Ngăn chặn việc tùy tiện điều chỉnh quy hoạch đất đai

Người dân xem quy hoạch phát triển TP Hà Nội. Ảnh: Công Hùng

Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cần được tiến hành từ dưới lên

Trong quá trình lấy ý kiến về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), một trong những nội dung được đặc biệt quan tâm là vấn đề quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. Mối quan tâm này xuất phát từ những tồn tại thời gian qua khi không ít trường hợp quy hoạch bị điều chỉnh tùy tiện vì lợi ích nhóm. Do đó các chuyên gia cho rằng, Luật Đất đai sửa đổi lần này cần phải quy định chặt chẽ để ngăn chặn tình trạng này.

Tại hội nghị lấy ý kiến các tổ chức và nhà khoa học về Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) do Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam tổ chức chiều 21/2, góp ý về căn cứ, thẩm quyền, trình tự, thủ tục lập, điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, TS Đào Ngọc Nghiêm - Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam nhận xét, so với Luật Đất đai 2013, Dự thảo đã có nhiều quy định cụ thể hơn và khoa học hơn, đã bổ sung quy hoạch cấp tỉnh.

Tuy nhiên, TS Đào Ngọc Nghiêm đề nghị về nội dung quy hoạch sử dụng đất từng loại, nhất là với cấp tỉnh, huyện cần rà soát kỹ hơn để tránh trùng lặp với quy hoạch cấp tỉnh đang triển khai theo Luật Quy hoạch 2017 đã quy định lồng ghép trong quy hoạch cấp tỉnh (Điều 27 Luật Quy hoạch).

Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam cũng đề nghị cần xem lại quy định quy hoạch sử dụng đất được phê duyệt trong năm đầu tiên của kỳ quy hoạch (khoản 5 Điều 67). Vì với khối lượng lớn, quy định này chưa sát với nguồn lực thực tế cần nghiên cứu từ kết quả giám sát về quy hoạch của Quốc hội sau Luật Quy hoạch 2017. Ngoài ra, khi lấy ý kiến về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất (quy định tại Điều 68) cần nêu rõ phải lấy ý kiến của HĐND và các tổ chức xã hội nghề nghiệp.

Bên cạnh đó, vị chuyên gia cho rằng, trong dự thảo Luật Đất đai lần này (Điều 60) đề cập đến mối quan hệ với Quy hoạch vùng, Quy hoạch tổng thể quốc gia chưa rõ cần thực hiện song hành theo nguyên tắc từ trên xuống dưới, từ dưới lên, sang ngang như Nghị quyết 61/2022/QH15 về tháo gỡ khó khăn và nâng cao chất lượng quy hoạch thời kỳ 2021 – 2030.

Về vấn đề này, GS.TS Trần Ngọc Đường - Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn dân chủ và pháp luật (Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam) cho hay, dự thảo Luật Đất đai quy định việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất thực hiện ở 3 cấp gồm quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện theo trình tự từ trên xuống. Điều này có nghĩa quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất của cấp trên quyết định quy hoạch sử dụng đất của cấp dưới. "Theo tôi như vậy là không hợp lý. Việc lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cần được tiến hành từ dưới lên mới sát thực tế và khả thi” - GS.TS Trần Ngọc Đường nêu.

Quy định chặt chẽ về điều chỉnh cục bộ quy hoạch

Một vấn đề trọng dự thảo Luật Đất đai sửa đổi nhận được nhiều ý kiến đóng góp đó là điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất. TS Đào Ngọc Nghiêm nêu quan điểm thống nhất với các nguyên tắc về căn cứ để điều chỉnh đã nêu trong dự thảo. Tuy nhiên, trong Luật Đất đai lần này, ở Điều 71 dự thảo chỉ xác định điều chỉnh định kỳ (quy hoạch sử dụng đất được thực hiện điều chỉnh theo định kỳ 5 năm) mà chưa đề cập đến điều chỉnh cục bộ.

“Trong bối cảnh hiện nay, khi chúng ta thực hiện Nghị quyết 06-NQ/TW về phát triển đô thị bền vững và Nghị quyết 19-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn sẽ có nhiều đột phá về tốc độ đô thị hóa và phát triển nông thôn, đặc biệt kinh tế - xã hội đang có xu hướng hội nhập. Vì vậy, bên cạnh quy định điều chỉnh định kỳ 5 năm, nên xem xét có quy định về điều chỉnh cục bộ quy hoạch, nhất là với kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh, cấp huyện để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Tuy nhiên, rút kinh nghiệm bài học từ ngành xây dựng thời gian qua đã có nhiều điều chỉnh cục bộ quy hoạch gây bức xúc nên phải xác định rõ khung được phép và cấp có thẩm quyền điều chỉnh quy hoạch để ngăn chặn lợi ích nhóm” – TS Đào Ngọc Nghiêm đề xuất.

Cùng góp ý về vấn đề này, TS Nguyễn Quân - Chủ tịch Hội Tự động hóa Việt Nam nêu: "Chúng ta làm quy hoạch xong điều chỉnh quy hoạch rất tùy tiện, làm biến dạng quy hoạch, bóp méo quy hoạch và gây ra nhiều hệ lụy. Tôi nghĩ rằng, nếu quy hoạch đã được phê duyệt thì không nên điều chỉnh, trừ những trường hợp do an ninh, quốc phòng và giao thông công cộng. Thứ hai là có một số cái tuyệt đối cấm điều chỉnh như đất rừng tự nhiên, đất rừng phòng hộ, đất an ninh quốc phòng”.

Bày tỏ lo ngại quy hoạch là nơi các nhóm lợi ích tấn công mạnh nhất, PGS.TS Phạm Hữu Nghị - Ủy viên Hội đồng Tư vấn dân chủ và pháp luật cho rằng, nếu để cấp nào lập quy hoạch cấp đó được điều chỉnh như dự thảo luật sẽ rất dễ dẫn đến tiêu cực. Do đó, ngoài các nguyên tắc, trình tự lập quy hoạch cũng phải có nguyên tắc, trình tự điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất rất chặt chẽ.

Về vấn đề giải quyết phát sinh trong quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất, Dự thảo đã nêu được cơ bản những khó khăn cần tháo gỡ trong thực hiện. Nhưng đây chỉ là những nguyên tắc chung cần được cụ thể hơn và phân rõ trách nhiệm các cấp để Luật Đất đai sửa đổi lần này được ban hành đi ngay vào cuộc sống.
Phó Chủ tịch Hội Quy hoạch và Phát triển đô thị Việt Nam,
TS Đào Ngọc Nghiêm

Vũ Lê