Nên giới hạn lĩnh vực ký hợp đồng với viên chức

Không nên mở rộng sang lĩnh vực kinh doanh thuần túy

Cho ý kiến dự thảo Luật Viên chức (sửa đổi) tại phiên thảo luận của Tổ 4 (gồm Đoàn ĐBQH các tỉnh: Khánh Hòa, Lai Châu và Lào Cai) sáng 22/10, các đại biểu cơ bản tán thành sự cần thiết sửa đổi luật.

ĐBQH Hà Đức Minh (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Nguyễn Hùng

ĐBQH Hà Đức Minh (Lào Cai) cho biết, trên thực tế, nhiều viên chức có năng lực cao mong muốn được hợp tác chuyên môn, giảng dạy, nghiên cứu, tư vấn ngoài đơn vị sự nghiệp để tăng thu nhập hợp pháp và lan tỏa tri thức, song hiện nay chưa có cơ chế pháp lý rõ ràng.

Do vậy, Điều 13 dự thảo Luật về quyền của viên chức ký hợp đồng thực hiện hoạt động nghề nghiệp và hoạt động kinh doanh, quy định: viên chức được ký kết hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác nếu không trái với thỏa thuận tại hợp động làm việc và pháp luật không cấm, sẽ giúp giải quyết vấn đề trên.

“Nội dung này thể hiện tinh thần đổi mới trong quản lý viên chức, mở rộng quyền nghề nghiệp, khuyến khích tính chủ động, sáng tạo của đội ngũ trí thức khu vực công. Quy định này cũng phù hợp với yêu cầu liên thông nguồn nhân lực giữa khu vực công và khu vực tư, góp phần khai thác hiệu quả năng lực, trình độ của viên chức, nhất là trong các lĩnh vực khoa học - công nghệ, giáo dục, y tế, chuyển đổi số”, đại biểu Hà Đức Minh phát biểu.

Tuy nhiên, theo đại biểu, quy định này đang tiềm ẩn một số vướng mắc trong thực tiễn triển khai.

Thứ nhất, phạm vi “hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ” còn quá rộng, dễ dẫn đến việc viên chức tham gia hoạt động kinh doanh, thương mại, gây xung đột lợi ích, ảnh hưởng đến đạo đức nghề nghiệp và chất lượng phục vụ Nhân dân.

Thứ hai, tiêu chí “không trái với thỏa thuận trong hợp đồng làm việc” là quy định mang tính nguyên tắc, chưa có hướng dẫn cụ thể, dẫn tới khó thống nhất trong áp dụng.

Thứ ba, cơ chế giám sát, kiểm tra và xử lý vi phạm chưa được quy định rõ, có thể phát sinh tình trạng lạm dụng, lợi dụng vị trí công tác để trục lợi hoặc sử dụng tài sản công cho mục đích riêng.

Các đại biểu tham dự phiên thảo luận ở Tổ 4, sáng 22/10

Từ những bất cập trên, đại biểu Hà Đức Minh đề nghị Ban soạn thảo nghiên cứu hoàn thiện dự thảo Luật theo hướng: chỉ cho phép viên chức ký hợp đồng ngoài trong các hoạt động chuyên môn, nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, chuyển giao công nghệ, không mở rộng sang lĩnh vực kinh doanh thuần túy; quy định bắt buộc phải có sự đồng ý bằng văn bản của người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập trước khi viên chức ký kết hợp đồng ngoài, riêng viên chức quản lý phải được cấp có thẩm quyền bổ nhiệm chấp thuận.

Cùng với đó, xây dựng cơ chế kê khai, công khai, giám sát và xử lý trách nhiệm rõ ràng, bảo đảm minh bạch và phòng ngừa tiêu cực.

Đại biểu cũng băn khoăn về quy định tại Điều 13 về quyền của viên chức “được ký hợp đồng lao động hoặc hợp đồng dịch vụ với cơ quan, tổ chức, đơn vị khác...” liệu có mâu thuẫn, xung đột với Khoản 5 Điều 8 về viên chức “chỉ được ký kết hợp đồng làm việc với một đơn vị sự nghiệp công lập và chịu sự quản lý của đơn vị sự nghiệp công lập đó”?

Quy định rõ hình thức và mức độ ưu tiên khi tuyển dụng

Về nguyên tắc tuyển dụng viên chức, Khoản 5 Điều 16 dự thảo Luật quy định “thực hiện ưu tiên trong tuyển dụng đối với người có công với cách mạng, người dân tộc thiểu số, sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp phục viên và các đối tượng chính sách khác theo quy định của pháp luật”.

Đại biểu Hà Đức Minh cho rằng, quy định này phù hợp và cần thiết, thể hiện rõ chính sách nhân văn, nhất quán của Đảng và Nhà nước trong việc quan tâm, tạo điều kiện cho các đối tượng chính sách, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, người yếu thế được tham gia và cống hiến trong khu vực sự nghiệp công; đồng thời phù hợp với nguyên tắc công bằng xã hội và tinh thần của Hiến pháp năm 2013.

ĐBQH Hà Đức Minh (Lào Cai) phát biểu. Ảnh: Nguyễn Hùng

Tuy nhiên, đại biểu lưu ý, hình thức và mức độ ưu tiên vẫn chưa được xác định cụ thể, dẫn đến việc áp dụng không thống nhất - có nơi chỉ ưu tiên trong xét tuyển, có nơi lại cộng điểm hoặc xét đặc cách.

Bên cạnh đó, khái niệm “các đối tượng chính sách khác” còn quá rộng, có thể gây lúng túng cho cơ quan tuyển dụng, nhất là trong lĩnh vực giáo dục và y tế ở vùng khó khăn.

Từ phân tích trên, đại biểu đề nghị, để bảo đảm nguyên tắc cạnh tranh, bình đẳng và minh bạch, dự thảo Luật cần quy định khung về việc áp dụng chính sách ưu tiên này, hoặc giao Chính phủ quy định chi tiết để thực hiện thống nhất, công bằng trên cả nước.

Ban soạn thảo cũng cần nghiên cứu bổ sung hình thức xét tuyển đối với người đăng ký dự tuyển ở những vùng đặc biệt khó khăn, bởi hiện nay ở vùng này rất khó tuyển dụng nếu áp dụng hình thức thi tuyển. Thường, các thí sinh đã chọn hình thức thi tuyển thì đều đăng ký về những vùng có điều kiện thuận lợi, không đăng ký dự tuyển ở vùng khó khăn trừ phi được xét tuyển ở những vùng này.

Cần bổ sung cơ chế đánh giá đa chiều

Một nội dung cũng được đại biểu quan tâm là quy định về khiếu nại kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng (Điều 26 dự thảo Luật).

Đại biểu Hà Đức Minh cho rằng, quy định này là cần thiết, thể hiện tinh thần dân chủ, công khai, minh bạch trong quản lý viên chức.

Tuy nhiên, thời hạn kiến nghị chỉ có 5 ngày kể từ khi nhận kết quả đánh giá là quá ngắn, nhất là đối với các đơn vị sự nghiệp quy mô lớn hoặc ở vùng sâu, vùng xa, nơi quy trình công khai kết quả phải qua nhiều cấp. Do vậy, thời gian này nên kéo dài 10 ngày làm việc để bảo đảm quyền phản ánh, kiến nghị chính đáng của viên chức.

Đại biểu cũng tỏ ý băn khoăn khi dự thảo Luật quy định kết quả đánh giá không phải là quyết định cá biệt, khiến viên chức không thể khiếu nại theo Luật Khiếu nại, trong khi đây là căn cứ quan trọng để xét lương, khen thưởng, bổ nhiệm hoặc chấm dứt hợp đồng.

Vì vậy, đại biểu đề nghị nghiên cứu mở rộng quyền khiếu nại hành chính trong trường hợp đặc biệt, bảo đảm hài hòa giữa quyền của viên chức và yêu cầu ổn định quản lý.

Dự thảo Luật cũng cần bổ sung cơ chế đánh giá đa chiều, lấy ý kiến từ đồng nghiệp, người học, bệnh nhân, người dân… phù hợp đặc thù từng lĩnh vực, qua đó nâng cao tính khách quan, toàn diện của việc đánh giá; giao Chính phủ ban hành khung tiêu chí và quy trình đánh giá thống nhất trên cả nước, tích hợp với cơ sở dữ liệu về viên chức để bảo đảm tính minh bạch và giám sát được.

Chia sẻ với ý kiến trên, ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) bổ sung, Điều 26 quy định về khiếu nại kết quả đánh giá, xếp loại chất lượng, song nội dung lại dùng từ “kiến nghị”. Do vậy, ban soạn thảo cần điều chỉnh cho phù hợp.

ĐBQH Lê Xuân Thân (Khánh Hòa) phát biểu.

Liên quan xử lý kỷ luật viên chức, Điều 34 dự thảo Luật quy định: viên chức bị tòa án kết án phạt tù mà không được hưởng án treo, hoặc bị kết án về tội tham nhũng, hoặc bị kết án về hành vi tội phạm liên quan đạo đức nghề nghiệp thì bị buộc thôi việc kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật.

Đại biểu Lê Xuân Thân đề nghị cần thiết kế lại quy định trên. Việc xử lý kỷ luật không chờ đợi kết quả điều tra, kết quả truy tố, kết quả xét xử. Nếu như hành vi đã rõ, hồ sơ đã rõ thì cần xử lý kỷ luật ngay để bảo đảm kỷ cương phép nước; còn nếu chờ bản án kết tội có hiệu lực mới buộc thôi việc là “quá dài và không cần thiết”.

Đan Thanh