Nghệ sĩ Đoàn kịch Kim Cương tề tựu trong ngày giỗ NSND Bảy Nam

NSND Kim Cương trong chương trình chuyên đề tọa đàm và triển lãm về NSND Bảy Nam do Ban Lý luận Phê bình Hội Sân khấu TP HCM tổ chức

Sáng 25-8, ngôi nhà của NSND Kim Cương lại rộn ràng những bước chân thân quen. Các nghệ sĩ thuộc Đoàn kịch nói Kim Cương, những đồng nghiệp, học trò, tri kỷ đã cùng nhau quây quần, thắp nén hương tưởng nhớ NSND Bảy Nam nhân ngày giỗ của bà.

"Dù má Bảy Nam đã rời xa cõi tạm tròn 21 năm, nhưng ký ức về một tượng đài sân khấu vẫn sống mãi trong lòng bao thế hệ nghệ sĩ và khán giả. Nhất là lớp hậu bối của chúng tôi" – nghệ sĩ Hồng Điệp tâm sự.

Những thành viên gắn bó với Đoản kịch nói Kim Cương tề tựu bên bàn thờ NSND Bảy Nam

Đối với đạo diễn Việt Phong, người ngoại vụ chuyên chăm lo khâu thủ tục, liên hệ điểm diễn và tổ chức các chuyến lưu diễn của đoàn, nói: "Ngày này đã trở thành một nét đẹp truyền thống hằng năm, đúng ngày giỗ của má Bảy Nam, các nghệ sĩ lại trở về ngôi nhà quen thuộc, như một đại gia đình nghệ thuật để cùng nhau ôn lại những kỷ niệm với người đã khai phá, gìn giữ và nâng tầm sân khấu cải lương – kịch nói Miền Nam".

Bảy Nam - Người phụ nữ tiên phong của sân khấu cải lương

Thạc sĩ, đạo diễn Thanh Hiệp và họa sĩ Nguyễn Thị Tâm bên di ảnh cố NSND Bảy Nam trong ngày Giỗ lần thứ 21 của bà

NSND Bảy Nam, tên thật là Lê Thị Nam, sinh ngày 10-7-1913 tại Tiền Giang trong một gia đình có 11 người con. Là con thứ bảy, bà được gọi thân mật là "Bảy Nam". Cha bà, ông Lê Công, là một kỹ sư cầu cống yêu chữ nghĩa. Ông đã đặt tên 11 người con theo câu đối đầy khí phách: "Công Thành Danh Toại, Phỉ Chí Nam Nhi, Bia Truyền Tạc Để". Chính từ gia đình này, nhiều tên tuổi nghệ sĩ vang bóng một thời đã ra đời: Ba Danh, Năm Phỉ, Chín Bia, Mười Truyền…

Con đường nghệ thuật của Bảy Nam bắt đầu từ khi bà mới 14 tuổi với vai diễn đầu tiên trên sân khấu. Đến năm 17 tuổi, bà chính thức đi hát, và chỉ hai năm sau, khi vừa tròn 19, bà đã gây chấn động làng nghệ thuật khi thành lập gánh hát Nam Hưng, trở thành nữ bầu gánh đầu tiên trong lịch sử sân khấu cải lương.

Ban Lý luận phê bình Hội Sân khấu TP HCM đã từng tổ chức chuyên đề tọa đàm và triển lãm về NSND Bảy Nam, do Thạc sĩ – đạo diễn Thanh Hiệp thực hiện.

NSND Bảy Nam hóa trang vai bà tư trong vở "Lá sầu riêng" (ảnh: Thanh Hiệp)

Nhân dịp này, NSND Kim Cương đã trao tặng bức chân dung của NSND Bảy Nam để chuẩn bị cho đợt tổ chức triển lãm sắp tới nằm trong chuỗi hoạt động về Kịch nói Nam Bộ do Hội Sân khấu TP HCM.

Bảy Nam "3 trong 1": Nghệ sĩ, tác giả, trưởng đoàn

Ngoài trọng trách là người nghệ sĩ mở lối, trong hơn 70 năm cống hiến cho sân khấu, NSND Bảy Nam được giới chuyên môn đánh giá là một nghệ sĩ tài năng và là một nhà quản lý, trưởng đoàn, tác giả kịch bản xuất chúng.

Bà để lại dấu ấn sâu đậm với hai vai diễn trở thành hiện tượng văn hóa nghệ thuật khi nhắc đến vai người mẹ, đó là: bà Tư mẹ cô Diệu trong vở "Lá sầu riêng" và bà mẹ bị tâm thần trong vở "Bông hồng cài áo".

"Đó là những tác phẩm vừa đậm chất nhân văn vừa chạm đến trái tim hàng triệu khán giả. Không dừng lại ở vai trò diễn viên, má tôi còn là nữ tác giả kịch bản đầu tiên của Sài Gòn, với hàng loạt tác phẩm được dàn dựng và đi vào ký ức khán giả như: "Nỗi đau lòng mẹ", "Người đàn bà Việt Nam", "Gươm vàng máu đỏ", "Điều Tam Xuân", "Tiêu Anh Phụng", "Phấn hậu cung"…" – NSND Kim Cương tự hào nói về mẹ.

Từ trái sang: NSND Phùng Há, NSND Bảy Nam và NS Ba Xay

NS Huỳnh Thanh Trà chia sẻ, những kịch bản của NSND Bảy Nam đã khẳng định trí tuệ và tài năng của một người phụ nữ đi trước thời đại, mà còn mở đường cho nhiều thế hệ nữ nghệ sĩ bước vào lĩnh vực sáng tác kịch bản vốn do nam giới nắm giữ.

NSND Bảy Nam với tình cảm ở lại, di sản trường tồn

Nói về NSND Bảy Nam, các nghệ sĩ sáng nay đã xúc động nhắc lại những kỷ niệm: sự nghiêm khắc nhưng đầy tình thương của bà khi chỉ dạy lớp nghệ sĩ trẻ; sự quyết liệt khi lèo lái đoàn hát giữa bao thăng trầm của sân khấu; và tình cảm chan chứa mà bà dành cho đồng nghiệp, khán giả.

NSND Kim Cương xúc động chia sẻ: "Má tôi đã sống trọn vẹn với sân khấu, đến hơi thở cuối cùng vẫn còn dặn dò chúng tôi phải giữ lấy nghề, giữ lấy khán giả. Một trong những tâm nguyện của má là phải nghĩ đến con em nghệ sĩ nghèo hiếu học. Chính vì vậy, hơn 15 năm qua, gia đình tôi đã duy trì quỹ học bổng mang tên NSND Bảy Nam để trao tặng cho các em nhỏ có hoàn cảnh khó khăn trong giới nghệ sĩ. Đó là cách để chúng tôi gìn giữ và lan tỏa tình yêu thương, nhân cách sống của má đến với thế hệ sau".

NSND Bảy Nam

Bên cạnh đó, dù đoàn Kim Cương đã ngưng diễn, nhưng lễ tết, ngày giỗ NSND Bảy Nam, sinh nhật của NSND Kim Cương, tất cả đều có mặt. "Chị Kim Cương vừa đưa hai nghệ sĩ Hồng Điệp, Kim Điệp đi mổ mắt, đưa nghệ sĩ Huỳnh Thanh Trà đi khám bệnh tim. Vẫn luôn xem nhau như trong gia đình, hễ có hữu sự gì thì đều gọi chị Hai"- đạo diễn Việt Phong kể.

Dù đã qua đời từ năm 2004, nhưng NSND Bảy Nam vẫn mãi là tượng đài của sân khấu Việt Nam. Bà không chỉ để lại gia tài nghệ thuật đồ sộ mà còn để lại một tinh thần sống, một di sản tinh thần bất diệt: sự cống hiến không mệt mỏi cho nghệ thuật, tình yêu thương đồng nghiệp, và khát vọng sáng tạo đến tận cùng.

NSND Bảy Nam

"Ngày giỗ bà cũng là dịp để các nghệ sĩ hôm nay soi lại mình, để nhắc nhớ rằng: sân khấu không chỉ là nghề, mà còn là sứ mệnh và tình yêu lớn lao với con người, với cuộc đời" – NS Kiều Phượng Loan nói.

Bài và ảnh: Thanh Hiệp