'Nên có lộ trình giảm mức hưởng BHXH một lần'

Ngày 20/9, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến lần 2 về dự án Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi). Một trong những vấn đề tiếp tục được quan tâm là việc rút BHXH một lần.

Trình bày tờ trình, Bộ trưởng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho hay, tại dự thảo Luật mới nhất, Chính phủ đề xuất 2 phương án rút BHXH một lần.

Phương án 1, người lao động đã tham gia BHXH trước khi luật có hiệu lực (dự kiến ngày 1/7/2025), sau 12 tháng nghỉ việc nếu có nhu cầu thì được nhận BHXH một lần.

Bộ trưởng Bộ Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung (Ảnh: Quốc hội)

Với phương án này, người lao động bắt đầu tham gia BHXH từ ngày Luật BHXH (sửa đổi) có hiệu lực trở đi thì không được nhận BHXH một lần. Quy định này không áp dụng với các trường hợp: Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ năm đóng để hưởng lương hưu; ra nước ngoài để định cư hoặc bị mắc một trong những bệnh nguy hiểm đến tính mạng theo quy định của luật.

Phương án 2, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà người lao động có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất.

Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để người lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ BHXH.

Giảm ngay mức hưởng xuống 50% có thể gây phản ứng chính sách

Thẩm tra nội dung trên, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, có ý kiến đề nghị kết hợp 2 phương án Chính phủ trình thành 1 phương án thống nhất và nên nghiên cứu lộ trình giảm phần trăm mức hưởng khi nhận BHXH một lần.

“Việc này để vừa tuyên truyền, vừa áp dụng chính sách tín dụng ưu đãi nhằm giữ chân người tham gia BHXH. Nếu thực hiện ngay và giảm mức hưởng xuống 50% có thể sẽ gây ra phản ứng chính sách”, bà Thúy Anh nói.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh (Ảnh: Quốc hội)

Thường trực cơ quan thẩm tra cho rằng, đây là vấn đề phức tạp, nhạy cảm, có ảnh hưởng đến quyền lợi của người lao động và vấn đề an sinh xã hội lâu dài, tác động nhất định đến tâm lý xã hội, người lao động.

Do đó, cần phải tiếp tục đánh giá tác động, cân nhắc kỹ lưỡng, bao quát đối với nội dung sửa đổi, bổ sung quy định về hưởng BHXH một lần, tham vấn công chúng rộng rãi hơn về các phương án dự kiến sửa đổi, bổ sung.

Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết, trong 7 năm (từ 2016 - 2022) có gần 5 triệu lượt người hưởng BHXH một lần. Trong số này có khoảng gần 1,3 triệu người quay lại tiếp tục tham gia BHXH (chiếm tỷ lệ 26% số lượt người hưởng BHXH một lần).

Như vậy trong giai đoạn trên có khoảng 3,5 triệu người hưởng BHXH một lần và rời bỏ hoàn toàn hệ thống BHXH. Trong số gần 5 triệu lượt người hưởng BHXH một lần có khoảng 66% có thời gian đóng BHXH dưới 5 năm, nhóm dưới 40 tuổi chiếm 77,5%.

Bên cạnh đó, theo khảo sát nhanh của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, người lao động dự kiến chi tiêu số tiền rút được tập trung vào các khoản chi như tiêu dùng cho cuộc sống bản thân, gia đình (42,4%), dùng để trả nợ 44,7%, điều này cho thấy sự không hiệu quả và sẽ dùng hết trong khoảng thời gian ngắn.

Giải trình sau đó, Bộ trưởng Lao động Thương binh và Xã hội Đào Ngọc Dung cho hay, quy định về rút BHXH một lần là vấn đề hệ trọng. Do đó, ông mong muốn lắng nghe thêm định hướng trong 2 phương án đã trình.

Ông nhắc lại việc tại phiên họp 25 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã yêu cầu tính toán tích hợp 2 phương án trên để có phương án tối ưu.

Bộ trưởng Đào Ngọc Dung khẳng định sẽ báo cáo lại Chính phủ về đề xuất gộp 2 phương án làm 1, trong đó đảm bảo khuyến khích những người tiếp tục bảo lưu BHXH và giảm chính sách với người rút BHXH một lần.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ lưu ý thêm, rút BHXH một lần là vấn đề lớn nhất trong sửa đổi Luật BHXH. Chính phủ trình 2 phương án là quyền của cơ quan trình; các cơ quan sẽ có quan điểm, thảo luận, sau đó trình Quốc hội xem xét.

Quang Phong