Nghề muối lạc hậu đến bao giờ?

Sản xuất muối vẫn thủ công, lạc hậu.

Những yếu kém nội tại của ngành muối đã tiếp tục được nêu lên tại hội thảo 'Xúc tiến đầu tư và liên kết sản xuất tiêu thụ muối giữa hợp tác xã, doanh nghiệp chế biến và tiêu thụ muối" do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức vào chiều 21/01/2022.

CHẤT LƯỢNG MUỐI THẤP, TỒN KHO NHIỀU

Theo Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, năm 2021, diện tích sản xuất muối cả nước là 11.393ha, giảm dần trong những năm gần đây do thu nhập từ sản xuất muối thấp. Người dân đã dần chuyển đổi diện tích sản xuất kém hiệu quả sang nuôi trồng thủy hải sản hoặc chuyển sang làm nghề khác nên có một số diện tích sản xuất muối bị bỏ hoang. Sản lượng muối năm 2021 đạt hơn 914.000 tấn.

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn cho biết, Việt Nam là đất nước sản xuất muối tiềm năng, nhưng mỗi năm vẫn phải nhập khẩu từ 400.000 - 600.000 tấn muối để đáp ứng nhu cầu trong nước. Hiện ước tính nhu cầu tiêu dùng muối cả nước mỗi năm khoảng 1,5-1,6 triệu tấn, đến 2030 vào khoảng 2 triệu tấn/năm.

“Muối nội địa giá trị thấp, tồn kho nhiều. Nhiều diêm dân đã bỏ nghề, chuyển sang công việc khác, doanh nghiệp ngành muối chật vật tìm hướng đi để tồn tại. Việc sản xuất muối chủ yếu vẫn theo phương pháp thủ công, quy mô phân tán theo hộ diêm dân (chiếm 69% diện tích), nên năng suất, chất lượng muối thấp”, ông Thịnh nêu thực trạng.

"Phương pháp sản xuất muối gồm: phơi cát truyền thống với trên 1.000 ha ở 5 tỉnh phía Bắc; phơi nước tập chủ yếu ở 3 tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận với trên 3.500 ha; phơi nước phân tán với trên 6.780 ha, chiếm 60 % diện tích sản xuất muối cả nước".

Ông Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn.

Bước đầu ở nước ta đã hình thành được vùng sản xuất muối công nghiệp tại 3 tỉnh Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Tuy nhiên, chất lượng và số lượng muối tại các đồng muối công nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của ngành công nghiệp hóa chất, nên vẫn phải nhập khẩu muối công nghiệ

Bà Hoàng Thị Tố Nga, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Nam Định, cho biết Nam Định là tỉnh còn nhiều diện tích muối ở miền Bắc, sản xuất chủ yếu là thủ công, sản lượng mỗi năm gần 100.000 tấn. Từ 2018, muối Nam Định đã xuất khẩu sang Nhật Bản.

“Tuy nhiên, việc thu hút đầu tư, xây dựng chuỗi liên kết muối còn nhiều những hạn chế, bất cập. Các doanh nghiệp thu mua chế biến muối vẫn còn nhỏ lẻ, đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật vẫn chưa đáp ứng để sản xuất chế biến muối công nghiệp”, bà Nga nhận xét.

Ông Bùi Xuân Long, Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần muối Việt cho biết, hiện giá muối đang lên. Năm 2022, nhu cầu muối sẽ rất cao, giá sẽ tiếp tục tăng cao. Muối nguyên liệu đang khan hiếm. Doanh nghiệp đang sản xuất 3 ca liên tục nhưng không đủ đáp ứng thị trường trong nước. Nhu cầu doanh nghiệp chế biến cao nhưng doanh nghiệp vẫn thiếu muối.

“Nhu cầu muối trong nước rất cao nhưng tại sao vẫn không phát triển được? Tôi thường xuyên tiếp nhận các nhà đầu tư về sản xuất cũng như chế biến muối. Tại thời điểm này nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư vào muối nhưng họ đang vướng rất nhiều vấn đề", ông Long nêu câu hỏi.

Nguyên nhân được ông Bùi Xuân Long chỉ ra là do làm muối thô, cạnh tranh khó. Việt Nam có lợi thế sản xuất muối, nhưng nhiều doanh nghiệp muốn đầu tư chế biến lại gặp khó bởi nguyên liệu. Việt Nam cũng có nhu cầu muối lớn không phải để ăn mà cho các ngành nghề khác.

“Tôi đã tính đến tư vấn một số doanh nghiệp đầu tư vào Ninh Thuận hay Phú Yên nhưng cũng rất khó bởi không thể liên kết được nông dân. Kêu gọi đầu tư nhưng diêm dân vẫn giữ tư duy mỗi người một mảnh ruộng. Diêm dân không có kỹ năng, kiến thức là làm để làm gì, làm cho ai. Do đó, địa phương phải có định hướng liên kết diêm dân để sản xuất muối theo loại doanh nghiệp cần”, ông Long phản ánh.

TÁI CƠ CẤU NGÀNH MUỐI LÀ VẤN ĐỀ CẤP BÁCH

Ông Trương Khắc Trí, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Ninh Thuận, cho hay Ninh Thuận là một trong 3 địa phương có sản xuất muối công nghiệp lớn, nhưng hầu hết các sản phẩm muối đều được các thương lái tại địa phương thu mua, trừ các doanh nghiệp lớn như BIM, Đầm Vua họ liên kết với các doanh nghiệp trong nước để tiêu thụ sản phẩm.

Hiện tại, giá muối diêm dân nền đất giao động từ 350 - 600 đồng/kg, muối trải bạt giá 500 - 800 đồng/kg; muối công nghiệp từ 700 - 1.200 đồng/kg. Ninh Thuận mong muốn có nhà máy hóa chất được đặt tại tỉnh để giúp tiêu thụ muối sản xuất quy mô công nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Chia sẻ kinh nghiệm sản xuất muối của Pháp, bà Marion Chaminade, Tham tán Nông nghiệp (Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam) cho biết, tổng sản lượng muối hàng năm của Pháp đạt 6 - 7 triệu tấn/năm. Muối được khai thác từ các mỏ ở dưới lòng đất, vùng Địa Trung Hải và Đại Tây Dương.

Để phát triển ngành muối theo hướng hiệu quả, bền vững, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1325/QĐ-TTg phê duyệt Đề án phát triển ngành muối giai đoạn 2021-2030.

Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đang triển khai xây dựng Đề án nâng cao chất lượng và chuỗi giá trị ngành hàng muối Việt Nam giai đoạn 2021 – 2025. Đề án được thực hiện trên địa bàn của 7 tỉnh: Nam Định, Thái Bình, Phú Yên, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bến Tre, Bạc Liêu.

Từ năm 2006 đến 2016 sản lượng muối của Pháp tăng 60%, phương thức sản xuất muối truyền thống được đưa vào thành quy trình, cấp bằng và chỉ dẫn địa lý. "Việc phát triển về chất lượng muối được chăm chút hơn về hình ảnh. Tuy nhiên, việc bảo tồn quang cảnh tự nhiên và phát triển hoạt động liên quan đến ngành du lịch được quan tâm", bà Marion Chaminade chia sẻ.

Ông Lê Đức Thịnh cho rằng, tái cơ cấu ngành muối là vấn đề cấp bách hiện nay không chỉ để đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn cần phải xuất khẩu, khẳng định thương hiệu muối Việt Nam, không những góp phần ổn định sinh kế cho diêm dân mà còn tránh được số tiền lớn phải bỏ ra nhập khẩu mỗi năm.

Thời gian tới ngành cần củng cố, phát triển và thành lập mới hợp tác xã diêm nghiệp; phát triển chế biến, đa dạng hóa và nâng cao giá trị sản phẩm muối. Đồng thời, xây dựng khu sản xuất muối công nghệ cao với các sản phẩm muối tinh, làm đẹp, sản phẩm muối tâm linh, muối sức khỏe kết hợp du lịch trải nghiệm.

“Ngành muối cần phát triển liên kết chuỗi liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm muối; xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm muối cho sản phẩm muối của các hợp tác xã, doanh nghiệp tham gia liên kết”, ông Thịnh nhấn mạnh.

Chương Phượng -