Nếu không có tổ chuyên môn, Ban giám hiệu khó vận hành nhà trường hiệu quả
Tổ trưởng chuyên môn tại các trường phổ thông là 'cầu nối' giữa ban giám hiệu và đội ngũ giáo viên, giữ vai trò quan trọng nâng cao chất lượng.
Gần đây trên nhiều diễn đàn mạng xã hội thảo luận về giáo dục có những đề xuất tinh gọn bộ máy bên trong các cơ sở giáo dục, trong đó có ý kiến đề xuất bỏ tổ chuyên môn (đồng nghĩa không còn tổ trưởng, tổ phó chuyên môn).
Người viết là giáo viên, cán bộ quản lý tại một trường phổ thông cho rằng đề xuất bỏ tổ chuyên môn là không phù hợp tình hình hiện nay, tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn có vai trò đặc biệt quan trọng trong hệ thống giáo dục, là cánh tay nối dài của hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và giáo viên, giúp trường vận hành hiệu quả và thông suốt.
Ảnh minh họa
Nhiệm vụ của tổ chuyên môn theo Điều lệ trường học và chế độ của tổ trưởng, tổ phó chuyên môn hiện nay
Theo Thông tư 32/2020/TT‑BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành “Điều lệ trường trung học cơ sở, trường trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học”, tại Điều 14 quy định rõ chức năng, nhiệm vụ của tổ chuyên môn và vị trí của tổ trưởng, tổ phó như sau:
Cán bộ quản lý, giáo viên, viên chức làm công tác thư viện, thiết bị giáo dục, cán bộ tư vấn học sinh được tổ chức thành các tổ chuyên môn. Tổ chuyên môn có tổ trưởng; nếu có từ 07 thành viên trở lên thì có thể có tổ phó. Tổ trưởng, tổ phó tổ chuyên môn do hiệu trưởng bổ nhiệm, chịu sự quản lý, chỉ đạo của hiệu trưởng.
Tổ chuyên môn có những nhiệm vụ chính:
a) Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục theo chương trình môn học, hoạt động giáo dục thuộc chuyên môn phụ trách theo tuần, tháng, học kỳ, năm học; phối hợp với các tổ chuyên môn khác xây dựng kế hoạch giáo dục của nhà trường.
b) Đề xuất lựa chọn sách giáo khoa, xuất bản phẩm tham khảo để sử dụng trong nhà trường theo quy định của Bộ.
c) Thực hiện kế hoạch giáo dục của tổ chuyên môn theo kế hoạch giáo dục của nhà trường đã được hội đồng trường phê duyệt.
d) Tham gia đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông.
đ) Tham gia bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ theo kế hoạch của tổ chuyên môn và của nhà trường.
e) Thực hiện các nhiệm vụ khác do hiệu trưởng phân công.
Về tổ chức sinh hoạt chuyên môn: Tổ chuyên môn tổ chức sinh hoạt ít nhất một lần trong hai tuần và có thể họp đột xuất theo yêu cầu công việc hoặc khi hiệu trưởng yêu cầu; hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, tôn trọng, chia sẻ, học tập và giúp đỡ lẫn nhau giữa các thành viên để phát triển năng lực chuyên môn.
Từ những quy định trên, có thể thấy rõ rằng chức danh tổ trưởng chuyên môn không đơn thuần là một tên gọi hành chính – mà gắn liền với trách nhiệm lên kế hoạch, tổ chức, quản lý, phối hợp và kiểm soát chuyên môn trong nhà trường. Nghĩa là, tổ trưởng chuyên môn là người đảm bảo các nhiệm vụ của tổ chuyên môn được thực hiện đúng theo kế hoạch, theo chương trình, theo luật định.
Đồng thời, việc tổ trưởng được bổ nhiệm và chịu sự chỉ đạo của hiệu trưởng cũng xác lập rõ vị trí trung gian giữa ban giám hiệu và giáo viên thành viên trong tổ chuyên môn. Điều này tạo nên một cầu nối quan trọng trong quản lý và triển khai hoạt động chuyên môn của nhà trường.
Hiện nay, theo Thông tư 05/2025/TT‑BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chế độ làm việc đối với giáo viên phổ thông (có hiệu lực từ 22/4/2025) có quy định rõ việc giảm định mức tiết dạy đối với tổ trưởng và tổ phó chuyên môn:
Tổ trưởng tổ chuyên môn hoặc tổ bộ môn được giảm 3 tiết/tuần.
Tổ phó tổ chuyên môn hoặc tổ phó tổ bộ môn được giảm 1 tiết/tuần.
Hiện nay, vị trí tổ trưởng/tổ phó chuyên môn được hưởng phụ cấp chức vụ lãnh đạo theo Thông tư 33/2005/TT‑BGDĐT hướng dẫn tạm thời chế độ phụ cấp chức vụ lãnh đạo trong cơ sở giáo dục công lập. Cụ thể:
Ở trường trung học phổ thông: tổ trưởng chuyên môn và tương đương hưởng hệ số 0,25 của mức lương cơ sở; tổ phó chuyên môn và tương đương hưởng hệ số 0,15.
Ở trường trung học cơ sở, tiểu học: tổ trưởng chuyên môn hệ số 0,20; tổ phó 0,15.
Hiện nay, dự thảo đang đề xuất tổ trưởng, tổ phó chuyên môn được hưởng phụ cấp trách nhiệm thay cho phụ cấp chức vụ, mức đề xuất tổ trưởng 0,3, tổ phó 0,2, người viết cho rằng đề xuất này là hợp lý, phù hợp.
Tổ trưởng chuyên môn thực hiện, kiêm nhiệm nhiều nhiệm vụ chuyên môn và công tác khác
Thực tiễn cho thấy, bên cạnh những nhiệm vụ được quy định trong Điều lệ, tổ trưởng chuyên môn còn phải thực hiện và kiêm nhiệm rất nhiều đầu việc khác nhau, từ chuyên môn sâu đến công tác quản lý, báo cáo, phối hợp, hỗ trợ giáo viên. Nhiều công việc khác theo Điều lệ trường học và nhiều công việc khác như:
Theo quy định, tổ trưởng chuyên môn đảm bảo việc xây dựng kế hoạch dạy học, phối hợp kế hoạch giáo dục toàn trường, đề xuất sử dụng sách giáo khoa, tổ chức sinh hoạt chuyên môn, tham gia đánh giá giáo viên.
Tại nhiều trường phổ thông, tổ trưởng phụ trách môn hoặc khối môn học sẽ chủ trì xây dựng phân phối chương trình, đồng thời phối hợp với tổ khác để hình thành kế hoạch giáo dục của trường. Chỉ riêng việc “Chủ động xây dựng kế hoạch dạy học và giáo dục …” đã chứa đựng rất nhiều đầu việc, rất vất vả, ban giám hiệu không thể làm công việc này.
Tổ trưởng chuyên môn phải thực hiện nhiệm vụ quản lý hồ sơ, sổ sách chuyên môn: Theo Điều 21 của Thông tư 32/2020, hệ thống hồ sơ quản lý hoạt động giáo dục của nhà trường gồm hồ sơ của tổ chuyên môn (kế hoạch giáo dục của tổ, sổ ghi chép nội dung sinh hoạt chuyên môn) bên cạnh hồ sơ của trường và giáo viên. Vì vậy, tổ trưởng chuyên môn thường được giao việc quản lý, lưu trữ hồ sơ của tổ mình, bảo đảm đúng quy định.
Thực hiện các thống kê, báo cáo: Các tổ trưởng thường được giao nhiệm vụ tổng hợp báo cáo chuyên môn định kỳ (tuần, tháng, học kỳ), báo cáo hoạt động tổ chuyên môn cho hiệu trưởng hoặc ban giám hiệu.
Hướng dẫn giáo viên mới, giáo viên trong tổ: Tổ trưởng đóng vai trò hướng dẫn, hỗ trợ phương pháp, đổi mới dạy học, ứng dụng công nghệ thông tin, kiểm tra dự giờ, kiểm duyệt hồ sơ giáo án, kiểm tra nội bộ chất lượng dạy học. Nhiều ý kiến thực tiễn cho rằng công việc này rất nặng và đa dạng hơn so với mô tả trong Điều lệ.
Phối hợp các hoạt động ngoại khóa, ôn thi, học sinh giỏi, giáo viên giỏi, chuyên đề: Tổ trưởng thường là đầu mối phối hợp tổ chức các hoạt động chuyên đề, các phong trào thi đua chuyên môn, ôn thi học sinh giỏi, xây dựng và triển khai các chủ đề liên môn, dự án STEM trong bối cảnh đổi mới chương trình…
Không có tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn trường học khó có thể vận hành hiệu quả
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục phổ thông, phát triển chất lượng, nâng cao hiệu quả dạy – học, vị trí tổ trưởng chuyên môn tại các trường phổ thông ngày càng trở nên đặc biệt quan trọng. Dưới đây là những nhận định của người viết về vai trò đặc biệt của tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn trong các cơ sở giáo dục hiện nay:
Thứ nhất, là cầu nối giữa ban giám hiệu và giáo viên trong tổ chuyên môn
Ban giám hiệu nhà trường – hiệu trưởng và phó hiệu trưởng – có trách nhiệm quản lý chung, xây dựng chiến lược, định hướng, kế hoạch giáo dục toàn trường. Tuy nhiên, để thực hiện cụ thể kế hoạch đó tới giáo viên giảng dạy từng môn, từng lớp, tổ trưởng chuyên môn là người nhịp giữa: tiếp nhận định hướng từ hiệu trưởng, truyền thông tới các thành viên tổ, tổng hợp phản hồi, thực hiện, báo cáo. Nếu thiếu tổ trưởng chuyên môn thì ban giám hiệu gặp khó trong “giải quyết công việc chuyên môn” như: phân công môn học, thống nhất kế hoạch – nhóm trưởng – giáo viên, kiểm soát thực hiện chuyên môn.
Chính vì thế, có thể nói: Không có tổ trưởng chuyên môn, nhiều công việc chuyên môn không thể được quản lý chặt chẽ và hiệu quả.
Thứ hai, tổ chuyên môn – chia sẻ trách nhiệm và kiểm soát chuyên môn
Như đã trích dẫn, Điều 14 Thông tư 32/2020 quy định tổ chuyên môn là đơn vị chuyên môn chủ lực tại trường: chịu trách nhiệm xây dựng kế hoạch dạy học, đề xuất sách giáo khoa, thực hiện kế hoạch giáo dục, đánh giá giáo viên, bồi dưỡng chuyên môn.
Từ đó, vai trò của tổ trưởng chuyên môn càng được nâng lên: tổ trưởng dẫn đầu tổ chuyên môn, chủ trì sinh hoạt chuyên môn, định hướng hoạt động chuyên môn của tổ, đảm bảo sự thống nhất, chất lượng, hiệu quả.
Ví dụ:
Việc kiểm duyệt đề kiểm tra: thường do tổ trưởng xem xét hồ sơ đề kiểm tra, thống nhất trong tổ trước khi trình hiệu trưởng hoặc gửi cấp trên. Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng rất nhiều công việc không thể nào am hiểu tường tận chuyên môn từng môn học để kiểm duyệt và chịu trách nhiệm đề của tất cả các môn. Chẳng hạn, phó hiệu trưởng chuyên môn Ngữ văn không thể nào kiểm duyệt đề của môn Toán, Khoa học tự nhiên, Tiếng Anh,…do đó, vai trò của tổ trưởng chuyên môn là vô cùng quan trọng trong khâu hướng dẫn, kiểm duyệt đề kiểm tra.
Việc chọn sách giáo khoa: tổ trưởng cùng với tổ đề xuất, tổng hợp ý kiến giáo viên, lập phiếu và tham gia hội đồng trường trình hiệu trưởng. Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng không thể làm thay việc này.
Việc xây dựng kế hoạch giáo dục năm học, học kỳ, tháng: tổ trưởng chủ trì việc xây dựng kế hoạch của tổ, phối hợp với các tổ khác và với ban giám hiệu.
Việc đánh giá giáo viên và bồi dưỡng: tổ trưởng theo dõi, hướng dẫn giáo viên trong tổ, đề xuất nhu cầu bồi dưỡng, phối hợp với nhà trường tổ chức sinh hoạt chuyên môn định kỳ (ít nhất 01 lần/02 tuần). Không có tổ chuyên môn, việc vận hành sẽ kém hiệu quả, không có đầu tàu chịu trách nhiệm, triển khai các quy định về chuyên môn, bộ môn.
Thứ ba, đảm bảo chất lượng dạy học và đổi mới phương pháp
Trong giai đoạn triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 và các mô hình dạy học mới, tích hợp, ứng dụng công nghệ thông tin, tổ trưởng chuyên môn là người dẫn dắt và thúc đẩy đổi mới trong tổ.
Tổ trưởng giúp giáo viên tiếp cận phương pháp dạy học phát triển năng lực, liên môn, dự án STEM; hỗ trợ chuyển đổi cách thức giảng dạy truyền thống sang hướng học sinh chủ động.
Tổ trưởng tổ chức sinh hoạt chuyên môn, chia sẻ kinh nghiệm, bình giảng tiết dạy mẫu, kiểm tra hồ sơ, giáo án của giáo viên để đảm bảo sự nâng cao liên tục.
Nhờ có tổ trưởng chuyên môn, các bài học, hoạt động chuyên môn trong tổ sẽ đồng bộ hơn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trường.
Thứ tư, mỗi tổ chuyên môn có đặc trưng riêng
Tổ trưởng chuyên môn dẫn dắt việc sinh hoạt chuyên môn định kỳ, tạo môi trường “học tập – chia sẻ – cải tiến” giữa các giáo viên trong tổ. Điều này rất quan trọng vì:
Nếu mỗi giáo viên “độc lập dạy”, thiếu trao đổi thì chuyên môn dễ bị lạc nhịp, thiếu thống nhất trong nhà trường.
Khi tổ trưởng chủ trì, họ thiết lập các hoạt động: chia sẻ giáo án, dự giờ chéo, phân tích tiết dạy, thống nhất tiêu chí đánh giá học sinh, đảm bảo minh bạch giữa các môn học – lớp học.
Mỗi tổ chuyên môn có đặc trưng riêng, tổ năng khiếu góp phần hình thành văn – thể - mỹ trong nhà trường, tổ khoa học góp phần hình thành năng lực khoa học tự nhiên, tổ xã hội góp phần hình thành phẩm chất, đạo đức công dân,…
Thứ năm, hỗ trợ công tác quản lý giảm tải cho ban giám hiệu
Ban giám hiệu nhà trường dù có nhiều nhiệm vụ nhưng không thể trực tiếp quản lý chi tiết từng môn, từng lớp, từng giáo viên mà không có sự phân công phù hợp. Tổ trưởng chuyên môn hỗ trợ ban giám hiệu như sau:
Phân công, điều phối giáo viên trong tổ, phối hợp các môn/ tổ khác.
Hỗ trợ ban giám hiệu thực hiện kiểm tra chuyên môn nội bộ, đề xuất nhân sự, đề xuất bồi dưỡng, đề xuất sách giáo khoa.
Đóng vai trò đầu mối khi ban giám hiệu có các chỉ đạo chuyên môn: như rà soát chất lượng dạy học, thăm lớp, dự giờ, xử lý phản hồi từ giáo viên hoặc học sinh – tổ trưởng chuyển tới thành viên tổ và phản hồi lại ban giám hiệu.
Nếu nhà trường không có tổ chuyên môn và tổ trưởng chuyên môn, hoặc tổ trưởng chuyên môn hoạt động hình thức, thì ban giám hiệu sẽ gặp nhiều khó khăn như: kế hoạch dạy học thiếu đầu mối xây dựng, lựa chọn sách giáo khoa thiếu tập trung, sinh hoạt chuyên môn thiếu hệ thống, đánh giá giáo viên thiếu ổn định – từ đó ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục.
Do đó, vai trò của tổ trưởng chuyên môn không chỉ là nội bộ tổ, mà có tác động lan tỏa tới toàn trường và cộng đồng, góp phần ảnh hưởng đến thương hiệu và uy tín nhà trường.
Qua phân tích trên, có thể khẳng định rằng: vị trí tổ trưởng chuyên môn trong các trường phổ thông giữ vai trò đặc biệt quan trọng — là người dẫn dắt chuyên môn tổ, là cầu nối giữa ban giám hiệu và giáo viên, là nhân tố quyết định chất lượng dạy – học và vận hành tổ chức chuyên môn của nhà trường.
Củng cố và phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ chuyên môn, tổ trưởng chuyên môn như một bộ phận cấu trúc then chốt của trường phổ thông, giúp nhà trường thực hiện tốt chức năng giáo dục, nâng cao chất lượng và hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục trong thời đại mới.
