Nexperia là ai mà khiến hàng loạt ông lớn ô tô lao đao?

Trong thế giới phức tạp của ngành công nghiệp ô tô, nơi mỗi chiếc xe hiện đại chứa hàng nghìn linh kiện bán dẫn, các công ty "thầm lặng" như Nexperia đóng một vai trò then chốt. Sự can thiệp của chính phủ Trung Quốc thông qua lệnh cấm xuất khẩu nguyên liệu then chốt đã thổi bùng lên một cuộc khủng hoảng mới, phơi bày những điểm yếu chí mạng trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

Nexperia - "Người khổng lồ thầm lặng" trong chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu

Để hiểu mức độ nghiêm trọng của vấn đề, trước hết cần phải hiểu rõ vị trí của Nexperia. Thực tế, Nexperia không phải là một cái tên mới. Đây là một công ty có trụ sở tại Hà Lan, được tách ra từ tập đoàn bán dẫn khổng lồ NXP của Hà Lan vào năm 2017.

Trong phân khúc chip cơ bản cho ngành ô tô, Nexperia chiếm tới khoảng 40% thị phần toàn cầu. Ảnh: South China Morning Post

Điểm then chốt là vào năm 2018, Wingtech Technology - một tập đoàn đầu tư công nghệ của Trung Quốc đã mua lại Nexperia. Điều này biến Nexperia thành một công ty sở hữu bởi Trung Quốc, nhưng với các cơ sở nghiên cứu phát triển và sản xuất trên toàn cầu, đặc biệt là ở Hamburg (Đức) và Manchester (Anh).

Dù không phải là nhà sản xuất các chip xử lý (CPU) hay chip đồ họa (GPU) cao cấp trị giá hàng trăm USD nhưng Nexperia lại là một trong những nhà sản xuất đang thống trị thị trường linh kiện bán dẫn thiết yếu.

Họ sản xuất những thứ cơ bản nhưng không thể thiếu như bóng bán dẫn, điốt, vi mạch logic và MOSFET. Những linh kiện này xuất hiện trong hầu hết mọi hệ thống điện tử của một chiếc ô tô hiện đại, từ hệ thống điều khiển động cơ (ECU), hệ thống phanh ABS, túi khí, đèn chiếu sáng, giải trí và đóng vai trò cực kỳ quan trọng để quản lý năng lượng, điều khiển động cơ điện, hệ thống sạc và pin trên xe điện.

Hiện tại, Nexperia đang là nhà cung cấp hàng loạt, với hơn 110 tỷ sản phẩm xuất xưởng mỗi năm, phục vụ các khách hàng lớn nhất từ các thương hiệu điện tử cho đến ô tô. Trong phân khúc chip cơ bản cho ngành ô tô, Nexperia chiếm tới khoảng 40% thị phần toàn cầu.

Nhiều hãng xe lớn của châu Âu và Mỹ phụ thuộc vào nguồn chip từ Nexperia. Ảnh: Fordauthority

Các hãng xe lớn của châu Âu và Mỹ như Volkswagen, BMW, Mercedes-Benz, Ford, GM hay các nhà sản xuất linh kiện cấp 1 như Bosch, Continental, Denso đều phụ thuộc vào nguồn cung ổn định từ Nexperia. Điều này khiến họ trở thành một "nút thắt" không thể thay thế trong giai đoạn ngắn và trung hạn.

Mặc dù giá trị đơn lẻ của mỗi linh kiện rất nhỏ, thường dưới 1 USD nhưng chúng lại có mặt với số lượng cực lớn, lên tới hàng trăm đến hàng nghìn linh kiện để tạo nên các mạch điện phức tạp trên mỗi chiếc xe. Chính vì vậy, sự gián đoạn dù chỉ một loại linh kiện nhỏ từ Nexperia cũng có thể khiến một dây chuyền lắp ráp ô tô cả tỷ USD phải dừng lại.

Tác động từ cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung

Cuộc đối đầu chiến lược Mỹ-Trung đã biến ngành công nghiệp bán dẫn thành chiến trường trung tâm. Động thái của chính phủ Trung Quốc không nhắm trực tiếp vào Nexperia, nhưng lại vô tình ảnh hưởng sâu sắc đến công ty này và chuỗi cung ứng ô tô toàn cầu.

Dù là một công ty Hà Lan nhưng công ty mẹ sở hữu 100% là Wingtech Technology (Trung Quốc). Do đó, Chính phủ Mỹ và châu Âu từ lâu đã xem Nexperia là một rủi ro an ninh quốc gia, lo ngại công nghệ bán dẫn then chốt của phương Tây rơi vào tay Trung Quốc.

BMW xác nhận một số bộ phận trong chuỗi cung ứng của hãng đã bị ảnh hưởng bởi tranh chấp chip. Ảnh: Newmobility

Căng thẳng nổi lên vào đầu tháng 10/2025 khi Bộ Thương mại Trung Quốc đã phản ứng dữ dội khi ra thông báo cấm chi nhánh Nexperia China cùng các nhà thầu phụ xuất khẩu một số linh kiện hoàn thiện và bộ phận lắp ráp được sản xuất tại Trung Quốc.

Hành động trả đũa này diễn ra nhanh chóng sau khi sau khi chính phủ Hà Lan viện dẫn Đạo luật Hàng hóa khả dụng để can thiệp vào hoạt động của Nexperia, lấy lý do phát hiện “những thiếu sót nghiêm trọng về quản trị” tại công ty. Ông Zhang Xuezheng, CEO kiêm nhà sáng lập Wingtech, đã bị đình chỉ chức giám đốc và cách chức khỏi các vị trí điều hành cấp cao tại Nexperia.

Hậu quả của cuộc chiến này đang giáng trực tiếp vào các nhà sản xuất ô tô, những người không liên quan đến xung đột chính trị nhưng lại phụ thuộc hoàn toàn vào sản phẩm của Nexperia.

Mới đây nhất, Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA) và Liên minh đổi mới ô tô của Mỹ (AAI) đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về tác động có thể xảy ra đối với sản xuất trong ngắn hạn.

Theo Nikkei Asia trích lời của ông Simon Schutz, Trưởng bộ phận Báo chí và kỹ thuật số của Hiệp hội Công nghiệp ô tô Đức (VDA), nếu gián đoạn trong việc cung cấp chip từ Nexperia không được khắc phục trong thời gian ngắn, tình hình này có thể sẽ sớm gây ra những khó khăn nghiêm trọng cho hoạt động sản xuất của nhiều doanh nghiệp.

Trước đó, ACEA đã thông báo rằng lượng chip Nexperia dự trữ hiện tại chỉ đủ dùng trong vài tuần. Mặc dù việc tìm nguồn cung ứng các loại chip và linh kiện tương tự từ các nhà cung cấp khác vẫn đang diễn ra, nhưng quá trình tìm kiếm nhà cung cấp mới cho các linh kiện cụ thể và xây dựng sản xuất "sẽ mất vài tháng".

Volkswagen cho biết việc chính phủ Hà Lan tiếp quản nhà sản xuất chip Nexperia có nguy cơ ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất ô tô của hãng. Ảnh: The Guardian

Nếu lệnh cấm xuất khẩu từ Trung Quốc, nơi Nexperia đặt các cơ sở đóng gói quan trọng không được dỡ bỏ, các dây chuyền sản xuất ô tô tại châu Âu và Mỹ có thể buộc phải tạm dừng, gây ra sự gián đoạn nghiêm trọng tương tự cuộc khủng hoảng chip hậu Covid-19.

Qua vụ việc này, Nexperia là một minh chứng rõ nét cho thấy sự phức tạp và mong manh của chuỗi cung ứng toàn cầu trong kỷ nguyên địa chính trị bất ổn. Từ một "nhà cung cấp thầm lặng" ở hậu trường, họ đã trở thành một mắt xích then chốt mà sự ổn định của nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự sống còn của các "đại gia" ngành ô tô.

Lệnh kiểm soát xuất khẩu của chính phủ Trung Quốc không chỉ là một biện pháp trả đũa trong cuộc chiến công nghệ với Mỹ, mà còn là một hồi chuông cảnh tỉnh cho các hãng xe phải nhìn nhận lại chiến lược "just-in-time" (sản xuất tức thời) và sự phụ thuộc quá mức vào một quốc gia duy nhất cho các nguyên liệu chiến lược.

Trong ngắn hạn, thị trường sẽ đối mặt với tình trạng khan hiếm, giá cả tăng cao và sự chậm trễ sản xuất. Về dài hạn, làn sóng đầu tư vào khai thác, tái chế nguyên liệu thay thế bên ngoài Trung Quốc sẽ trở thành xu hướng tất yếu. Sự thịnh vượng của ngành ô tô trong tương lai sẽ không chỉ phụ thuộc vào công nghệ, mà còn vào khả năng quản lý rủi ro địa chính trị một cách khôn ngoan.

Theo Nikkei Asia, The Guardian, WSJ, Automotive News

Ngô Minh