Nga và Iran ký thỏa thuận địa chính trị chưa từng có

Theo Newsweek, động thái này phản ánh nỗ lực của cả hai quốc gia nhằm củng cố mối quan hệ và khẳng định vị thế trên trường quốc tế trong khi đối mặt với các lệnh trừng phạt và áp lực từ phương Tây.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Iran Esmail Baghaei cho biết việc ký kết hiệp ước không chỉ là bước tiến quan trọng trong quan hệ song phương Nga - Iran mà còn mang lại những tác động lớn đối với các động lực địa chính trị toàn cầu. Hiệp ước mới được kỳ vọng sẽ thay thế thỏa thuận hợp tác chiến lược kéo dài 20 năm được ký vào năm 2001 và gia hạn vào năm 2020, với các cam kết tập trung vào các lĩnh vực như năng lượng, vận tải, sản xuất và nông nghiệp.

Tổng thống Nga Vladimir Putin gặp Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian bên lề một diễn đàn quốc tế vào ngày 11.10.2024 - Ảnh: Getty

Bộ Ngoại giao Nga trước đó đã mô tả thỏa thuận này là một "yếu tố quan trọng để củng cố quan hệ Nga - Iran" và nhấn mạnh rằng nó sẽ định hình sự hợp tác song phương trong nhiều lĩnh vực, bao gồm quốc phòng và an ninh khu vực. Điều này cho thấy cả Moscow và Tehran đang tìm cách xây dựng một trục hợp tác vững chắc để đối phó với những thách thức chung, bao gồm các lệnh trừng phạt kinh tế và sự cô lập chính trị từ phương Tây.

Thời điểm ký kết hiệp ước, ngay trước lễ nhậm chức của ông Trump, đặc biệt quan trọng. Với chính sách đối ngoại khó đoán của chính quyền ông Trump, việc Nga và Iran củng cố mối quan hệ chiến lược có thể được xem như một cách để chuẩn bị cho các kịch bản áp lực mới từ Washington.

Cả hai quốc gia đã đối mặt với những thách thức lớn trong vài năm qua. Nga phải chịu các lệnh trừng phạt liên quan đến cuộc chiến tại Ukraine vào năm 2022, trong khi Iran bị chỉ trích nặng nề vì các hoạt động hạt nhân và vai trò của lực lượng quân sự ủy nhiệm tại Trung Đông. Quan hệ chặt chẽ hơn giữa hai nước có thể giúp họ cùng vượt qua các rào cản này, đồng thời củng cố vị thế quốc tế của mình.

Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov nhấn mạnh hiệp ước mới sẽ chính thức hóa cam kết của hai bên đối với hợp tác quốc phòng và an ninh toàn cầu. Thỏa thuận không chỉ tập trung vào các lĩnh vực kinh tế mà còn nhấn mạnh đến sự hợp tác trong lĩnh vực quân sự và công nghệ.

Hiệp ước này cũng nhằm mục đích tăng cường sự hợp tác về công nghệ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo, điều mà nhiều nhà phân tích coi là một bước đi chiến lược để đối phó với áp lực từ phương Tây. Mohammed Soliman, Giám đốc Chương trình công nghệ chiến lược và an ninh mạng tại Viện Trung Đông, nhận định rằng thỏa thuận này có thể củng cố sự phản đối chung của Nga và Iran đối với phương Tây và mở ra cánh cửa cho các dự án hợp tác quân sự sâu rộng hơn.

Một yếu tố đáng chú ý khác là hiệp ước sẽ thay thế các thỏa thuận trước đó giữa hai quốc gia, đồng thời mở rộng phạm vi hợp tác sang các lĩnh vực mới. Đây được xem như một cách để hiện đại hóa quan hệ song phương trong bối cảnh các thách thức toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng.

Dù có những bước tiến đáng kể, việc hoàn tất hiệp ước không phải không gặp khó khăn. Vào giữa năm 2023, một số căng thẳng đã nảy sinh liên quan đến lập trường của Nga đối với các yêu sách lãnh thổ của Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) tại eo biển Hormuz, mà Iran coi là một phần lãnh thổ của mình. Điều này đã làm chậm quá trình đàm phán hiệp ước, mặc dù cả hai bên đều tuyên bố cam kết giải quyết các bất đồng và thúc đẩy thỏa thuận.

Nga và Iran cũng phải đối mặt với những thách thức trong việc xây dựng lòng tin quốc tế. Vào tháng 9, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken cáo buộc Iran cung cấp tên lửa đạn đạo cho Nga để sử dụng trong cuộc chiến tại Ukraine - một cáo buộc mà Tehran đã phủ nhận. Dù vậy, những nghi ngờ này có thể làm gia tăng áp lực quốc tế đối với cả hai quốc gia.

Hiệp ước Nga - Iran đã thu hút sự chú ý của nhiều nhà phân tích quốc tế. Một số người cho rằng nó sẽ mở ra một giai đoạn mới trong quan hệ quốc tế, với sự xuất hiện của các liên minh không chính thức giữa các quốc gia đang tìm cách chống lại sự thống trị của phương Tây. Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng hiệp ước này chủ yếu mang tính biểu tượng, và việc thực hiện các cam kết cụ thể sẽ gặp nhiều khó khăn.

Trong ngắn hạn, hiệp ước này có thể làm gia tăng căng thẳng giữa Nga, Iran và các quốc gia phương Tây. Nhưng về lâu dài, nó cũng đặt ra câu hỏi về cách các quốc gia đang điều chỉnh chiến lược của mình để thích nghi với một thế giới đa cực, nơi mà các liên minh và đối tác chiến lược ngày càng đóng vai trò quan trọng.

Theo các báo cáo, một phái đoàn Nga do Phó thủ tướng Alexei Overchuk dẫn đầu đã đến Tehran để thảo luận chi tiết về hiệp ước. Các cuộc đàm phán này được kỳ vọng sẽ làm rõ những điều khoản cuối cùng trước khi thỏa thuận được ký kết.

Dù còn nhiều tranh cãi, hiệp ước chiến lược Nga - Iran đánh dấu một cột mốc quan trọng trong quan hệ giữa hai quốc gia. Đối với Nga và Iran, đây không chỉ là một cách để củng cố mối quan hệ song phương mà còn là cơ hội để định hình lại vị thế của Moscow trong hệ thống quốc tế đang thay đổi.

Hoàng Vũ