Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Văn Tiếp trăn trở 'giữ hồn' nghề mộc truyền thống

Từ bao đời nay, nghề mộc truyền thống tại làng Đông Khương (phường Điện Phương, thị xã Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam) không đơn thuần là nghề mưu sinh mà còn là tinh hoa văn hóa Việt. Thế nhưng, trước sự phát triển của công nghệ, nghề mộc thủ công dần mai một. Nghệ nhân Nhân dân (NNND) Nguyễn Văn Tiếp đã trăn trở tìm cách để gìn giữ “hồn cốt” của nghề mộc truyền thống.

Sinh ra trong gia đình có truyền thống làm mộc lâu đời, NNND Nguyễn Văn Tiếp sớm được tiếp xúc với những khúc gỗ thô sơ, những tiếng đục chạm lách cách nơi góc xưởng. Khi lớn lên, dù có cơ hội theo đuổi nhiều ngành nghề khác, nhưng với ông, nghề mộc chính là di sản quý giá mà cha ông để lại, cần được gìn giữ và tiếp nối.

Nghệ nhân Nhân dân Nguyễn Văn Tiếp tỉ mỉ phác thảo hoa văn, ấp ủ cho những dự định mới.

Năm 2001, khi Nhà nước có chủ trương hỗ trợ khôi phục làng nghề truyền thống, ông là một trong những người tiên phong đưa nghề mộc trở lại. Nhờ vào tâm huyết của ông, nghề mộc nhanh chóng “hồi sinh”, tạo sinh kế ổn định cho nhiều gia đình, giúp người thợ mộc có việc làm bền vững. Mỗi sản phẩm làm ra đều được chế tác thủ công nên không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là tác phẩm nghệ thuật, nét đẹp của văn hóa Việt. “Trải qua 40 năm tôi gắn bó với nghề, thì sau 30 năm khôi phục, nghề mộc vẫn duy trì và phát triển đến bây giờ”, ông Tiếp cho hay.

Thế nhưng, nghề mộc truyền thống dần đánh mất vị thế khi các máy móc hiện đại ra đời, công nghệ sản xuất hàng loạt, giá thành rẻ, khiến nghề mộc truyền thống gặp nhiều khó khăn. “Công nghệ, máy móc CNC dần thay thế các dụng cụ thủ công, khiến giá thành sản phẩm thủ công không thể cạnh tranh. Nhiều nghệ nhân không tiêu thụ được sản phẩm, dẫn đến sự mai một của nghề”, NNND Nguyễn Văn Tiếp chia sẻ, ông không khỏi chạnh lòng trước viễn cảnh nghề mộc một ngày nào đó chỉ còn trong ký ức.

Trước nguy cơ mai một, NNND Nguyễn Văn Tiếp cùng một số thợ mộc lâu năm đang mở rộng hướng đi mới, xây dựng mô hình kết hợp du lịch trải nghiệm làng nghề. Thay vì chỉ tập trung sản xuất, ông mở không gian làng nghề để khách tham quan, tận mắt chứng kiến các công đoạn chế tác, thậm chí tự tay chạm khắc trên gỗ để cảm nhận sự kỳ công của nghề. “Trước đây, tôi chỉ làm sản phẩm và dạy nghề, thợ học việc lúc nào cũng đông. Nhưng nay, để giữ nghề, tôi đón khách đến tham quan, đặt hàng. Công nghệ có con đường của công nghệ, truyền thống có cái hay riêng của truyền thống, điều quan trọng nhất là giữ được cái tâm trong từng sản phẩm”, ông chia sẻ thêm.

Dù vậy, NNND Nguyễn Văn Tiếp chưa bao giờ nghĩ đến việc từ bỏ. Ngược lại, ông mong muốn Nhà nước có những chính sách thiết thực để bảo tồn và phát triển nghề, như lồng ghép nghề mộc vào chương trình giáo dục trải nghiệm, tổ chức các cuộc thi tay nghề hay hỗ trợ đầu ra cho sản phẩm thủ công.

NNND Nguyễn Văn Tiếp tin rằng, nếu nghề được lan tỏa rộng rãi, thế hệ trẻ có cơ hội tìm hiểu về giá trị truyền thống, từ đó khơi dậy tình yêu và ý thức gìn giữ. “Không phải lớp trẻ nào cũng chỉ hướng đến sự dễ dàng, sung sướng. Khi được truyền cảm hứng, hiểu rằng đây là nghề truyền thống gắn liền với bản sắc văn hóa dân tộc, chắc chắn sẽ có những người chọn gắn bó và cống hiến. Nhưng điều quan trọng là liệu chúng ta có kịp thời tạo ra môi trường để họ hiểu, họ yêu và họ tiếp nối hay không?”, ông bộc bạch.

Có thể nói, đây là trách nhiệm và là niềm tự hào của cả một cộng đồng yêu nghề, những người mong muốn lưu giữ giá trị xưa giữa dòng chảy hiện đại, từ việc tôn vinh giá trị nghề, đẩy mạnh giáo dục đến tạo điều kiện để nghề phát triển mạnh mẽ. Hơn hết, ông hy vọng sẽ có những người trẻ sẵn sàng tiếp nối, để nghề mộc không bị mai một mà tiếp tục được lưu truyền qua từng thế hệ.

Bài, ảnh: KHÁNH BÌNH - MINH HẠNH