Ngành chăn nuôi bò sữa: Đàn bò giảm mạnh, sản xuất chưa tương xứng tiềm năng

Ngành công nghiệp sữa phát triển đúng nghĩa phải có ngành chăn nuôi bò và gia súc đủ mạnh cho sữa phát triển. (Ảnh: Hùng Võ/Vietnam+)

Theo Hội Chăn nuôi Việt Nam, hiện nay đàn bò sữa của Việt Nam có khoảng 330.000 con, trong khi nhu cầu sử dụng rất lớn (dân số nước ta trên 100 triệu người). Sản xuất sữa tươi ở trong nước cũng mới chỉ đáp ứng 40%, còn lại 60% phải nhập khẩu. Điều này có thấy số lượng bò sữa trong sản xuất hiện chưa tương xứng với tiềm năng về điều kiện sản xuất và nhu cầu thị trường.

Đáng chú ý, giai đoạn 2010-2015, đàn bò sữa tăng trưởng mạnh ở mức 2 con số (15,4%/năm), nhưng những năm gần đây đã giảm xuống rất nhanh. Tốc độ tăng trưởng về sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm nhanh, từ 17,7%/năm giai đoạn 2010-2015 xuống còn 3,3%/năm giai đoạn 2020-2024.

Những con số đáng báo động

Chia sẻ tại Tọa đàm “Thực trạng và giải pháp khôi phục sự phát triển đàn bò sữa” diễn ra ngày 23/9, ông Lê Trọng Đảm - Phó Tổng Biên tập Báo Nông nghiệp và Môi trường, nhấn mạnh ngành chăn nuôi bò sữa có vai trò quan trọng đối với an ninh dinh dưỡng quốc gia, góp phần nâng cao đời sống cho hàng vạn hộ nông dân. Sữa và các sản phẩm từ sữa là nguồn dinh dưỡng thiết yếu, mang lại thu nhập ổn định, tạo việc làm và thúc đẩy phát triển.

Trong đó, những năm 2010-2015 là giai đoạn phát triển sôi động, khi đàn bò tăng tới 15%/năm. Nhiều địa phương như Mộc Châu (Sơn La), Ba Vì (Hà Nội), Vĩnh Tường (Phú Thọ), Củ Chi (Thành phố Hồ Chí Minh) trở thành những “thủ phủ bò sữa,” mang lại sự thịnh vượng cho hàng nghìn hộ nông dân.

Tuy nhiên, giai đoạn 2020-2024, ngành chăn nuôi bò sữa đã có nhiều thay đổi. Tốc độ tăng trưởng đàn bò giảm mạnh, hiện chỉ còn 0,4%/năm; nhiều địa phương giảm sâu, riêng Thành phố Hồ Chí Minh giảm tới hơn 50%.

“Đây là những con số buồn và thực sự báo động. Bao cố gắng của các cơ quan quản lý Nhà nước, người dân, những mục tiêu lớn để tăng quy mô đàn bò sữa, ngành công nghiệp sữa của Việt Nam đang bị đe dọa, sinh kế của biết bao hộ chăn nuôi bò sữa đang đứng trước vô vàn khó khăn,” ông Đảm chia sẻ.

Nhìn nhận từ thực tiễn doanh nghiệp, Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, cũng thẳng thắn cho biết sau một giai đoạn tăng trưởng mạnh ở mức 2 con số (15,4%/năm) giai đoạn 2010-2015, đàn bò sữa trong nước đã giảm xuống rất nhanh sau đó. Tốc độ tăng trưởng về sản lượng sữa tươi nguyên liệu ở trong nước cũng giảm nhanh.

Trong khi đó, Chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2030 của Chính phủ đặt mục tiêu nâng tổng đàn bò sữa lên tối thiểu 650.000 con, đạt sản lượng sữa tươi khoảng 2,6 triệu tấn mỗi năm. Nếu không điều chỉnh sẽ không đạt được mục tiêu của Chiến lược phát triển ngành chăn nuôi đến năm 2030.

Nguyên nhân, theo ông Dương là bởi lượng sữa nguyên liệu và thành phẩm nhập khẩu vào Việt Nam ngày càng tăng cao (trung bình tăng từ 8-12%/năm, có năm lên tới 20 %). Đáng chú ý, sữa và các sản phẩm từ sữa phát triển quá nóng gây “nhiễu loạn” thị trường; sản phẩm sữa kém chất lượng tràn lan, gây sức ép không nhỏ với các dòng sản phẩm chất lượng…

Tiến sĩ Nguyễn Xuân Dương - Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam. (Ảnh: BNNVN)

Ngoài ra, theo lãnh đạo Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam, việc thu mua sữa tươi nguyên liệu không được các doanh nghiệp “mặn mà” cũng là thách thức, làm gia tăng thêm khó khăn cho người chăn nuôi.

Cần xây dựng chiến lược ngành sữa rõ ràng

Dẫn kinh nghiệm từ các nước lớn trên thế giới, Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam cho rằng ngành công nghiệp sữa phát triển đúng nghĩa phải có ngành chăn nuôi bò và gia súc đủ mạnh cho sữa phát triển. Trong khi thị trường sữa của Việt Nam còn rất lớn, bình quân sữa/người dân còn rất thấp.

Theo đó, cơ quan quản lý cần đánh giá việc tăng chậm và có xu hướng giảm đàn bò sữa trong nước thời gian qua, một cách nghiêm túc và trách nhiệm. Đồng thời cần phải coi trọng cả 2 phương thức chăn nuôi: Nuôi tập trung thâm canh cao và phát triển chăn nuôi trong các nông hộ chuyên nghiệp với quy mô dao động từ 20-100 con/hộ, lý tưởng là từ 30-50 con/hộ.

Bên cạnh đó, ông Dương cũng đề xuất xem xét, đánh giá lại một cách bài bản công tác quản lý sản xuất kinh doanh sữa và sản phẩm từ sữa trên cả nước. Trong đó, ngành sữa phải bắt đầu từ nguồn sữa tươi nguyên liệu trong nước và cần có chính sách khuyến khích phát triển dòng sản phẩm sữa tươi sạch.

“Để đạt mục tiêu đến năm 2045, sản lượng sữa bình quân/người đạt trên 100 kg, sữa tươi trong nước chiếm trên 60%, cần thống nhất nhận thức và chia sẻ trách nhiệm của người làm chính sách, người chăn nuôi và người tiêu dùng,” ông Dương nêu quan điểm và nhấn mạnh việc xây dựng chiến lược ngành sữa là rất cần thiết, nhằm thống nhất quan điểm và giải phát triển đồng bộ giữa các bộ, ngành, địa phương về ngành hàng thực phẩm quan trọng này.

Tiến sỹ Lương Anh Dũng - Ủy viên Ban Thường vụ Hiệp hội Chăn nuôi gia súc lớn Việt Nam, cũng đề xuất việc phát triển ngành sữa Việt Nam cần phải phát huy được những lợi thế trong nước, nhất là nguồn sữa tươi và nguyên liệu, phụ phẩm phong phú của ngành nông nghiệp; hạn chế thấp nhất việc nhập khẩu các loại nguyên liệu mà trong nước có thể sản xuất được.

Đặc biệt, cơ quan quản lý, ngành sữa cần quy định bắt buộc các cơ sở sản xuất, kinh doanh sữa phải có vùng hoặc gắn với vùng nguyên liệu sữa nguyên liệu trong nước, hoặc phải sử dụng tối thiểu bao nhiêu % nguyên liệu sữa tươi trong nước như các nước trên thế giới đã áp dụng.

Với các hộ chăn nuôi bò sữa, cần phải gắn kết với nhau trong các tổ hợp tác, hợp tác xã chăn nuôi, chế biến sữa và các sản phẩm từ sữa, đa dạng hóa, nâng cao giá trị sản phẩm và thu nhập; phải thống nhất áp dụng các quy trình chăn nuôi, khai thác, sơ bảo quản sữa tiên tiến để ổn định và nâng cao chất lượng sữa nguyên liệu theo cam kết, hợp đồng với doanh nghiệp, thị trường.

“Ngoài ra, cần hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quy định minh bạch, rõ ràng, dễ phân biệt các sản phẩm sữa và từ sữa, nhất là cần quy định cụ thể về sữa tươi, sữa nguyên chất, sữa tiệt trùng, sữa hoàn nguyên,… để người tiêu dùng biết trong lựa chọn sử dụng,” Dũng nhấn mạnh./.

(Vietnam+)