Ngăn chặn xâm phạm thương hiệu: Cần cơ chế pháp lý đủ mạnh

Thế nhưng, thực tế tại Việt Nam cho thấy, tình trạng xâm phạm thương hiệu, nhái nhãn hiệu, chiếm đoạt tài sản trí tuệ diễn ra khá phổ biến. Việc cấp thiết lúc này là cần một cơ chế đủ mạnh, kịp thời và khả thi để bảo vệ doanh nghiệp, thương hiệu Việt Nam.

Khách hàng tìm hiểu các sản phẩm của Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh.

Khi thương hiệu trở thành “miếng mồi” của vi phạm

Trong nền kinh tế thị trường, quyền sở hữu trí tuệ được xem như lá chắn bảo vệ thành quả sáng tạo và sự công bằng trong kinh doanh. Tuy nhiên, trên thực tế, hàng loạt vụ việc xâm phạm thương hiệu cho thấy khoảng trống đáng lo ngại trong cơ chế bảo vệ hiện nay.

Một trong những vụ việc điển hình là Công ty cổ phần Eurohouse Việt Nam bị một công ty khác xâm phạm kiểu dáng công nghiệp. Tổng Giám đốc Eurohouse Phạm Trường Giang cho biết, doanh nghiệp bị xâm phạm kiểu dáng công nghiệp từ năm 2022. Dù đã có kết luận giám định khẳng định hành vi vi phạm, cơ quan chức năng vẫn yêu cầu “bắt quả tang” sản phẩm ngoài thị trường mới đủ căn cứ xử lý. Cách làm này khiến doanh nghiệp bị xâm phạm tiếp tục gánh chịu thiệt hại, trong khi bên vi phạm có cơ hội lách luật bằng cách thay đổi địa điểm sản xuất, tẩu tán hàng hóa.

Không chỉ vậy, chế tài xử phạt hành chính theo Nghị định số 65/2023/NĐ-CP ngày 23-8-2023 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ về sở hữu công nghiệp, bảo vệ quyền sở hữu công nghiệp, quyền đối với giống cây trồng và quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ vẫn chưa đủ sức răn đe. Lợi nhuận thu được từ việc sản xuất, kinh doanh hàng hóa vi phạm lớn gấp nhiều lần so với mức phạt. Nhiều doanh nghiệp sẵn sàng nộp phạt rồi tái phạm, biến hành vi vi phạm thành “chiến lược kinh doanh”.

Công ty cổ phần Nhựa Bình Minh hoạt động trên thị trường đã 50 năm, được biết đến với các mặt hàng dân dụng, kỹ thuật cao trong nhiều dự án quốc gia, cũng đối diện nguy cơ bị “đánh cắp”. Ông Bông Hoa Việt, cố vấn Ban Giám đốc Nhựa Bình Minh cho biết, một số doanh nghiệp sử dụng nhãn hiệu “na ná”, thậm chí thêm một từ sau cụm “Bình Minh” để đưa ra thị trường sản phẩm gây nhầm lẫn nghiêm trọng cho người tiêu dùng. Hậu quả không chỉ ảnh hưởng đến uy tín, thị phần của doanh nghiệp, mà còn khiến các nhà đầu tư lo ngại.

Không chỉ trong nước, thương hiệu Việt cũng đối diện nguy cơ bị chiếm đoạt ở thị trường quốc tế. Gạo ST25, giống lúa do kỹ sư Hồ Quang Cua lai tạo, từng giành giải “Gạo ngon nhất thế giới” năm 2019, đã bị nhiều doanh nghiệp nước ngoài nộp đơn đăng ký bảo hộ tại Mỹ và Australia. Nếu không kịp thời phản ứng, doanh nghiệp Việt có thể mất quyền sở hữu với chính sản phẩm trí tuệ của mình trên thị trường xuất khẩu.

Luật sư Mai Thị Thảo, Phó Giám đốc Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) nhận định: "Pháp luật Việt Nam về sở hữu trí tuệ không thiếu quy định, thậm chí khá đầy đủ, nhưng doanh nghiệp vẫn mất thương hiệu. Nghịch lý nằm ở chỗ doanh nghiệp sáng tạo nhanh hơn luật, còn thủ tục bảo hộ, giám định, xử lý vi phạm thì chậm chạp, cứng nhắc. Chế tài xử phạt thấp, không đủ răn đe. Và đặc biệt, các doanh nghiệp nhỏ và vừa là những đối tượng yếu thế nhất trong cuộc chiến này".

Xây dựng hệ sinh thái pháp lý đủ mạnh

Trước thực trạng này, các chuyên gia cho rằng, cần một hệ sinh thái pháp lý đủ mạnh, đồng bộ và kịp thời để bảo vệ tài sản trí tuệ.

Tổng Giám đốc Eurohouse Phạm Trường Giang kiến nghị, kết luận giám định của Viện Khoa học Sở hữu trí tuệ phải được coi là căn cứ pháp lý trực tiếp để xử lý vi phạm, không nên phụ thuộc vào việc “bắt quả tang”. Đồng thời, cần tăng mạnh chế tài xử phạt, bổ sung biện pháp như tạm đình chỉ kinh doanh, công khai tên doanh nghiệp vi phạm để bảo đảm tính răn đe.

Luật sư Mai Thị Thảo cũng đề xuất áp dụng cơ chế bồi thường mang tính trừng phạt đối với hành vi xâm phạm nghiêm trọng. Đây là biện pháp răn đe hiệu quả, được nhiều quốc gia áp dụng.

Một trong những điểm đáng chú ý của dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ (sửa đổi) là đề xuất thành lập hệ thống tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ. Theo các chuyên gia, điều này không chỉ giúp giải quyết nhanh số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn là thiết lập nền tư pháp “hiểu đúng, hiểu sâu” về tài sản trí tuệ.

Tiến sĩ Trần Văn Tùng, Chủ tịch Hội Thông tin khoa học và công nghệ Việt Nam cho rằng, doanh nghiệp phải chủ động đăng ký bảo hộ tài sản trí tuệ không chỉ trong nước mà cả ở các thị trường trọng điểm. Đồng thời, doanh nghiệp phải xây dựng chiến lược phát triển tài sản trí tuệ, coi đó là một phần trong chiến lược kinh doanh dài hạn.

Về phía cơ quan quản lý, Phó Cục trưởng Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) Lê Huy Anh khẳng định, Cục Sở hữu trí tuệ cam kết đồng hành với doanh nghiệp, hỗ trợ đăng ký và bảo hộ tài sản trí tuệ, góp phần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo mạnh mẽ.

Thương hiệu là kết tinh trí tuệ, tâm huyết và niềm tin của doanh nghiệp, đồng thời là một phần quan trọng trong sức mạnh mềm quốc gia. Muốn xây dựng một nền kinh tế sáng tạo và hội nhập vững chắc, Việt Nam cần một cơ chế bảo vệ thương hiệu đủ nhanh, đủ mạnh và khả thi.

Thu Hằng