NATO muốn chi tiêu quốc phòng tiệm cận thời Chiến tranh Lạnh

Tờ Politico dẫn lời Tổng thư ký NATO Mark Rutte tuyên bố đã đến lúc "chuyển sang tư duy thời chiến". Theo Tạp chí Responsible Statecraft, ông Mark Rutte cho rằng đến năm 2030, chi tiêu quốc phòng của các nước thành viên NATO cần đạt 3% tổng sản phẩm quốc nội (GDP)/năm. "Trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh, châu Âu đã chi hơn 3% GDP cho quốc phòng", ông Rutte khẳng định. Tờ Politico lưu ý vào đầu thập niên 1980, chi tiêu quốc phòng của các nước châu Âu trong NATO trung bình đạt khoảng 3,8% GDP/năm.

Tạp chí Responsible Statecraft cho biết, lời kêu gọi của ông Rutte tương tự những gì mà Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump đang muốn thúc đẩy trong bối cảnh chi tiêu quốc phòng của Mỹ chiếm 3,38% GDP, bằng 2/3 tổng chi tiêu của NATO. Tờ Politico nhấn mạnh, hiện "có sự đồng thuận gia tăng" trong NATO rằng mục tiêu hiện nay chi 2% GDP/năm cho quốc phòng là không đủ để thực hiện các kế hoạch phòng thủ cũng như đáp ứng các mục tiêu về năng lực của liên minh quân sự, vốn dự kiến sẽ được cập nhật trong năm 2025.

Tổng thư ký Mark Rutte kêu gọi NATO chi 3% GDP/năm cho quốc phòng. Ảnh: Getty Images

Nếu muốn đạt mục tiêu chi 3% GDP/năm cho quốc phòng, NATO sẽ phải chi thêm khoảng 260 tỷ USD mỗi năm. Theo Tạp chí Responsible Statecraft, điều đáng lưu ý là ngay cả với mức chi tiêu quốc phòng hiện tại, NATO đã là "đế chế quân sự lớn nhất mà thế giới từng chứng kiến". Dữ liệu của Viện Nghiên cứu hòa bình quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy trong năm 2023, NATO chiếm 57% chi tiêu quốc phòng toàn cầu. Cụ thể hơn, chi tiêu quốc phòng của NATO gấp 5 lần Trung Quốc, gấp 10 lần Nga, gấp 7 lần châu Á (không tính Trung Quốc và Ấn Độ), gấp 10 lần Trung Đông, gấp 20 lần Mỹ Latin và gấp 31 lần châu Phi.

Mỗi năm, NATO dành trung bình 32% chi tiêu quốc phòng (khoảng 472 tỷ USD) cho vũ khí, khí tài quân sự. Vì ông Mark Rutte nhấn mạnh tới sự cần thiết phải "tăng tốc sản xuất quốc phòng" nên Tạp chí Responsible Statecraft ước tính mức chi của NATO cho vũ khí, khí tài quân sự sẽ tăng thêm ít nhất khoảng 83,5 tỷ USD mỗi năm nếu chi tiêu quốc phòng của khối đạt 3% GDP/năm.

Tuy nhiên, lời kêu gọi của Tổng thư ký NATO cũng không khỏi tránh được sự hoài nghi, nhất là khi mục tiêu hiện nay của NATO về việc chi ít nhất 2% GDP/năm cho quốc phòng sau gần hai thập niên vẫn còn chưa đạt được. Hồi năm 2006, NATO lần đầu tiên đề ra mục tiêu chi 2% GDP/năm cho quốc phòng. Đến năm 2014, NATO đặt mục tiêu tất cả các nước thành viên cùng đạt mục tiêu này vào năm 2024. Tại Hội nghị thượng đỉnh ở Litva vào tháng 7 năm ngoái, các nhà lãnh đạo NATO đưa ra "cam kết lâu dài" sẽ dành ít nhất 2% GDP/năm cho quốc phòng. Theo BBC, NATO ước tính trong năm nay có 23 trong tổng số 32 nước thành viên chi ít nhất 2% GDP cho quốc phòng. Tạp chí Responsible Statecraft cho biết ngoài Mỹ, hiện chỉ có 3 thành viên khác của NATO là Ba Lan, Estonia và Hy Lạp chi trên 3% GDP/năm cho quốc phòng. Ngoài ra, nguồn gốc con số 3% GDP cho đến nay vẫn chưa được làm rõ. Đó là chưa kể tới thực tế trong NATO có những thành viên từng tuyên bố chỉ quan tâm tới "số đồng dollar thực tế chi cho quốc phòng" thay vì tính theo GDP.

Tờ Politico dẫn lời Giáo sư John Manza thuộc Đại học Quốc phòng Mỹ khẳng định không có mối liên hệ trực tiếp nào "giữa việc chi tiền với năng lực cũng như khả năng sẵn sàng chiến đấu" và "thật nguy hiểm" khi cam kết nhiều nhưng lại thực hiện không được bao nhiêu. Tạp chí Responsible Statecraft cho rằng trong bối cảnh các "gã khổng lồ" quốc phòng toàn cầu "ăn nên làm ra", việc tăng chi tiêu quốc phòng lên 3% GDP/năm cũng đồng nghĩa NATO trở thành "công cụ hái ra tiền" với các nhà thầu. Theo Tạp chí Foreign Policy, các nhà lãnh đạo NATO nên "đặt ra những câu hỏi khó hơn" về cách thức sử dụng nguồn tài chính và chia sẻ gánh nặng an ninh thay vì "bị ám ảnh ai đóng góp phần của mình một cách công bằng".

HOÀNG VŨ