Ngắm cổ vật đầu tiên của Phú Yên trở thành Bảo vật quốc gia
Phù điêu Kala Núi Bà là một di vật quan trọng thuộc nền văn hóa Champa, mang dấu ấn nghệ thuật điêu khắc Tháp Mẫm (hay phong cách Bình Định).
Ngày 1/4 vừa qua, UBND tỉnh Phú Yên đã tổ chức Lễ công bố Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về việc công nhận phù điêu Kala Núi Bà là Bảo vật Quốc gia.
Phù điêu Kala Núi Bà là một di vật quan trọng thuộc nền văn hóa Champa, mang dấu ấn nghệ thuật điêu khắc Tháp Mẫm (hay phong cách Bình Định). Hiện vật này được phát hiện vào năm 1993, tại di tích Núi Bà, thôn Mỹ Thạnh Đông, xã Hòa Phong, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên và hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng tỉnh Phú Yên.
Theo thuyết minh hồ sơ bảo vật quốc gia của Bảo tàng Phú Yên (Sở VHTT & DL Phú Yên), phù điêu Kala là tác phẩm điêu khắc đá thời Champa, chất liệu đá Túp Riolit Đaxit. Kích thước: cao 60 cm, đề rộng 44cm, dày 17cm. Trọng lượng 105,5 kg.
Mặt trước và mặt sau của phù điêu Kala đang lưu giữ tại Bảo tàng Phú Yên. Ảnh: Trần Quới / Báo Phú Yên.
Về đặc điểm tạo hình, phù điêu Kala được tạo tác trên một khối đá hình lá nhĩ, đế bằng, đỉnh nhọn. Mặt phía trước thể hiện khuôn mặt Kala nhìn thẳng về phía trước. Kala có miệng rộng, 8 răng chạm nổi to, dài thò ra ngoài, trong đó gồm có 2 răng nanh và 6 răng cửa; 2 răng nanh ở hai bên dài hơn và nhọn. Môi trên cong. Râu xung quanh miệng dày, xếp thành từng đường thẳng. Hai bên miệng mỗi bên có 3 sừng ngắn mọc từ dưới lên. Mũi Kala to tròn, sống mũi ngắn và gãy. Hai mắt to tròn, lồi ra phía trước, đuôi mắt xếch ngược lên phía trên. Lông mi quanh mắt rậm, đuôi lông mi xoắn lại hình ốc. Trán dô, trên trán có chuỗi hạt hình tròn. Bờm dày tạo thành 4 lớp.
Niên đại của hiện vật phù điêu Kala được xác định trên cơ sở niên đại của di tích tháp Núi Bà, nơi tìm thấy hiện vật này, đã xác định di tích này có niên đại vào khoảng thế kỷ XIV. Phù điêu Kala (Núi Bà) là độc bản.
Trong nghệ thuật điêu khắc Champa, Kala là một biểu hiện của thần Siva, đấng hủy diệt và tái tạo vũ trụ của Ấn Độ giáo. Kala có nghĩa là thời gian, tượng trưng cho sự hủy diệt, sự chết: hủy diệt để tái tạo và chết để tái sinh. Phù điêu Kala có giá trị đặc biệt trong văn hóa Champa, là một thành phần quan trọng và có mối quan hệ hữu cơ mật thiết gắn kết thống nhất với kiến trúc đền tháp.
Phù điêu Kala (Núi Bà) là bảo vật quốc gia đầu tiên của Phú Yên đến thời điểm hiện tại.
