Nghệ sĩ Nhân dân Vũ Thị Kim Dung qua đời: Tiếng thơ để mãi cho đời

Nghệ sĩ Nhân dân Vũ Thị Kim Dung.

Những người làm phát thanh của Đài Tiếng nói Việt Nam ở nhiều thế hệ thường nhớ về hình ảnh Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Kim Dung hồn hậu, giàu năng lượng tích cực, hết lòng tận hiến cho nghệ thuật dân tộc và hòa đồng với bạn bè đồng nghiệp, với khán thính giả mọi miền Tổ quốc. Thế hệ nhà văn, nhà thơ, nhà báo lớn tuổi từng công tác với nghệ sĩ từ khi mới về Đài luôn nhớ về người cộng sự siêng năng, sáng tạo, dũng cảm trong thời kỳ chống Mỹ, cứu nước.

NSND Vũ Thị Kim Dung sinh ngày 10/5/1945 tại xã Đại An, huyện Vụ Bản, tỉnh Nam Định. Từ năm 1961 đến 1965, bà làm MC và biểu diễn tại Đoàn cải lương Trung ương. Từ năm 1966 đến 1972, bà chuyển về làm hạt nhân văn nghệ tại Công ty ăn uống thuộc Sở Thương nghiệp Hà Nội, tham gia biểu diễn trong các vở kịch nói, chèo, cải lương ca ngợi những gương sáng mậu dịch viên, đã nhận được nhiều giải thưởng cùng bằng khen, giấy khen trong các kỳ thi, hội diễn, trong đó có tác phẩm tự biên, tự diễn “Cô mậu dịch viên đáng mến” đã được tặng thưởng Huy chương Vàng toàn ngành.

Từ tháng 11/1972, bà chính thức đầu quân phục vụ buổi Tiếng Thơ của Đài Tiếng nói Việt Nam cho đến khi về hưu vào năm 2000. Đây là thời kỳ gian khổ và vàng son để nghệ sĩ thỏa sức sáng tạo và cống hiến. Giọng thơ tự sự, trữ tình, có lúc vút cao lan tỏa sức chiến đấu, động viên các chiến sĩ ngoài mặt trận có thêm sức mạnh chiến thắng kẻ thù. Giọng thơ đôi khi thủ thỉ, khơi gợi tình yêu nước, yêu đồng bào trong các chương trình “Binh vận” khiến quân địch buông súng, trở về với chính nghĩa, với nhân dân.

Bên cạnh nghệ thuật ngâm thơ, NSND Vũ Thị Kim Dung đã cần mẫn theo học nghệ thuật ca trù từ hai người thầy là NSND Quách Thị Hồ và NSƯT Nguyễn Thị Phúc. Tiếp thu có sáng tạo, giọng ca trù Kim Dung rất thuyết phục khán thính giả và được khẳng định với Huy chương vàng cho tác phẩm “Xuân không tuổi” trong Liên hoan Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc năm 1985.

Trong mấy chục năm cống hiến tại Đài Tiếng nói Việt Nam, bà đã thu thanh gần 2.000 bài thơ được phát trong các buổi Tiếng Thơ, buổi phát thanh Quân đội nhân dân, Thanh niên, Phụ nữ, Công nghiệp, Nông nghiệp, đặc biệt là buổi phát thanh “Binh vận” trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và buổi phát thanh “Dành cho đồng bào ở xa Tổ quốc” từ sau ngày thống nhất đất nước.

NSND Vũ Thị Kim Dung cũng là người đã tìm lối đi riêng và thể hiện thành công thơ của Bác Hồ, đã thu thanh nhiều bài thơ của Người và ngâm trọn vẹn tác phẩm “Nhật ký trong tù” của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Bà còn tham gia diễn xuất các vở kịch thơ trong các buổi sân khấu truyền thanh với nhiều tác phẩm: “Thiếu niên anh hùng ngày Xuân gặp mặt”, “Nguyễn Trãi”, “Dương Hoa”, “Đêm trắng Tây Nguyên”, “Trần Khánh Dư”, “Tấm Cám”, “Cung phi Điểm Bích”...; thu thanh 20 bài ca trù của các tác giả Tản Đà-Nguyễn Khắc Hiếu, Xuân Thủy, La Hùng Đam, Chu Hà, Xuân Tiến, Hồ Tăng An...

Bà cũng góp mặt trong một số tác phẩm điện ảnh và truyền hình với những vai đào hát để lại ấn tượng trong lòng người hâm mộ, như phim “Hát cửa đình”, “Làng Vũ Đại ngày ấy”, “Thủ lĩnh áo nâu”, “Cô Nết”, “Cơn lốc biển” và mới nhất là phim “Cô gái Hà Nội”, khi quay phim bà đã gần 80 tuổi.

Điều đặc biệt, bà đã tự thu âm xuất sắc bản ngâm thơ tuyệt phẩm “Truyện Kiều” gồm 3.254 câu thơ để tặng cho Đài Tiếng nói Việt Nam và quê hương Hà Tĩnh nhân dịp kỷ niệm 250 năm Ngày sinh Đại thi hào Nguyễn Du.

Không chỉ phục vụ trên làn sóng phát thanh, NSND Kim Dung còn cùng Đoàn văn công phục vụ các chiến sĩ ở biên giới hải đảo, các tỉnh vùng cao, vùng sâu Cao Bằng, Quảng Ninh, Lạng Sơn...; tham gia biểu diễn phục vụ trực tiếp gần 1.600 buổi tại các đơn vị bộ đội, công an, các công trường, nhà máy, xí nghiệp, trường học và nhân dân ở mọi miền đất nước.

Cùng với công tác biểu diễn, NSND Kim Dung đã luôn ý thức với công tác đào tạo, tham gia giảng dạy, hướng dẫn và đào tạo diễn viên ngâm thơ ở Hà Nội và các địa phương trong nhiều năm; thu âm ngâm thơ thị phạm cho các cô giáo trong giảng dạy phổ thông...

NSND Vũ Thị Kim Dung đã sống một cuộc sống đầy nhiệt huyết, đầy sắc màu, hữu ích và cống hiến đến tận giây phút cuối cùng. Bên cạnh những giải thưởng cao về nghệ thuật, với nhiều cống hiến, bà đã vinh dự được nhận Huân chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng ba cùng nhiều danh hiệu cao quý khác. Bà được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú năm 1993 và danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân vào năm 2023.

NSND Vũ Thị Kim Dung đã ra đi, nhưng tiếng thơ và giọng ca trù của bà để lại cho cuộc đời là mãi mãi!

NGÔ THANH THỦY