Ngân hàng tìm cách khai thác 'mỏ vàng' dữ liệu

Tuy nhiên, việc khai thác và quản trị dữ liệu trong lĩnh vực ngân hàng đang tồn tại một số khó khăn, thách thức về khai thác và quản trị dữ liệu, kết nối như với cơ sở dữ liệu dân cư, sử dụng dữ liệu cho các mục đích nội bộ và bảo mật, và quyền riêng tư.

Ngân hàng truyền thống nhường chỗ cho ngân hàng số

Ngân hàng Nhà nước (NHNN) cho biết, hiện gần 88% người trưởng thành có tài khoản, giá trị thanh toán không dùng tiền mặt gấp 25 lần GDP, trên 95% giao dịch được thực hiện qua kênh số thay vì tại quầy truyền thống. Điển hình là các ngân hàng quốc doanh (Agribank, VietinBank, Vietcombank, BIDV) đã giảm hơn 100 phòng giao dịch do hiện nay có tới 98% khách hàng giao dịch trên kênh số.

Song song, nhiều nghiệp vụ cơ bản đã được số hóa hoàn toàn 100% như tiền gửi tiết kiệm, tiền gửi có kỳ hạn, mở và sử dụng tài khoản thanh toán, mở thẻ ngân hàng, ví điện tử, chuyển tiền, thậm chí vay vốn trực tuyến.

Theo NHNN, hiện nay có ít nhất 28 tổ chức tín dụng triển khai cho vay trực tuyến, trong đó nhiều ngân hàng đã số hóa toàn bộ quy trình từ tiếp nhận đến giải ngân. Điển hình là TPBank, VPBank, MB, Techcombank... đã tiên phong triển khai sản phẩm vay tiêu dùng trực tuyến, đưa hoạt động này trở thành kênh chiến lược thay vì chỉ là tiện ích bổ sung.

Kết nối, chia sẻ dữ liệu thúc đẩy phát triển hệ sinh thái số ngân hàng.

Để đạt được những con số đột phá này là nhờ việc chuẩn hóa và làm sạch dữ liệu ở quy mô toàn hệ thống. Theo ngành ngân hàng, việc đối soát 119 triệu tài khoản cá nhân và 1,1 triệu tài khoản tổ chức từ Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, cùng nguồn dữ liệu tín dụng của hơn 54 triệu khách hàng, đã mở ra khả năng cung ứng dịch vụ chính xác, minh bạch và cá nhân hóa hơn bao giờ hết cho các ngân hàng.

Tại MB, dữ liệu được coi như “sổ đỏ” để đảm bảo cho những khoản cho vay tín chấp. Năm 2024 đã có trên 4.000 doanh nghiệp được MB cấp tín dụng tín chấp dựa trên dữ liệu, rút ngắn 80% thời gian xử lý mỗi khoản vay.

Trong khi đó, VietinBank đã thực hiện giải ngân online cho khách hàng doanh nghiệp với hơn 87.000 giao dịch, giá trị hơn 270.000 tỷ đồng, tỷ lệ giải ngân online là 36%.

Theo Hiệp hội Dữ liệu quốc gia, nhiều định chế tài chính hàng đầu thế giới coi mình là “công ty dữ liệu”, đầu tư mạnh mẽ vào kho dữ liệu, nền tảng AI và đội ngũ chuyên gia để khai thác “mỏ vàng” này. Ở Việt Nam, ngành ngân hàng đã xác định dữ liệu là “tài nguyên chiến lược”, thể hiện qua việc ứng dụng căn cước công dân gắn chip để xác thực khách hàng, kết nối với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư nhằm làm sạch hồ sơ, hay tận dụng dữ liệu lớn từ viễn thông, mạng xã hội để chấm điểm tín dụng và phòng chống gian lận.

Tìm giải pháp vượt thách thức

Tại Hội thảo và Triển lãm cấp cao thường niên ngành ngân hàng – Smart Banking 2025 với chủ đề “Đột phá chuyển đổi số ngành ngân hàng: Dữ liệu là nền tảng, khách hàng là trung tâm”, được tổ chức ngày 25/9, Phó Thống đốc NHNN Phạm Tiến Dũng khẳng định, dữ liệu phải đúng - đủ - sạch - sống, nhưng chưa đủ, quan trọng hơn là khả năng khai thác dữ liệu một cách hiệu quả. Dẫn chứng là hiện dù đã có dữ liệu căn cước công dân do Bộ Công an cấp, song ở một số thủ tục như làm hộ chiếu, visa, vẫn phải xin xác nhận cư trú của địa phương vì dữ liệu chưa được kết nối và khai thác đồng bộ giữa các cơ quan.

“Dữ liệu và khách hàng tuy được coi là độc lập, nhưng thực chất không hề tách rời. Không có khách hàng thì không có dữ liệu, và dữ liệu, nếu không được sử dụng, cũng không có giá trị. Đây chính là câu chuyện cốt lõi của ngành ngân hàng”, ông Dũng nhấn mạnh.

Nhấn mạnh tầm quan trọng của dữ liệu, Thiếu tướng Nguyễn Ngọc Cương, Giám đốc Trung tâm Dữ liệu quốc gia (Bộ Công an), Phó Chủ tịch Hiệp hội Dữ liệu quốc gia cho rằng, dữ liệu đang là nguồn tài nguyên mới của nền kinh tế, là “mỏ vàng” của ngân hàng.

Tuy nhiên, việc khai thác và quản trị dữ liệu trong lĩnh vực ngân hàng đang tồn tại một số khó khăn, thách thức. Đó là về chất lượng dữ liệu được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau nên thường xảy ra tình trạng trùng lặp, sai lệch hoặc không cập nhật kịp thời.

Mặc dù ngân hàng đã từng bước kết nối như với Cơ sở dữ liệu dân cư, nhưng nhìn chung các cấu trúc dữ liệu ngành tài chính - ngân hàng và các ngành khác như thuế, hải quan, đất đai, doanh nghiệp... chưa thực sự liên thông.

Bên cạnh đó, nhiều ngân hàng hiện nay mới chỉ sử dụng dữ liệu cho các mục đích nội bộ, gây khó khăn cho việc tạo ra các dịch vụ mới (cho ngành Fintech và các ngành khác), đồng thời hỗ trợ các ngân hàng tiếp cận nguồn dữ liệu ngoài ngành để hiểu khách hàng hơn.

Tuy nhiên, ông Cương cho rằng thách thức lớn nhất với ngành ngân hàng hiện nay là về bảo mật và quyền riêng tư khi xử lý dữ liệu quy mô lớn, đặt ra yêu cầu tuân thủ chặt chẽ các nguyên tắc về bảo vệ dữ liệu cá nhân, văn hóa bảo mật dữ liệu phải được quán triệt ở mọi cấp độ trong ngành ngân hàng. Đồng thời, phải đầu tư các giải pháp an ninh mạng tiên tiến để chống lại nguy cơ rò rỉ dữ liệu, tấn công đánh cắp dữ liệu…

Ở góc nhìn ngân hàng thương mại, ông Nguyễn Hưng, Tổng Giám đốc TPBank chia sẻ kinh nghiệm quản trị dữ liệu tại ngân hàng: từ xây dựng trung tâm dữ liệu riêng, làm sạch dữ liệu, ngăn chặn thất thoát, đảm bảo nguyên tắc bảo mật.

Ông Hưng nhấn mạnh: "Dữ liệu chỉ thực sự có giá trị khi được khai thác đúng cách, mài giũa thành "kim cương" phục vụ hiệu quả cho hoạt động kinh doanh và huấn luyện trí tuệ nhân tạo".

Đặc biệt, việc tuân thủ Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân và các quy định pháp luật liên quan đến dữ liệu được xem là thách thức mới. Điều này đòi hỏi ngân hàng phải có sự đồng ý của chủ thể dữ liệu khi khai thác thông tin cá nhân, qua đó tăng cường minh bạch và bảo vệ quyền lợi khách hàng.

Thanh Hoa