Ngày càng có nhiều bạn trẻ có hành vi tự ngược đãi bản thân

Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, Tiến sỹ, Bác sỹ Nguyễn Doãn Phương, Viện trưởng Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai đã có buổi trao đổi với phóng viên về những dấu hiệu của chứng bệnh này và khuyến cáo của các chuyên gia đối với các bạn trẻ.
Phóng viên (PV): Viện trưởng có thể cho biết như thế nào là tự ngược đãi bản thân? Có nhiều người có triệu chứng này đến Bệnh viện khám và điều trị không, thưa ông?
Viện trưởng Nguyễn Doãn Phương: Tự ngược đãi bản thân là hình thức tự làm “đau” về cả thể chất và tinh thần với mục đích loại trừ bản thân... Một ai đó dùng dao (dao lam), mảnh sành, sứ tự rạch vào da thịt cho chảy máu, giật tóc, tát vào má mình để được thỏa mãn là một trong nhiều biểu hiện của hội chứng ngược đãi bản thân. Hoặc một người nào đó tự đặt ra những hình phạt không phù hợp cho mình…
Bệnh viện đã tiếp nhận và điều trị cho nhiều người có triệu chứng tự ngược đãi bản nhân và chủ yếu là điều trị ngoại trú. Điển hình như một bệnh nhân nữ 21 tuổi là sinh viên năm thứ 2 đại học; là con thứ 2 trong gia đình, tính cách hiền, dễ xúc động, học thiên về môn xã hội.

Bệnh nhân có học lực khá, luôn có mong muốn được đi nước ngoài du học nhưng do điều kiện gia đình nên tất cả chỉ là mong muốn chứ khó có thể thực hiện. Bệnh nhân trăn trở về vấn đề này rất nhiều, tâm trạng luôn ức chế và không thấy thoải mái với hoàn cảnh hiện tại.

Chính vì vậy, bệnh nhân bị mệt mỏi, buồn ngủ, hay hồi hộp, tức ngực, cảm giác ngột ngạt khó thở nhưng không biết chia sẻ cùng ai. Từ tâm trạng đó, bệnh nhân đã có hành vi cắt tay bằng dao lam. Khi vào viện, trên cổ tay bệnh nhân có 16 vết cắt, nông, đủ rỉ máu.

Bệnh nhân cho biết mỗi lần cắt tay đều không thấy đau, ngược lại còn thấy trong lòng nhẹ nhàng hơn. Sau đó, bệnh nhân đã được người thân quan tâm nhiều hơn và không tiếp tục thực hiện hành động cắt tay nữa.

Tuy nhiên, thay vào đó, bệnh nhân xuất hiện những cơn rối loạn vận động phân ly. Sau khi vào viện, bệnh nhân đã được làm liệu pháp tâm lý, uống thuốc chống trầm cảm và giảm lo âu. Sau 3 tuần, bệnh nhân đã đỡ gần như hoàn toàn và tiếp tục điều trị tâm lý ngoại trú.
PV: Ông có thể cho biết về những dấu hiệu nhận biết người mắc triệu chứng tự ngược đãi bản nhân?
Viện trưởng Nguyễn Doãn Phương: Dấu hiệu nhận biết bệnh nhân mắc chứng bệnh tự ngược đãi bản thân là có hành vi tự gây tổn hại như tự gây đau, hay gặp nhất là hình thức cắt tay, cắt cổ tay với những nhát sắc, nông đủ gây rỉ máu ở nhiều vị trí khác nhau nhưng không gây tổn hại đến tính mạng.

Người bệnh cũng có thể lao đầu vào tường, tự đánh, tự tát; nhổ tóc, cấu rách da; nhịn ăn. Cùng đó, là trạng thái ức chế cảm xúc đi kèm như tự gây tổn hại về tinh thần, tự ngược đãi về tinh thần đưa mình vào nhiều hoàn cảnh cấm đoán, để chịu khổ sở. Quan trọng là sau mỗi lần làm tổn hại bản thân, bệnh nhân thấy tâm trạng thoải mái hơn nên có xu thế tái diễn hành động để giải phóng sự ức chế.
Ngoài ra, người bệnh thường có cảm giác buồn, chán nản, mệt mỏi, dễ cáu giận, rối loạn giấc ngủ; đặc biệt, cảm xúc ức chế hầu như chiếm hết thời gian của bệnh, đôi khi có thể kèm trạng thái lo âu.

Bên cạnh đó, người bệnh còn có những triệu chứng khác như: Nhịp tim không đều, nhanh hoặc đánh trống ngực, cảm thấy căng tức ở bầu ngực trái, tăng huyết áp; mỏi đầu gối, căng cơ, cảm giác liệt, đau ở khớp; cảm thấy thở khó, sợ chết ngạt...
PV: Viện trưởng có thể cho biết nguyên nhân và biện pháp phòng chứng bệnh tự ngược đãi bản thân?
Viện trưởng Nguyễn Doãn Phương: Nguyên nhân của chứng bệnh này là do người bệnh thường có stress mạnh hoặc không mạnh nhưng trường diễn.

Vì vậy, người bệnh thường trong trạng thái ức chế tâm lý kéo dài mà không được giải tỏa sẽ có xu thế muốn loại trừ (đáng ra loại trừ stress thì người bệnh lại quay 180 độ để loại trừ bản thân mình), ngoài mục đích loại trừ còn có mục đích gây sự chú ý của những người xung quanh.

Theo đó, stress thường gặp là những vấn đề đời sống, xã hội hoặc sự bất mãn bản thân, mâu thuẫn giữa mong muốn và việc không được đáp ứng của cá nhân.
Hiện nay, trẻ vị thành niên là đối tượng hay gặp mắc chứng bệnh tự ngược đãi bản thân nhất. Nguyên nhân là do hiện nhà trường chủ yếu là giáo dục tri thức và vẫn nặng về kỷ luật.

Trong khi đó ở nhà, cha mẹ dùng quyền uy gây sức ép, áp lực để uốn nắn con theo ý mình. Điều này ảnh hưởng không nhỏ tới sở thích, đam mê hoặc lối sống của trẻ vị thành niên với những suy nghĩ có phần lệch lạc, bi quan, bế tắc. Đây là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến chứng tự ngược đãi bản thân ở tuổi trẻ.
Đáng ra người bệnh khi gặp vấn đề căng thẳng thì phải chia sẻ và tìm kiếm sự trợ giúp của người khác nhưng người bệnh lại tìm cách loại bỏ bản thân vì không muốn người xung quanh biết. Hoặc ngược lại, họ làm vậy để gây sự chú ý của người khác.
Chính vì vậy, để phòng chứng bệnh này, mọi người khi bị căng thẳng cần chia sẻ với bạn bè và người thân để giải tỏa tâm lý. Các gia đình khi thấy con, em mình có một trong các dấu hiệu mắc chứng bệnh tự ngược đãi bản thân cần tìm hiểu nguyên nhân và động cơ của người bệnh khi thực hiện những hành vi đó để có cách điều trị hiệu quả...
PV: Trân trọng cám ơn Viện trưởng!

Thu Phương (thực hiện)