Nền tảng sáng kiến lập pháp điện tử của Thái Lan Khi công nghệ giúp xóa bỏ rào cản đối với quyền tham gia của công dân

Đơn giản hóa quy trình tối đa

Quy trình thu thập chữ ký qua e-Initiative được đơn giản hóa một cách tối đa, bao gồm: cá nhân đăng nhập bằng ID điện tử, danh tính được xác minh qua hệ thống D.DOPA, đối chiếu với dữ liệu quốc gia (hệ thống tự kiểm tra danh tính với cơ sở dữ liệu hộ tịch), cá nhân ký tên ủng hộ trực tuyến. Như vậy, chỉ cần vài thao tác, chữ ký đã hợp lệ.

Quá trình này không chỉ giúp giảm tải đáng kể cho cá nhân người trình sáng kiến lập pháp, cho tạo điều kiện thuận lợi về thời gian cho người ký ủng hộ sáng kiến và còn giúp giảm khối lượng công việc khổng lồ cho bên thu thập hồ sơ. Ban Thư ký Hạ viện không còn phải nhập số liệu thủ công, không còn gửi thư xác nhận, và cả quy trình hầu như sẽ không tốn giấy tờ vật lý.

Thành công trên thực tế

Kể từ khi e-Initiative được ra mắt vào năm 2022, đã có 7 dự luật và 1 dự thảo sửa đổi Hiến pháp do cử tri đủ điều kiện khởi xướng thông qua nền tảng này. Một trong số đó là dự luật Lương hưu quốc gia và phúc lợi xã hội cho người cao tuổi. Văn bản này trở thành dự luật đầu tiên hoàn tất quá trình thu thập chữ ký qua nền tảng với 12.069 cử tri đủ điều kiện ký ủng hộ dự luật thông qua nền tảng, vượt qua yêu cầu tối thiểu là 10.000 chữ ký.

Ngoài ra, việc áp dụng e-Initiative đã giúp các tổ chức xã hội dân sự tăng cường khả năng gây ảnh hưởng lên quy trình lập pháp. Trường hợp điển hình là Dự luật Không khí sạch.

Hạ viện Thái Lan thông qua Dự luật Không khí sạch ngày 21/10/2025 với số phiếu tuyệt đối. Nguồn: The Nation

Năm 2022, các tổ chức xã hội dân sự đã tận dụng quy trình này để đệ trình dự thảo Dự luật Không khí sạch của công dân, đưa các vấn đề vào chương trình nghị sự. Hành động này đã gây áp lực buộc Nội các và các đảng phái chính trị khác phải đệ trình dự thảo luật của riêng họ.

Kết quả, vào tháng 1/2024, Hạ viện đã thành lập một ủy ban đặc biệt để nghiên cứu 7 dự thảo Luật Không khí sạch, trong đó, 1 dự thảo đến từ Nội các, 5 dự thảo từ các đảng phái chính trị và 1 dự thảo từ công dân. Nhiệm vụ của ủy ban đặc biệt này là chuẩn bị một phiên bản cuối cùng, hợp nhất của 7 dự luật.

Cuối cùng, ngày 21/10/2025 vừa qua, Dự luật Không khí sạch đã được Hạ viện Thái Lan thông với số phiếu tuyệt đối - 309 nghị sĩ có mặt ủng hộ, từ cả đảng liên minh và đảng đối lập. Dự luật hiện đã được chuyển đến Thượng viện để xem xét. Sau khi được ban hành, văn bản này sẽ là khuôn khổ pháp lý toàn diện đầu tiên của Thái Lan dành riêng cho nỗ lực chống ô nhiễm không khí, tăng cường trách nhiệm giải trình và bảo vệ sức khỏe cộng đồng. Thành công này đồng thời ghi nhận một sáng kiến lập pháp của công dân cuối cùng đã đưa đến một văn bản pháp luật hoàn chỉnh, xuất phát từ chí ý nguyện vọng của người dân, cũng như từ nhu cầu từ thực tiễn cuộc sống.

Người dân không chỉ được trao quyền mà còn được tạo điều kiện

Việc sử dụng nền tảng e-Initiative cho có ý nghĩa vô cùng lớn trong việc tăng cường sự tham gia của người dân vào quy trình lập pháp bằng cách cung cấp một phương thức hiện đại và thuận tiện để ủng hộ các dự luật. Nó cho phép cử tri xác thực danh tính và ý muốn đồng tài trợ dự luật một cách dễ dàng và nhanh chóng hơn nhiều so với quy trình điền và nộp các mẫu đơn giấy truyền thống.

Sự thành công của những dự luật xuất phát từ sáng kiến lập pháp của công dân đã chứng minh rằng người dân sẵn sàng tham gia vào tiến trình dân chủ nếu không bị cản trở bởi những thủ tục hành chính rườm rà, và công nghệ số là một công cụ hiệu quả để khuyến khích tiến trình này.

Sức ảnh hưởng của các dự luật do công dân khởi xướng, chẳng hạn dự thảo Luật Không khí sạch đã chứng tỏ sáng kiến điện tử thành công trong việc đưa các vấn đề của người dân vào chương trình nghị sự quốc gia; cho thấy e-Initiative không chỉ là một công cụ hành chính mà còn là một kênh tạo áp lực xã hội và chính trị hiệu quả ở Thái Lan.

Cải thiện chỉ số Chính phủ điện tử quốc tế (EGDI)

Thành công của e-Initiative còn là một phần của chiến lược rộng hơn nhằm chuyển đổi Quốc hội Thái Lan thành một “Quốc hội thông minh” hiệu quả và số hóa hơn.

Việc áp dụng thành công e-Initiative đồng thời giúp cải thiện tổng thể về quản trị số của Thái Lan. Năm 2024, xếp hạng chỉ số Chính phủ điện tử quốc tế toàn cầu (EGDI) của Thái Lan tăng từ vị trí 55/193 lên vị trí 52/193, tăng 3 bậc. Thứ hạng trong ASEAN xếp thứ 3 (sau Singapore & Malaysia); đồng thời đạt điểm tuyệt đối (1 điểm) về Khung pháp lý/Thể chế (Institutional Framework) trong EGDI 2024. Điều này cho thấy nền tảng pháp lý và chính sách (bao gồm cả việc cho phép công dân tham gia lập pháp điện tử) đã được quốc tế đánh giá cao về tính trưởng thành.

E-Initiative đánh dấu bước ngoặt quan trọng của Quốc hội Thái Lan: từ một cơ quan xử lý hồ sơ giấy đang từng bước trở thành một nghị viện thông minh, giúp cho người dân dễ dàng hơn thực hiện sáng quyền lập pháp của mình. Ở điểm này, công nghệ đang góp phần mở rộng biên độ dân chủ.

Từ quá trình hoàn thiện về cơ sở pháp lý liên quan đến sáng quyền lập pháp của công dân cho đến việc ra mắt nền tảng Sáng kiến điện tử, sự chuyển đổi này đánh dấu bước tiến quan trọng của Thái Lan trong việc xây dựng một mô hình dân chủ tham gia hiện đại, nơi người dân được trao quyền, đồng thời cũng được hỗ trợ đầy đủ để thực thi quyền đó một cách hiệu quả. Điều này không chỉ là câu chuyện của Thái Lan, mà còn là gợi ý cho các quốc gia trong khu vực đang từng bước muốn đưa tiếng nói của người dân vào trung tâm của quy trình ra quyết định.

Quốc Đạt