Ngành mía đường gặp khó vì đường nhập lậu

Bức tranh lợi nhuận giảm

Theo báo cáo tài chính quý 1-2025 của các công ty mía đường có niêm yết, hầu hết cho thấy khá khó khăn. Công ty CP Đường Quảng Ngãi (QNS) báo lãi ròng quý 1-2025 đạt 392 tỷ đồng, giảm 26% so với cùng kỳ năm 2024. Đây là mức lợi nhuận thấp nhất của QNS kể từ quý 2-2023. Mảng đường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất với doanh thu giảm 35% và lãi gộp lao dốc 45%. Bức tranh lợi nhuận không mấy sáng sủa trong bối cảnh QNS đang triển khai 3 dự án lớn, với nguồn vốn hơn 5.000 tỷ đồng, gồm nâng công suất Nhà máy Đường An Khê lên 25.000 tấn mía/ngày, mở rộng Nhà máy Điện sinh khối An Khê lên 135MW và xây dựng Nhà máy Ethanol An Khê.

Đối với Công ty CP Mía đường Lam Sơn (LSS), kết quả kinh doanh cũng không khá hơn. Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh niên độ tài chính từ ngày 1-7-2024 đến 30-6-2025, doanh thu thuần từ bán hàng và cung cấp dịch vụ của LSS đạt 576,1 tỷ đồng, giảm 15,54% so với cùng kỳ năm trước. Lợi nhuận gộp từ bán hàng và cung cấp dịch vụ cũng giảm từ 72,6 tỷ đồng còn 52,9 tỷ đồng. Lợi nhuận sau thuế thu nhập doanh nghiệp chỉ đạt hơn 16,7 tỷ đồng, trong khi cùng kỳ năm trước đạt 30,05 tỷ đồng.

Với Công ty CP Mía đường Sơn La (SLS), đơn vị này ghi nhận lãi ròng quý 3 niên độ giảm 13% còn 89 tỷ đồng, mặc dù doanh thu tăng 20% lên 290 tỷ đồng. Nguyên nhân chính là do giá vốn tăng vọt 40% khiến biên lãi gộp co hẹp còn 30,8%, mức thấp nhất trong vòng 2 năm.

Trái ngược với xu hướng chung của các doanh nghiệp niêm yết trên sàn, Công ty CP Thành Thành Công - Biên Hòa (TTC) là doanh nghiệp hiếm hoi ghi nhận tăng trưởng doanh thu trong quý 3 niên độ 2024-2025 (từ ngày 1-1-2025 đến 31-3-2025). Cụ thể, doanh thu thuần đạt 7.289 tỷ đồng, tăng 18% so với cùng kỳ. Tuy nhiên, giá vốn hàng bán tăng nhanh hơn doanh thu khiến biên lãi gộp thu hẹp còn 10,2%. Lũy kế 9 tháng đầu niên độ 2024-2025, SBT (mã chứng khoán của TTC trên sàn giao dịch HOSE) đạt doanh thu 21.648 tỷ đồng (tăng 11%) và lãi ròng 652 tỷ đồng (tăng 18%).

Thương lái thu mua mía của nông dân tại ruộng ở xã An Thành, huyện Đắk Pơ (tỉnh Gia Lai)

Đường nhập lậu “tung hoành”

Kết quả công bố của các doanh nghiệp nói trên đã phản ánh rõ nét nhịp đập của ngành mía đường. Theo báo cáo của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA), trong tháng 5-2025, sức cầu thị trường trong nước giảm mạnh. Trong khi đó, nguồn cung đường lại vô cùng dồi dào, gồm sản lượng từ vụ mới 2024-2025 và lượng đường tồn kho từ vụ trước. Cụ thể, sản lượng lũy kế từ đầu niên vụ 2024-2025 đến hết tháng 5-2025, toàn ngành đã ép được 12.680.100 tấn mía và sản xuất được 1.250.970 tấn đường các loại. Lượng đường tồn kho tại các nhà máy thuộc VSSA đạt mức kỷ lục, chiếm hơn 70% sản lượng niên vụ 2024-2025.

Giải thích vấn đề này, ông Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch VSSA, nhìn nhận, thị trường đang thừa cung trầm trọng và giá đường giảm sâu. Một số nhà máy thậm chí phải bán đường dưới giá thành sản xuất để có tiền thanh toán tiền mía nguyên liệu cho nông dân, nhưng ngay cả việc bán dưới giá thành này cũng gặp khó khăn. Nguyên nhân được xác định là do đường nhập lậu tràn ngập thị trường. Loại đường này được bán với giá rất rẻ, trong khi giá sản xuất trong nước lại cao hơn. Sự chênh lệch giá đã tác động mạnh đến khả năng cạnh tranh và tiêu thụ của đường nội địa.

Ông Võ Thành Đàng, Tổng giám đốc QNS, chung nhận định, thị trường đường nhập lậu vẫn chưa có dấu hiệu lắng xuống, đường không rõ nguồn gốc xuất xứ nhan nhản trên thị trường, gây áp lực lớn lên ngành mía đường trong nước. Điều này đặt ra cho các cơ quan hữu quan nên có những giải pháp căn cơ hơn để bảo vệ ngành sản xuất mía đường trong nước.

Theo TS Cao Anh Đương, Viện trưởng Viện Nghiên cứu mía đường Việt Nam, để phát triển bền vững ngành mía đường Việt Nam, nên có các biện pháp phù hợp để củng cố và phát triển chuỗi liên kết trong sản xuất mía đường, đặc biệt trong điều kiện cạnh tranh cây trồng ngày càng gia tăng tại các địa phương.

Theo đó, các công ty, nhà máy đường có phương án ổn định thu nhập của người trồng mía trên cơ sở nông dân trồng mía được hưởng giá mua mía đảm bảo bù đắp chi phí sản xuất và có lãi; đồng thời, áp dụng các giải pháp kỹ thuật, công nghệ để giảm chi phí và tăng năng suất. Một giải pháp hết sức quan trọng là cần xây dựng hành lang pháp lý nhằm quản lý, kiểm soát chặt chẽ nguồn đường nhập khẩu chính ngạch, song song với việc ngăn chặn nguồn đường nhập lậu và gian lận thương mại nhằm bảo vệ thị trường trong nước.

ĐỨC TRUNG