Ngành gỗ Việt Nam mở rộng thị trường để tiếp nối đà tăng trưởng

Chiếm vị trí quan trọng trong nhóm ngành xuất khẩu mũi nhọn

Ông Nguyễn Quốc Trị, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường nhấn mạnh: “Ngành gỗ là trụ cột của xuất khẩu nông nghiệp. Thành công không chỉ ở con số kim ngạch, mà còn ở việc góp phần xây dựng thương hiệu Việt nam trên thị trường quốc tế. Nhưng để bền vững, chúng ta không thể mãi tập trung vào một vài thị trường lớn”.

Ngành gỗ đã góp phần xây dựng thương hiệu Việt nam trên thị trường quốc tế

Hiện nay, Mỹ, EU, Nhật Bản và Hàn Quốc vẫn là bốn thị trường tiêu thụ lớn nhất, chiếm trên 80% kim ngạch xuất khẩu gỗ của Việt Nam. Đặc biệt, Mỹ một mình chiếm tới hơn 50% tổng giá trị. Sự phụ thuộc này khiến doanh nghiệp đối mặt với rủi ro lớn khi các nước siết chặt chính sách thương mại hoặc áp dụng các hàng rào kỹ thuật.

Bà Nguyễn Thị Thu Trang, Giám đốc Trung tâm WTO và Hội nhập (VCCI) cho biết, Mỹ và EU đang gia tăng yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, chứng chỉ rừng bền vững, thậm chí là tính toán dấu chân carbon trong sản phẩm. Nếu không chuẩn bị từ sớm, doanh nghiệp gỗ Việt Nam có thể mất lợi thế cạnh tranh, dù giá thành rẻ.

Không ít doanh nghiệp cũng chia sẻ khó khăn. Ông Lê Minh Tấn, Giám đốc một công ty nội thất tại Bình Dương chia sẻ, chúng tôi gần như chỉ làm gia công cho đối tác Mỹ và Nhật. Khi thị trường giảm đơn, nhà máy phải hoạt động cầm chừng. Để phát triển bền vững, doanh nghiệp rất cần khai phá thêm thị trường mới.

Mở rộng thị trường và nâng cấp giá trị

Trước bối cảnh đó, chuyên gia cho rằng ngành gỗ cần đồng thời thực hiện hai nhiệm vụ: đa dạng hóa thị trường và nâng cấp chuỗi giá trị sản phẩm. Ngoài các thị trường truyền thống, Việt Nam có nhiều cơ hội ở Trung Đông, Nam Á, Nam Mỹ và Đông Âu. Đây là những khu vực có tốc độ đô thị hóa cao, nhu cầu xây dựng nhà ở và trang bị nội thất tăng mạnh. Chẳng hạn, Ả Rập Saudi và UAE đang phát triển các dự án đô thị quy mô lớn, mở ra tiềm năng tiêu thụ hàng tỷ USD sản phẩm gỗ nội thất mỗi năm. Bên cạnh đó, ngành gỗ không nên mãi đứng ở phân khúc giá rẻ hoặc chỉ gia công. Thay vào đó, cần đẩy mạnh sản xuất nội thất thông minh, thiết kế riêng, sản phẩm xanh đạt chứng chỉ FSC, LEED…. Đây là phân khúc giúp nâng cao giá trị đơn hàng, tăng lợi nhuận và tạo thương hiệu lâu dài.

Ngành nội thất Việt Nam phải hướng tới mục tiêu Net Zero với các sản phẩm mới

Ông Trần Quốc Mạnh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Thủ công mỹ nghệ Việt Nam chia sẻ, ngành nội thất Việt Nam phải hướng tới mục tiêu Net Zero với các sản phẩm mới, thân thiện môi trường. Đây không chỉ là xu thế tất yếu mà còn là yêu cầu khắt khe từ nhiều thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản hay Trung Đông. Bên cạnh yếu tố đa dạng mẫu mã, đa số các thị trường nhập khẩu đều đòi hỏi sản phẩm phải có tính xanh, tính bền vững. Đó là lợi thế cạnh tranh lâu dài. Đồng thời, các doanh nghiệp ngành gỗ cần đẩy nhanh số hóa, tái cấu trúc hoạt động nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh, giảm chi phí sản xuất, nhất là trong bối cảnh đơn hàng và đơn giá xuất khẩu đang có xu hướng giảm.

Một lợi thế quan trọng của ngành gỗ Việt Nam là khả năng tận dụng các FTA thế hệ mới như EVFTA, CPTPP, UKVFTA. Những hiệp định này giúp sản phẩm gỗ Việt được hưởng thuế suất ưu đãi khi vào EU, Canada, Anh hay các nước trong CPTPP.

Tuy nhiên, cơ hội đi kèm thách thức. EU đang chuẩn bị thực thi Quy định chống phá rừng (EUDR), yêu cầu sản phẩm gỗ phải chứng minh không liên quan đến phá rừng. Điều này đòi hỏi ngành gỗ Việt Nam phải minh bạch nguồn gốc, tăng cường sử dụng gỗ rừng trồng trong nước hoặc nhập khẩu có chứng chỉ.

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cho rằng, chúng tôi đã nhiều lần khuyến nghị doanh nghiệp chủ động xây dựng vùng nguyên liệu hợp pháp, minh bạch. Khi đáp ứng được yêu cầu cao nhất, sản phẩm gỗ Việt sẽ tự tin chinh phục các thị trường khó tính.

Nhiều doanh nghiệp gỗ đã bắt đầu tái cấu trúc hoạt động sản xuất – kinh doanh để thích ứng. Một số công ty lớn đầu tư vào thiết kế riêng, phát triển thương hiệu nội thất nội địa song song xuất khẩu. Một số khác chuyển dịch sang sản phẩm gỗ ngoài trời, gỗ nhựa composite… nhằm tận dụng xu hướng tiêu dùng mới.

Ngành gỗ Việt Nam đã khẳng định vị thế trong nhóm ngành xuất khẩu mũi nhọn, nhưng chặng đường phía trước không ít thách thức. Để tiếp nối đà tăng trưởng và đạt mục tiêu 18 - 20 tỷ USD, ngành gỗ cần nhanh chóng mở rộng thị trường, đa dạng hóa khách hàng, đồng thời nâng cấp chuỗi giá trị sản phẩm.

Nếu làm tốt, không chỉ giữ vững ngôi đầu trong nhóm nông - lâm - thủy sản, ngành gỗ còn có cơ hội trở thành một trong những ngành công nghiệp xuất khẩu chủ lực, góp phần đưa thương hiệu Việt Nam vươn xa trên bản đồ toàn cầu.

Đức Hiền