Nga-Ukraine gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua biển Đen

Tổng Thư ký LHQ António Guterres quan sát tàu WFP SSI Invincible 2 đang trên đường từ Istanbul (Thổ Nhĩ Kỳ) đến Ukraine để nhận lô hàng ngũ cốc xuất khẩu theo Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen. Ảnh: Un.org

“Sáng kiến vận chuyển nông sản an toàn qua Biển Đen đã được gia hạn thêm 120 ngày. Quyết định này vừa được đưa ra ở Istanbul. Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ vẫn là những bên bảo trợ cho sáng kiến ”, Oleksandr Kubrakov, Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraine, thông báo hôm 17-11.

Thỏa thuận kèm theo điều khoản cho phép tự động gia hạn thêm 120 ngày nữa trừ khi một trong các bên quyết định rút khỏi hoặc điều chỉnh nội dung thỏa thuận.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky xem việc gia hạn thỏa thuận thêm 120 ngày là “quyết định quan trọng trong cuộc chiến toàn cầu chống khủng hoảng lương thực”.

Tổng Thư ký LHQ António Guterres nói: “Tôi hoan nghênh thỏa thuận của tất cả các bên nhằm tiếp tục Sáng kiến ngũ cốc Biển Đen để tạo điều kiện thuận lợi cho việc xuất khẩu ngũ cốc, thực phẩm và phân bón từ Ukraine được an toàn”.

Sau đó, hãng tin Tass của Nga xác nhận thỏa thuận được gia hạn mà không có bất kỳ thay đổi nào về các điều khoản quan trọng.

Thỏa thuận ban đầu được ký kết vào tháng 7 dưới sự trung gian của Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ nhằm chấm dứt sự phong tỏa của Nga đối với các cảng của Ukraine kể từ cuối tháng 2. Thỏa thuận sẽ hết hạn vào ngày 19-11, vì vậy, các bên đã gấp rút để đàm phán gia hạn trong một ngày gần đây.

Cuối tháng 10, Nga tuyên bố đình chỉ thỏa thuận này sau khi cáo buộc Ukraine đã thực hiện một cuộc tấn công máy bay không người lái (drone) nhằm vào các tàu ở cảng Sevastopol thuộc bán đảo Crimea, nơi mà Nga đã sáp nhập vào từ Ukraine từ năm 2014. Tuy nhiên vài ngày sau đó, Nga đồng ý tiếp tục thực hiện thỏa thuận.

Ukraine là nước xuất khẩu ngũ cốc và dầu hướng dương hàng đầu thế giới. Các chuyên gia an ninh lương thực cảnh báo tình trạng thiếu hụt ngũ cốc do chiến tranh sẽ dẫn đến giá cả tăng cao hơn nữa, gây hậu quả nghiêm trọng đối với các nước nghèo vốn đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi tác động của biến đổi khí hậu và đại dịch Covid-19.

Bộ trưởng Oleksandr Kubrakov ghi nhận kể từ khi thỏa thuận có hiệu lực vào ngày 1-8, Ukraine đã xuất khẩu hơn 11 triệu tấn nông sản, chủ yếu là bắp và lúa mì, đến 38 quốc gia trên thế giới.

Ông nói: “Đây là một con số đáng kể nhưng không đủ. Thị trường thế giới không thể thay thế nông sản Ukraine trong tương lai gần”.

Ngay sau khi quyết định gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc được thông báo, giá lúa mì tương lai trên sàn giao dịch hàng hóa Chicago (Mỹ) giảm 3%, và giá bắp tương lai giảm 1,5%.

Phó Tổng thư ký phụ trách các vấn đề nhân đạo của LHQ Martin Griffiths nói: “Ukraine và Nga là những nhà xuất khẩu ngũ cốc quan trọng đến mức phần còn lại của thị trường không thể thay thế cho sự thiếu vắng hoàn toàn ngũ cốc của Ukraine. Vì vậy, thỏa thuận này sẽ ảnh hưởng đáng kể đến giá lương thực, ngay cả khi khối lượng xuất khẩu của Ukraine chưa trở về mức trước chiến tranh”.

Trong khi việc gia hạn thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc qua biển Đen giúp ngăn ngừa cú sốc giá ở các nước nghèo, các mối đe dọa vẫn tồn tại từ hạn hán ở những nước như Somalia và sự suy yếu của các tiền tệ trên khắp thế giới, khiến chi phí nhập khẩu ngũ cốc trở nên đắt đỏ hơn.

Bên cạnh đó, hoạt động thu hoạch mùa màng và cơ sở hạ tầng nông nghiệp của Ukraine đang bị cản trở và tàn phá bởi chiến tranh. Hôm 17-11, Nga phát động một cuộc tấn công tên lửa mới nhằm vào các mục tiêu hạ tầng năng lượng ở Ukraine.

Trong một thỏa thuận riêng với Nga, LHQ đã bắt đầu vận chuyển phân bón của Nga đang bị mắc kẹt tại các cảng châu Âu kể từ khi bắt đầu chiến tranh đến các nước châu Phi. LHQ đã làm việc với Mỹ, Anh và Liên minh châu Âu (EU) để thiết lập một giấy phép chung nhằm đảm bảo với các công ty tư nhân rằng thực phẩm và phân bón của Nga được miễn trừ khỏi các lệnh trừng phạt đồng thời khuyến khích các công ty bảo hiểm cung cấp dịch vụ cho các tàu treo cờ Nga.

Một nguồn tin của LHQ cho biết Nga vẫn cần Ukraine mở lại đường ống dẫn khí amoniac của Nga đi qua Ukraine để xuất khẩu sang châu Âu. Tổng thống Volodymyr Zelensky nói rằng việc xuất khẩu amoniac của Nga qua lãnh thổ của Ukraine chỉ có thể được phép nếu Điện Kremlin đồng ý trao đổi tất cả các tù binh chiến tranh.

Amoniac, được sản xuất từ khí đốt tự nhiên, là nguyên liệu để sản xuất phân đạm, nhưng giá khí đốt tăng cao đã khiến các nhà sản xuất phân bón châu Âu cắt giảm sản lượng tới 70% trong năm nay.

Nông dân ở những quốc gia nghèo đang bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề bởi cuộc khủng hoảng phân bón do giá tăng hơn gấp đôi kể từ năm 2019, làm dấy lên lo ngại rằng họ sẽ không thể gieo trồng đủ ngũ cốc cho vụ thu hoạch tiếp theo.

Theo Financial Times, Bloomberg, AP

Lê Linh