mạnh, làm khô kiệt thảm thực vật. Rừng ở Nam Bộ, vốn có lớp thảm khô dưới tán rất dễ cháy, càng dễ bùng phát cháy lan khi gặp gió mạnh. Đồng thời, khả năng phòng cháy chữa cháy rừng tại nhiều địa phương vẫn còn hạn chế về trang thiết bị, nhân lực và độ bao phủ giám sát, khiến việc kiểm soát hỏa hoạn thêm phần khó khăn.

Không chỉ rừng, các khu dân cư giáp ranh vùng rừng, nơi thường sử dụng lửa để đốt rác, nấu ăn ngoài trời, cũng tiềm ẩn rủi ro cao trong thời tiết nắng nóng. Trong khi đó, hạ tầng điện không ít nơi đã bắt đầu quá tải do sử dụng thiết bị làm mát liên tục, càng làm tăng nguy cơ cháy chập, nổ điện gây hỏa hoạn.

Nhiều nhà khoa học cảnh báo, nếu không có giải pháp giảm phát thải khí nhà kính nghiêm túc và hiệu quả, tình trạng nắng nóng kỷ lục sẽ tiếp tục trở thành “bình thường mới” trong những năm tới. Cùng với đó, hệ sinh thái rừng – vốn là “lá phổi xanh” và “tấm chắn khí hậu” – có thể bị tổn hại nghiêm trọng, làm mất khả năng hấp thụ carbon và làm trầm trọng thêm vòng luẩn quẩn khí hậu.

Trong bối cảnh nguy cơ cháy rừng gia tăng, các địa phương Nam Bộ cần chủ động hơn trong công tác phòng cháy chữa cháy rừng. Việc lập các chốt trực canh rừng, tăng cường tuyên truyền đến người dân về nguy cơ cháy rừng, cấm đốt rác và nấu nướng gần rừng cần được triển khai đồng bộ. Ngoài ra, ngành chức năng cần đầu tư nhiều hơn cho thiết bị giám sát từ xa, công nghệ dự báo sớm và lực lượng ứng cứu chuyên nghiệp.

Ở tầm quốc gia, ứng phó với nắng nóng và cháy rừng cần được nhìn nhận trong bối cảnh thích ứng biến đổi khí hậu dài hạn. Việc phục hồi và bảo vệ rừng, đặc biệt là rừng phòng hộ ven biển, rừng ngập mặn ở miền Tây Nam Bộ, đóng vai trò then chốt để giảm thiểu rủi ro khí hậu. Đồng thời, cần khuyến khích người dân và doanh nghiệp chuyển đổi năng lượng sạch, giảm tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch – nguyên nhân gốc rễ của nóng lên toàn cầu.

Từ một cảnh báo cháy rừng cục bộ ở Nam Bộ, có thể thấy rằng biến đổi khí hậu không còn là mối nguy tiềm tàng xa xôi mà đang hiện diện ngay trong từng đợt nắng gắt, từng cánh rừng khô cháy giữa miền đất phương Nam. Chỉ khi hành động sớm, từ mỗi cá nhân đến hệ thống chính sách, mới có thể tránh những hậu quả muộn mà nền khí hậu toàn cầu đang gióng lên hồi chuông báo động.

Bích Ngọc