Ngành ô tô có nguy cơ 'tê liệt' vì thiếu đất hiếm

Công nhân sử dụng máy móc để đào tại một mỏ đất hiếm ở huyện Ganxian, tỉnh Giang Tây, miền trung Trung Quốc vào năm 2010. Chinatopix/AP

Các chuyên gia cho rằng, việc khan hiếm đất hiếm hiện tại đang gợi nhớ đến tình trạng thiếu hụt chip thời đại dịch Covid-19, và dẫn đến nguy cơ đẩy giá ô tô tăng mạnh trên khắp nước Mỹ.

Theo hãng CNN, Trung Quốc gần như đang độc quyền đối với 17 nguyên tố đất hiếm, là thành phần quan trọng đối với các sản phẩm hàng ngày, từ ô tô và động cơ phản lực đến các thiết bị điện tử như điện thoại thông minh và TV màn hình phẳng.

Đất hiếm cũng rất quan trọng với thuốc nhuộm tương phản được sử dụng trong máy MRI và một số loại thuốc điều trị ung thư.

Và gần đây, việc tiếp cận với nguồn đất hiếm đang trở nên khó khăn hơn.

Trung Quốc đã đưa ra yêu cầu cấp phép mới đối với việc xuất khẩu các nguyên tố này vào tháng 4, làm chậm hiệu quả dòng hàng xuất khẩu đến hầu hết các quốc gia trên thế giới, bao gồm Mỹ.

Các phái đoàn từ Mỹ và Trung Quốc hiện đang họp tại London trong tuần này để thảo luận về một thỏa thuận thương mại mới, trong đó đất hiếm gần như chắc chắn là một phần chính trong các cuộc thảo luận đó.

Theo Gracelin Baskaran, Giám đốc Chương trình An ninh Khoáng sản quan trọng tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, hiện tại, các công ty Mỹ chỉ có đủ nguồn cung cấp đất hiếm trong khoảng hai hoặc ba tháng.

Sau đó, "ngành công nghiệp ô tô Mỹ có khả năng không thể sản xuất, trừ khi đạt được thỏa thuận giữa Mỹ và Trung Quốc.

Theo bà Baskaran, hãng xe Ford hiện đã phải ngừng sản xuất tại nhà máy Chicago, nơi chế tạo dòng xe Explorer trong một tuần. Ford không xác nhận cũng không phủ nhận việc ngừng sản xuất là do tình trạng thiếu đất hiếm.

Hãng Reuters, trích dẫn các nguồn thạo tin cho rằng một số nhà cung cấp của các hãng sản xuất ô tô lớn của Mỹ - bao gồm General Motors, Ford và hãng sản xuất xe Jeep Stellantis - đã được cấp giấy phép xuất khẩu tạm thời đối với đất hiếm, nhưng chỉ trong thời hạn tối đa 6 tháng.

Cần đạt được thỏa thuận

“Đất hiếm đóng vai trò rất quan trọng đối với ngành công nghiệp ôtô của Mỹ. Chúng tôi đang nỗ lực tìm kiếm các sản phẩm thay thế, chẳng hạn như các loại nam châm và động cơ điện khác không sử dụng nam châm”, Roderick Eggert, Giáo sư tại Trường Mỏ Colorado và phó giám đốc của Critical Materials Innovation Hub, một tập đoàn nghiên cứu do Bộ Năng lượng thành lập, cho biết.

Tuy nhiên, ông Eggert cho biết tất cả các giải pháp thay thế đó đều hạn chế.

"Những giải pháp thay thế này phải đánh đổi bằng hiệu suất. Với các thiết kế động cơ không sử dụng nam châm, những thiết kế này có xu hướng kém hiệu quả hơn”, ông nói thêm.

Giáo sư Eggert hy vọng Trung Quốc và Mỹ có thể đạt được một thỏa thuận khôi phục dòng chảy bình thường của đất hiếm nhằm tránh những gián đoạn đáng kể.

“Trung Quốc hiện vẫn là quốc gia cung cấp ổn định và đáng tin cậy về đất hiếm. Thật không may, đất hiếm cũng bị cuốn vào những căng thẳng đàm phán thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc”, ông Eggert cho biết.

Đất hiếm là vật liệu quan trọng để chế tạo chất bán dẫn, được sử dụng trong hầu hết sản phẩm, từ xe hơi đến thiết bị quân sự.

Các vật liệu này được tìm thấy trên khắp lớp vỏ Trái đất nhưng rất khó khai thác. Trung Quốc hiện đang kiểm soát 92% sản lượng toàn cầu trong giai đoạn chế biến.

Các quốc gia khác, bao gồm cả Mỹ, đang gấp rút tạo ra năng lực chế biến riêng. Nhưng điều đó sẽ mất nhiều tháng, nếu không muốn nói là nhiều năm. Bà Baskaran cho rằng Mỹ đáng lẽ cần phải chuẩn bị có sự chuẩn bị từ trước cho kịch bản này .

Theo Baskaran, các công ty Mỹ có thể sớm sử dụng hết nguồn đất hiếm trong thời gian tới.

Một chuyên gia trong ngành ô tô giấu tên cũng cho biết ngành công nghiệp này đang chuẩn bị đóng cửa trên diện rộng vào những tháng tới do tình trạng thiếu đất hiếm.

Chuyên gia này đã nghe những người trong ngành mô tả đây là “tình trạng thiếu chip tăng cường”.

Cách đây 4 năm, tình trạng thiếu chip máy tính đã khiến hoạt động sản xuất ô tô phải dừng lại, khiến giá ô tô tăng kỷ lục. Nguồn cung hạn chế đã khiến hầu hết mọi người phải trả giá cao hơn giá niêm yết cho những chiếc ô tô mới.

Và thời điểm hiện tại, tình trạng này cũng đang khiến ngành công nghiệp ô tô toàn cầu lo lắng.

HỒNG NHUNG