Báo động rửa tiền qua tài sản số

Trong quá khứ, giới tội phạm xuyên biên giới thường dựa vào các tài sản có giá trị cao như kim cương, vàng và tác phẩm nghệ thuật để cất giấu của cải bất hợp pháp. Những hình thức này tuy giúp che giấu dòng tiền nhưng lại kém linh hoạt, khó vận chuyển và khó chuyển hóa nhanh thành tiền phục vụ các hoạt động tội phạm.

Sự xuất hiện của stablecoin, một dạng tiền mã hóa neo theo đồng USD, đã thay đổi hoàn toàn cuộc chơi. Các token (đơn vị tài sản kỹ thuật số) này cho phép chuyển tiền tức thì qua biên giới, có thể mua bằng nội tệ, có thể rút trở lại hệ thống ngân hàng hoặc “hóa thân” thành thẻ thanh toán quốc tế mà không phải trải qua các quy trình tuân thủ chặt chẽ của ngân hàng.

Sự trỗi dậy của stablecoin đặt ra thách thức mới cho công tác giám sát dòng tiền quốc tế. Ảnh: Reuters.

Một báo cáo của Chainalysis, một nền tảng dữ liệu tiền mã hóa, công bố vào tháng 2 cho thấy tới 25 tỷ USD giao dịch bất hợp pháp trong năm 2025 liên quan đến stablecoin.

Cựu quan chức Bộ Tài chính Mỹ Ari Redbord nói với New York Times rằng “các đối tượng xấu đang hành động nhanh hơn bao giờ hết”, khiến các biện pháp trừng phạt dựa trên hệ thống USD “mất dần tác dụng khi hàng triệu USD có thể được dịch chuyển chỉ qua vài cú nhấp chuột”.

Rửa tiền phi danh tính

Stablecoin ngày càng trở thành phương tiện ưa thích của tội phạm, các mạng lưới rửa tiền và các đối tượng bị trừng phạt. Những cá nhân này có thể mua stablecoin bằng tiền mặt, chuyển vào ví điện tử và luân chuyển qua nhiều lớp trung gian, từ các sàn giao dịch, ví ẩn danh đến các dịch vụ đổi tiền, khiến việc truy vết trở nên khó khăn.

Cuối tháng 11, Cơ quan Tội phạm Quốc gia Anh (NCA) đã bắt giữ các thành viên của một mạng lưới rửa tiền quy mô hàng tỷ USD, bị cáo buộc mua một ngân hàng tại Kyrgyzstan nhằm né tránh trừng phạt và hỗ trợ các nguồn lực cho một quốc gia.

Sal Melki, Phó giám đốc phụ trách tội phạm kinh tế của NCA, cho biết “các giao dịch đổi tiền mặt sang crypto là một mắt xích thiết yếu trong hệ sinh thái tội phạm toàn cầu”.

Tại Mỹ và nhiều nước phương Tây, ngân hàng phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt về nhận diện khách hàng và chống rửa tiền. Tuy nhiên, stablecoin có thể đi vòng qua toàn bộ hệ thống này. Một người dùng chỉ cần nạp tiền mặt vào máy ATM crypto, nhận token vào ví điện tử và ngay lập tức chuyển đổi thành thẻ thanh toán quốc tế mà không bị kiểm tra danh tính.

Phóng viên Aaron Krolik của tờ New York Times đã tiến thành thử nghiệm và phát hiện ra rằng chỉ cần 40 USD tiền mặt bỏ vào một máy ATM crypto tại New Jersey, stablecoin đã được chuyển ngay vào ví điện tử.

Một bot Telegram hướng dẫn tiếp tục tạo một thẻ Visa nạp tiền bằng stablecoin, không yêu cầu bất kỳ xác minh danh tính, địa chỉ hay hồ sơ tài chính nào, điều mà hệ thống ngân hàng truyền thống không bao giờ cho phép.

Số lượng công ty phát hành thẻ thanh toán quốc tế bằng stablecoin mọc lên như nấm sau mưa. Ảnh: Reuters.

Công ty phát hành thẻ WantToPay, đăng ký tại Hong Kong, quảng bá dịch vụ “không cần kiểm tra danh tính”. Kết quả tìm kiếm cho thấy WantToPay chỉ là một mắt xích trong chuỗi nhiều công ty trung gian trải rộng toàn cầu, từ Brazil đến Malta, Georgia, Kazakhstan và Nga. Ít nhất 24 doanh nghiệp quảng cáo cung cấp thẻ Visa và Mastercard ẩn danh được nạp bằng stablecoin, với hạn mức chi tiêu lên tới 30.000 USD.

Vùng xám luật pháp

Các mắt xích luân chuyển dòng tiền, với WantToPay là ví dụ điển hình, hoạt động trong vùng xám của luật pháp: không phải ngân hàng, không chịu nghĩa vụ tuân thủ như tổ chức tài chính, nhưng lại nắm quyền phát hành thẻ thanh toán quốc tế.

Các cơ quan chức năng thường chỉ có thẩm quyền trong phạm vi quốc gia. Trong khi đó, hệ sinh thái stablecoin vận hành xuyên biên giới, sử dụng các nền tảng không chịu quy định của Mỹ hoặc châu Âu. Do đó, dù Mỹ đã ban hành Đạo luật GENIUS, khung pháp lý đầu tiên dành cho stablecoin, khả năng kiểm soát vẫn rất hạn chế.

Tether, công ty phát hành stablecoin lớn nhất thế giới với hơn 180 tỷ USD token lưu hành, đặt trụ sở tại El Salvador, nằm ngoài phạm vi của Đạo luật GENIUS. Công ty này cho biết họ hợp tác chặt chẽ với cơ quan thực thi và đã đóng băng hơn 3,4 tỷ USD tài sản bất hợp pháp, đồng thời nhấn mạnh rằng “giao dịch trên blockchain còn rõ ràng và truy vết được hơn tiền mặt”.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng việc Tether nắm giữ hơn 112 tỷ USD trái phiếu chính phủ Mỹ có thể tạo ra rủi ro hệ thống nếu cần áp dụng biện pháp cưỡng chế mạnh tay.

Tether có quan hệ với gia đình ông Howard Lutnick, Bộ trưởng Thương mại Mỹ, người giám sát các biện pháp hạn chế xuất khẩu công nghệ nhạy cảm, theo New York Times.

Brandon Lutnick, một trong các con trai của bộ trưởng Tài chính Mỹ, là Chủ tịch Cantor Fitzgerald, đơn vị cung cấp dịch vụ cho Tether. Điều này tạo ra vòng giao thoa nhạy cảm giữa doanh nghiệp phát hành stablecoin lớn nhất thế giới và cơ quan có vai trò trọng yếu trong thực thi trừng phạt.

Tether là một trong những công ty phát hành stablecoin lớn nhất thế giới. Ảnh: Reuters.

Dù Đạo luật GENIUS được xem là bước tiến quan trọng, luật này chỉ áp dụng cho các sàn trong lãnh thổ Mỹ. Trong khi đó, phần lớn dòng tiền phi pháp sử dụng nền tảng offshore, stablecoin ngoại quốc và các dịch vụ phi tập trung (DeFi), vốn không bị ràng buộc bởi quy định của Mỹ.

Một stablecoin neo theo đồng rub của Nga, tên A7A5, vẫn tiếp tục lưu hành ngay cả sau khi Mỹ và châu Âu trừng phạt nhà phát hành và các tổ chức liên quan.

Trước khi bị đóng băng, sàn giao dịch chính của A7A5 đã âm thầm chuyển hàng chục triệu USD sang ví mới chưa được xác định, theo dữ liệu blockchain được New York Times phân tích.

Sự bùng nổ của stablecoin đang định hình lại môi trường tài chính quốc tế. Những ưu điểm như chuyển tiền nhanh, rẻ, xuyên biên giới - trở thành công cụ lợi hại trong tay tội phạm và các đối tượng bị trừng phạt.

Đại Hoàng