Nét văn hóa truyền thống trang phục của người Dao đỏ
Trên địa bàn tỉnh Sơn La, đồng bào dân tộc Dao, nhóm Dao đỏ chủ yếu cư trú ở 2 huyện Bắc Yên và Phù Yên. Trong quá trình lao động sản xuất, xây dựng cuộc sống, bà con dân tộc Dao đã hình thành nên một kho tàng văn hóa phong phú, đặc sắc, thể hiện trên nhiều lĩnh vực trong đời sống xã hội, đặc biệt là nghề dệt vải và tạo hình hoa văn trên trang phục truyền thống. Đây là một nét đẹp văn hóa tiêu biểu được người Dao đỏ duy trì, gìn giữ qua nhiều thế hệ cho tới ngày nay.
Xã Phiêng Côn, huyện Bắc Yên có 4 bản, với gần 90% dân số là người Dao đỏ. Những ngày nông nhàn, những người phụ nữ Dao thường miệt mài dệt vải. Bộ khung dệt của bà con dân tộc Dao được làm bằng gỗ và khá chắc chắn. Khung được lắp ghép bằng 2 cột trụ ở phía trước, phía dưới được nối ghép bởi 2 xà ngang và 2 xà dọc, đi kèm với khung cửi còn có bộ chia sợi, chải sợi và con thoi, nguyên liệu để dệt thường là sợi bông. Nếu như bà con dân tộc Thái, Mường thường dệt những tấm vải khổ rộng để làm áo, làm váy thì đồng bào dân tộc Dao chỉ dệt vải khổ nhỏ 20-30 cm. Vải dệt được dùng để may túi đeo, yếm, khăn đội đầu và một số bộ phận trên trang phục truyền thống.
Đồng bào Dao đỏ, xã Phiêng Côn, huyện Bắc Yên, thêu tạo hoa văn trang phục.
Chị Quàng Thị Sao, bản En, xã Phiêng Côn, chia sẻ: Phụ nữ ở đây thường tranh thủ dệt vải sau khi đã làm xong mùa vụ. Nếu chăm chỉ thì một năm dệt được khoảng 5-7 mét vải. Nghề dệt được những người phụ nữ dân tộc Dao gìn giữ, trao truyền qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay.
Bộ trang phục truyền thống của người phụ nữ Dao đỏ có 2 gam màu cơ bản là đen và đỏ. Trong đó, nổi bật nhất là chiếc khăn đội đầu với nhiều họa tiết thổ cẩm được thêu cầu kỳ, đẹp mắt, như hình vuông, hình chữ nhật hay hình cây thông, quả trám… Ngoài ra, để tăng tính thẩm mỹ, bà con còn gắn lên hai đầu mặt khăn những miếng kim loại màu trắng bạc, hình tròn, nhỏ như đồng xu, khi đi ngoài trời nắng lại càng lấp lánh, rực rỡ. Đồng bào dân tộc Dao thường đội khăn vào mỗi dịp giao lưu, vui chơi, lễ tết. Chiếc khăn tôn thêm sự duyên dáng, nổi bật cho người phụ nữ.
Ấn tượng trên trang phục của phụ nữ Dao đỏ là chiếc yếm được làm khá cầu kỳ với những họa tiết, hoa văn độc đáo được thêu bằng chỉ xanh, đỏ. Theo chị Đặng Thị Khuyên, ở bản En, xã Phiêng Côn, cho biết: Áo của người phụ nữ Dao có cổ khá rộng nên phải mặc một chiếc yếm ở phía trước. Các chị em có thể tự do sáng tạo các loại họa tiết mà mình thích và thường mất từ 2-3 ngày để làm một chiếc yếm. Phụ nữ dân tộc Dao ngay từ khi 14, 15 tuổi đã thành thạo việc thêu thùa. Chính điều này đã góp phần gìn giữ các giá trị văn hóa truyền thống của người Dao đỏ cho đến ngày nay.
Phụ nữ Dao đỏ dệt vải bằng phương pháp truyền thống.
Nghề dệt vải và tạo hoa văn trên trang phục truyền thống gắn liền với cuộc sống của đồng bào dân tộc Dao, được coi là hồn cốt góp phần tạo nên bản sắc đặc trưng riêng có. Những năm gần đây, cấp ủy, chính quyền và đoàn thể các địa phương đã thường xuyên vận động, tuyên truyền bà con dân tộc Dao gìn giữ, phát huy bản sắc văn hóa; truyền dạy kỹ thuật dệt vải, thêu thùa cho các thế hệ sau; thường xuyên mặc trang phục truyền thống của dân tộc mình trong những ngày hội, lễ, Tết. Hiện nay, nhiều sản phẩm thổ cẩm của người Dao đỏ như túi, yếm, khăn đã trở thành sản phẩm lưu niệm được nhiều du khách yêu thích, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa truyền thống dân tộc và nâng cao thu nhập cho người dân.
