Ngăn chặn tình trạng bán lúa giống giả

Khó phát hiện thật, giả

Theo hồ sơ vụ án “Sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng, vật nuôi” của Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an tỉnh Quảng Nam (cũ), từ tháng 4 - 5/2024 và từ tháng 11 - 12/2024, đối tượng Nguyễn Thanh Dũng (51 tuổi), ở xã Điện An, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam (cũ), có hành vi sản xuất, buôn bán gần 5,5 tấn giống lúa thuần Bắc Thịnh giả.

Đây là giống lúa do Công ty CP Nông lâm nghiệp TBT, ở phường Nghĩa Lộ (Quảng Ngãi) độc quyền sản xuất và cung ứng, được Bộ NN&PTNT (nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường) công nhận, cấp phép lưu hành tại các tỉnh Duyên hải Nam Trung bộ và Tây Nguyên từ tháng 7/2020.

Với những đặc tính ưu việt, từ năm 2021 đến nay, giống lúa Bắc Thịnh được các tỉnh trong khu vực đưa vào cơ cấu giống chủ lực, thị trường tiêu thụ mạnh. Đối tượng Nguyễn Thanh Dũng đã sản xuất, bán giống lúa thuần Bắc Thịnh giả cho một số đại lý quen tại tỉnh Quảng Nam (cũ).

Lực lượng chức năng kiểm tra giống lúa tại một cửa hàng vật tư nông nghiệp trên địa bàn xã Tịnh Khê.

Theo phản ánh của Công ty TNHH Nông lâm nghiệp TBT, trước thời điểm xảy ra vụ việc trên, doanh nghiệp (DN) đã phát hiện giống lúa Bắc Thịnh giả xuất hiện tại một số đại lý trên địa bàn các huyện Ba Tơ, Nghĩa Hành (cũ). Thế nhưng, vì không tìm được đầu mối cung cấp, nên công ty này chỉ gửi cảnh báo đến các hợp tác xã, cửa hàng và đại lý có hợp đồng phân phối giống lúa Bắc Thịnh.

Giám đốc Công ty TNHH Nông lâm nghiệp TBT Võ Thị Hồng Vân cho biết, người dân thường muốn mua được lúa giống giá rẻ hơn, nhưng về chất lượng rất khó kiểm soát. Đối tượng sản xuất giống lúa Bắc Thịnh giả rất tinh vi trong việc in bao bì, vì vậy cán bộ kỹ thuật của công ty cũng khó phát hiện được hàng thật, giả, nếu không kiểm tra kỹ mã vạch.

Không chỉ lừa nông dân bằng chiêu trò giả bao bì, nhãn mác, các đối tượng cung ứng giống giả, giống kém chất lượng còn có thủ đoạn tinh vi hơn là “núp bóng” dưới hình thức liên kết, bao tiêu sản phẩm. Trên địa bàn tỉnh từng xảy ra trường hợp DN hợp đồng cung ứng giống lúa chất lượng và cam kết bao tiêu sản phẩm cho nông dân huyện Mộ Đức (cũ) theo giá thị trường. Tuy nhiên, trên thực tế, giống lúa chất lượng mà DN cung ứng thực chất là lúa thương phẩm, được đóng nhãn để bán cho nông dân với giá cao gấp 2,5 - 3 lần.

Cần chế tài mạnh

Theo Phó Chi cục trưởng Chi cục Trồng trọt, Bảo vệ thực vật và Quản lý chất lượng tỉnh Bùi Đức Trung, cái khó trong ngăn ngừa nạn buôn bán giống lúa giả, kém chất lượng là nông dân chỉ phát hiện sau khi ngâm ủ hoặc gieo sạ. Một khi mua phải giống lúa giả, kém chất lượng, nông dân vừa mất tiền, vừa có nguy cơ thất thu cả mùa vụ. Có trường hợp, cây lúa vẫn phát triển, nhưng năng suất và chất lượng rất thấp, nông dân còn tốn thêm công sức và chi phí chăm sóc.

Tuy nhiên, việc kiểm tra, xử lý các đối tượng làm ăn gian dối lại gặp nhiều khó khăn. Bởi để có cơ sở kết luận vi phạm, cơ quan chức năng phải lấy mẫu và gửi kiểm nghiệm các chỉ tiêu, thông số có liên quan. Trong thời gian đợi kết quả, giống lúa vẫn được bán ra thị trường, vì cơ quan chức năng không thể niêm phong lô hàng (trừ trường hợp có lệnh của cơ quan công an). Đến khi có kết quả kiểm nghiệm, phần lớn lúa giống đã được bán hết. Bên cạnh đó, chế tài xử phạt chưa đủ sức răn đe.

Đơn cử với các trường hợp xác định vi phạm chưa đến mức xử lý hình sự thì mức phạt hành chính chỉ bằng 1/10 so với lợi nhuận. Vì vậy, để nâng cao hiệu quả công tác đấu tranh ngăn chặn nạn buôn bán giống lúa giả, kém chất lượng cần có chế tài mạnh hơn.

Mỗi năm, toàn tỉnh sản xuất khoảng 90 nghìn héc ta lúa, nhu cầu lúa giống các loại gần 80 nghìn tấn. Trong khi đó, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất kinh doanh trên địa bàn tỉnh mới đáp ứng chưa đến 70% nhu cầu.

Trước tình trạng này, Sở Nông nghiệp và Môi trường tăng cường tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về sản xuất, kinh doanh giống lúa nói riêng, giống cây trồng và vật tư nông nghiệp nói chung; khuyến cáo người dân mua giống cây trồng ở những cơ sở, DN uy tín; cây giống, hạt giống phải có bao bì, nhãn mác, thương hiệu và xuất xứ rõ ràng.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hồ Trọng Phương cho biết, sở chỉ đạo các cơ quan, đơn vị trực thuộc tăng cường kiểm tra, thanh tra đột xuất các cơ sở sản xuất, kinh doanh giống, vật tư nông nghiệp trên địa bàn. Nếu phát hiện trường hợp vi phạm, sẽ xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, phối hợp với chính quyền địa phương đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao vai trò của các DN sản xuất và cung ứng giống uy tín. Qua đó, góp phần “làm sạch” thị trường giống nông nghiệp.

Bài, ảnh: THANH PHONG