Ngăn ngừa các 'ông bầu', 'madame' lập ma trận chi phối ngân hàng

Ngăn chặn sở hữu chéo ngân hàng là một trong những vấn đề nhiều đại biểu Quốc hội quan tâm tại phiên thảo luận chiều 23/11 về dự thảo Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi).

Giám sát nhiều hơn với trường hợp chủ ngân hàng là doanh nghiệp

Đề cập đến những quy định mới trong dự thảo như điều chỉnh tỷ lệ sở hữu cổ phần, giảm dần giới hạn cấp tín dụng từ 20 - 25% xuống 10 - 15% vốn tự có với khách hàng, hoặc những người có liên quan, đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp) cho rằng, đây là vấn đề lớn song chưa phải là cốt lõi. Điều quan trọng là phải giám sát và quan tâm nhiều hơn với những trường hợp chủ của các ngân hàng là những doanh nghiệp lớn, để tránh trường hợp tương tự như SCB.

“Tiền gửi của người dân đi vào các ngân hàng này không được đến tay của người vay, hoặc đến tay của doanh nghiệp, họ vay thì rất khó khăn, nhưng cổ đông hoặc ông chủ của các ngân hàng này lại vay rất dễ dàng” - đại biểu nói. Theo đại biểu, dù có quy định giảm giới hạn cấp tín dụng xuống 10%, nhưng nếu nhiều cổ đông vay 10% thì cộng lại sẽ là rất đáng kể, do vậy điều quan trọng là phải xem xét cụ thể “ông chủ” của các ngân hàng này và các cổ đông liên quan.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (đoàn Đồng Tháp)

Theo đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Bình Phước), dự thảo Luật quy định giảm giới hạn cấp tín dụng, mở rộng phạm vi khái niệm người có liên quan nhằm hạn chế tình trạng huy động vốn ngân hàng để cho vay các doanh nghiệp trong cùng một hệ sinh thái. Tuy nhiên, thực tế nhiều trường hợp các tổ chức, cá nhân đã cố tình nhờ đứng tên sở hữu cổ phần, khiến việc xử lý vấn đề sở hữu chéo, thao túng ngân hàng gặp nhiều khó khăn.

Do đó, đại biểu đề nghị tiếp tục rà soát và quy định cụ thể hơn về người có liên quan, tỷ lệ sở hữu cổ phần, giới hạn cấp tín dụng để xử lý được vấn đề sở hữu chéo, thao túng ngân hàng trên cơ sở đánh giá tác động kỹ lưỡng và phải có quy định chuyển tiếp phù hợp để hạn chế hiệu ứng tiêu cực đối với thị trường. Đồng thời, quy định chế tài với các trường hợp vi phạm phải đủ tính răn đe.

Thảo luận sâu hơn về nội dung này, đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai) nhắc lại Nghị quyết của Trung ương và Nghị quyết của Quốc hội không phải nêu là xử lý mà là phải chấm dứt tình trạng sở hữu chéo trong ngân hàng.

Từ thực tế vụ việc của SCB cũng như thực trạng một số ngân hàng hiện nay, đại biểu cho rằng đang tồn tại 3 vấn đề lớn cần được xử lý triệt để. Đó là sở hữu chéo, chi phối và thao túng hệ thống ngân hàng đang tạo ra những rủi ro lớn.

Nhấn mạnh sở hữu chéo là các thủ thuật rất tinh vi, vô hình, đại biểu nhận xét nếu dùng các công cụ như luật đang thiết kế là giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần ở Điều 63, giảm hạn mức cấp tín dụng ở Điều 136 và mở rộng đối tượng không được thực hiện các nhiệm vụ ở Điều 42, Điều 43, thì tức là đang lấy hữu hình để trị vô hình, như vậy hiệu quả sẽ không cao.

Theo đại biểu, vấn đề cốt lõi của hệ thống ngân hàng Việt Nam hiện nằm ở quản trị. Để chống sở hữu chéo, thao túng, chi phối trong hệ thống ngân hàng thì yếu tố hàng đầu là phải xác định được cá nhân, tổ chức nào là chủ sở hữu thực sự của ngân hàng. Do đó, luật cần phải xây dựng khuôn khổ pháp lý nhằm xác định được cá nhân, tổ chức nắm quyền chi phối, ảnh hưởng đến việc ra quyết định cho hoạt động ngân hàng.

Quy định chung chung sẽ không xử lý được sở hữu chéo

Để giải quyết vấn đề này, đại biểu đề nghị quy định hai nội dung cụ thể.

Thứ nhất là phải minh bạch thông tin cho tất cả các cá nhân, tổ chức là cổ đông của ngân hàng thương mại thay vì việc giảm tỷ lệ sở hữu. Xác định nghĩa vụ công bố thông tin đối với cổ đông, cả tổ chức, cá nhân và nhóm người có liên quan sở hữu cổ phần của tổ chức tín dụng trên một mức cụ thể.

Thứ hai là phải kiểm soát được dòng tiền, nguồn tiền góp vốn thông qua cơ chế thanh toán không dùng tiền mặt và áp dụng kiểm soát dữ liệu cá nhân. Nội dung này đại biểu đề nghị phải quy định hết sức cụ thể liên quan đến dòng tiền, vì dòng tiền không phải tự nhiên có mà phải từ đâu đó, từ cá nhân nào, từ tổ chức nào đi. Vụ của Vạn Thịnh Phát cho thấy một bài học như vậy, đại biểu nói.

Đại biểu Trịnh Xuân An (đoàn Đồng Nai)

Với tinh thần đó, đại biểu đề nghị cân nhắc giữ nguyên quy định hiện hành về tỷ lệ sở hữu cổ phần quy định tại Điều 63 và giới hạn cấp tín dụng tại Điều 136, bởi việc xác định lộ trình giảm như dự kiến đề xuất là chưa đủ cơ sở. Hơn nữa, điều này có thể tạo nên sự xáo trộn không cần thiết và thậm chí gây ra những đột biến không hay với nền kinh tế. Thực tế, những dự án, những doanh nghiệp tốt thì hoàn toàn có thể cho vay với tỷ lệ cao.

Liên quan đến vấn đề quy định nghĩa vụ của cổ đông đó là "không được góp vốn mua cổ phần của tổ chức tín dụng dưới tên của cá nhân, pháp nhân khác dưới mọi hình thức, trừ trường hợp được ủy thác", đại biểu cho rằng đây là vấn đề mà vụ SCB vừa qua rất rõ, đó là nhờ đứng tên.

Tuy nhiên, đại biểu thấy rằng quy định tại điểm c Điều 62 này rất không cụ thể và rất chung chung. “Thế nào là nhờ góp vốn dưới tên người khác? Quy định này chúng ta triển khai thực tế như thế nào? Sẽ rất khó” - đại biểu đặt vấn đề.

Trên cơ sở này, đại biểu Trịnh Xuân An đề nghị phải quy định rất cụ thể, có cơ sở, có phương pháp, để phòng ngừa được “những ma trận”, hay còn được gọi một cách mỹ miều là “hệ sinh thái” do các "ông bầu" hay các "madame" đứng sau các ngân hàng tạo dựng nên. “Quy định rất chung như này thì không thể xử lý được vấn đề đang rất lớn như hiện nay”, đại biểu nhận xét.

Công tác thanh tra, giám sát ngân hàng phải có hiệu quả thực chất

Đại biểu Nguyễn Tạo (đoàn Lâm Đồng) sau đó cũng phát biểu về nội dung này và đánh giá vấn đề về sở hữu chéo và cho vay những người có liên quan tại các tổ chức tín dụng đã diễn ra rất tinh vi, thường thông qua người quen, qua nhiều tầng nấc và qua một nhóm cổ đông. Những người này theo quy định của pháp luật thường không phải những người có liên quan, nên trong luật lần này gọi là “người liên quan” thì đại biểu cho rằng chưa xác đáng.

Vì vậy, tại Chương XIV dự thảo luật, đại biểu đề nghị xem xét lại quy định rõ vấn đề quản trị ngân hàng và chế định rõ về cơ quan thanh tra, giám sát ngân hàng có chức năng kiểm tra, thanh tra, giám sát cụ thể gắn với những vấn đề sở hữu chéo và cho vay đối với người có liên quan, để công tác thanh tra, giám sát ngân hàng đạt được hiệu quả thực chất, không phải mang tính đối phó, hình thức khi có sự tác động khách quan.

Hoàng Yến