Nga tham vọng đi đầu thế giới về xây dựng nhà máy điện hạt nhân

Moscow đang tăng gấp đôi nỗ lực gia tăng ảnh hưởng toàn cầu của mình bằng cách mở rộng đội tàu hạt nhân, với các nhà máy đang được xây dựng tại các quốc gia bao gồm Bangladesh, Trung Quốc, Ai Cập, Ấn Độ, Iran và Thổ Nhĩ Kỳ.

Sau khi bị áp hàng loạt các biện pháp trừng phạt nặng nề từ phương Tây, Nga đã và đang tăng cường vai trò là nhà cung cấp năng lượng hạt nhân lớn ngay cả khi ngành dầu khí phải áp lực chưa từng có.

Nga đang xây dựng nhà máy điện hạt nhân Rooppur ở Bangladesh. Ảnh: Pavel Vatsura/Alamy.

Boris Titov, đại diện đặc biệt của Điện Kremlin về hợp tác quốc tế trong phát triển bền vững, cho biết nước này muốn củng cố vị thế là "một trong những quốc gia xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới lớn nhất thế giới".

Ông cho biết Nga kỳ vọng nhu cầu mạnh mẽ về điện hạt nhân từ các nước đang phát triển mong muốn có nguồn năng lượng sạch hơn, cũng như từ các công ty công nghệ khai thác AI trong các trung tâm dữ liệu.

Theo dự báo từ Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế, năm nay công suất phát điện hạt nhân thế giới sẽ tăng 155 phần trăm, lên 950 gigawatt vào năm 2050.

Cũng theo một bài báo được công bố năm ngoái trên tạp chí Nature Energy của Viện Quan hệ Quốc tế Na Uy, danh mục đầu tư hạt nhân ở nước ngoài đang phát triển của Nga, bao gồm xây dựng lò phản ứng, cung cấp nhiên liệu và các dịch vụ khác, trải dài trên 54 quốc gia.

Nga cũng dự kiến sẽ xây dựng một nhà máy với các lò phản ứng mô-đun nhỏ ở Uzbekistan, trong khi ký một thỏa thuận với chính quyền quân sự cầm quyền của Burkina Faso vào năm 2023. FT đưa tin năm nay rằng Nga đã tham gia vào hơn một phần ba số lò phản ứng mới đang được xây dựng trên toàn thế giới.

Các chính phủ phương Tây đã cố gắng đẩy lùi sự nổi trội về hạt nhân của Nga, với việc Hoa Kỳ cấm nhập khẩu urani làm giàu của Nga vào tháng 5 này.

Ngoại trừ Hungary, hầu hết các nước Đông Âu đã ký hợp đồng nhiên liệu được phát triển để phù hợp với các lò phản ứng thời Liên Xô của công ty Westinghouse (Hoa Kỳ) kể từ xung đột Nga - Ukraine nổ ra.

Là một phần của nỗ lực rộng lớn hơn nhằm đạt được mục tiêu chỉ định là không nhập khẩu nhiên liệu từ Nga vào năm 2027, Dan Jørgensen, ủy viên năng lượng mới của EU, cho biết ông muốn xem xét "toàn bộ chuỗi cung ứng hạt nhân".

Nhưng Thủ tướng Hungary Viktor Orbán và Thủ tướng Slovakia Robert Fico đã tuyên bố họ sẽ chặn mọi bước đi nhằm hạn chế ngành năng lượng hạt nhân dân sự của Nga.

Sau khi có buổi gặp mặt Tổng thống Nga Putin vào Chủ nhật, Thủ tướng Slovakia cho biết trong một bài đăng trên Facebook rằng các lệnh trừng phạt tiềm tàng đối với Nga sẽ "gây thiệt hại về tài chính và gây nguy hiểm cho việc sản xuất điện tại các nhà máy điện hạt nhân ở Slovakia, điều này là không thể chấp nhận được".

Nhưng một quan chức cấp cao của EU cho biết, nỗi lo ngại rằng Nga có thể gây ra tình trạng thiếu hụt nhiên liệu hạt nhân nghiêm trọng cho khối này, giống như đã xảy ra với khí đốt vào năm 2022, là quá đáng.

Nhiều nước đang phát triển đang xem xét hạt nhân để đáp ứng các yêu cầu về năng lượng sạch, mở ra nhiều thị trường tiềm năng hơn cho Nga.

Nik Nazmi Nik Ahmad, Bộ trưởng Tài nguyên thiên nhiên và Phát triển bền vững môi trường của Malaysia, nói với tờ Financial Times rằng nước này đang "nghiên cứu việc đưa hạt nhân vào sử dụng".

Ông cho biết tất cả "các bên tham gia chính" đều đang "nói chuyện với chính phủ Malaysia" về các dự án tiềm năng, mà không đề cập đến các quốc gia cụ thể.

Phát biểu tại hội nghị thượng đỉnh về khí hậu COP29 của Liên hợp quốc tại Azerbaijan vào tháng 11, Jake Levine, giám đốc cấp cao về khí hậu và năng lượng tại Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, cho biết Washington lo ngại về việc các quốc gia chuyển sang Trung Quốc hoặc Nga để sử dụng năng lượng hạt nhân.

Ông nói thêm rằng khả năng cạnh tranh toàn cầu trong ngành là một "vấn đề lớn".

Lê Na (Theo FT)