Nghị quyết 71-NQ/TW hợp lực 'bộ tứ trụ cột' giúp Việt Nam cất cánh

Trao đổi với phóng viên Báo Tri thức và Cuộc sống, PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, Nghị quyết 71 thể hiện bước ngoặt trong tư duy và chính sách giáo dục của Việt Nam, từ “đổi mới” sang “đột phá”, từ chỉnh sửa cục bộ sang kiến tạo phát triển.

Nghị quyết 71 thể hiện bước ngoặt trong tư duy và chính sách giáo dục của Việt Nam

Nghị quyết 71 được coi là “cột mốc chiến lược” trong giáo dục Việt Nam, ông có thể cho biết ý nghĩa và điểm mới mang tính đột phá?

Nghị quyết số 71 được đánh giá là một văn kiện mang tính đột phá mạnh mẽ nhất từ trước đến nay trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Với quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp quyết liệt, Nghị quyết 71 thực sự đưa giáo dục Việt Nam hòa vào dòng chảy giáo dục thế giới trong kỷ nguyên mới. Điểm nhấn quan trọng là lần đầu tiên giáo dục được nhìn nhận không chỉ như một quốc sách hàng đầu, mà còn là yếu tố quyết định đến tương lai dân tộc, gắn trực tiếp với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển, thu nhập cao vào năm 2045.

So với giai đoạn trước, Nghị quyết 71 chuyển trọng tâm từ “đổi mới căn bản, toàn diện” sang “đột phá chiến lược” trong giáo dục. Tinh thần này thể hiện quyết tâm chính trị rất cao coi giáo dục – đào tạo là trọng tâm của chiến lược phát triển quốc gia trong thời kỳ công nghiệp 4.0 và hội nhập sâu rộng. Nghị quyết 71 mở rộng không gian phát triển giáo dục ra ngoài phạm vi nhà trường, kết nối chặt chẽ với khoa học công nghệ, kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và chuyển đổi số.

Giáo dục được xem là vấn đề “sống còn” của quốc gia, chuyển từ tư duy cải tiến cục bộ sang tư duy kiến tạo, dẫn dắt phát triển đất nước bằng tri thức và nhân lực chất lượng cao. Điểm mới nổi bật trong Nghị quyết 71 là sự cân bằng giữa giáo dục đại chúng và giáo dục tinh hoa. Văn kiện nhấn mạnh phải đồng thời bảo đảm tính toàn dân (phổ cập, công bằng giáo dục) và chú trọng đào tạo nhân tài, nhân lực chất lượng cao cho đất nước. Quan điểm “giáo dục tinh hoa” lần đầu được đề cập rõ nét bên cạnh giáo dục đại trà, coi việc nuôi dưỡng nhân tài là những động cơ “phản lực” giúp nền kinh tế vượt bẫy thu nhập trung bình, tiến vào nhóm nước phát triển.

Bên cạnh tầm nhìn dài hạn, Nghị quyết 71 đưa ra hàng loạt quyết sách cụ thể nhằm “gỡ nút thắt” cho giáo dục. Trước hết, bài toán nguồn lực được giải quyết bằng cam kết ngân sách mạnh mẽ tối thiểu 20% tổng chi ngân sách dành cho giáo dục, trong đó ít nhất 5% tổng chi ngân sách đầu tư cho giáo dục (và 3% cho giáo dục đại học). Việc tăng tỷ trọng chi cho đại học lên 3% (từ mức ~1,5-1,8% trước đây) được coi là đột phá tài chính nhằm chấm dứt tình trạng đầu tư manh mún, thiếu bền vững cho giáo dục đại học.

Như vậy, Nghị quyết 71 đã định vị lại hệ thống giáo dục Việt Nam với tầm nhìn dài hạn, giải pháp toàn diện và định lượng rõ ràng, thể hiện tư duy chiến lược và khát vọng phát triển giáo dục lên một tầm cao mới.

Nghị quyết 71 về giáo dục và đào tạo được đánh giá nằm trong tổng thể các chủ trương lớn của Đảng nhằm tạo đột phá phát triển đồng bộ cùng với “bộ tứ trụ cột”, ông nhìn nhận thế nào về việc này?

Nghị quyết 71 về giáo dục – đào tạo không đứng riêng lẻ, mà nằm trong tổng thể các chủ trương lớn của Đảng giai đoạn 2024-2025 nhằm tạo đột phá phát triển đồng bộ. Trước đó, Bộ Chính trị đã ban hành một loạt nghị quyết chiến lược: Nghị quyết 57-NQ-TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Nghị quyết 59-NQ/TW về hội nhập quốc tế sâu rộng; Nghị quyết 66-NQ/TW về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật và Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân thành động lực quan trọng của nền kinh tế. Các nghị quyết này được ví như “bộ tứ trụ cột” thể hiện tư duy chiến lược, tinh thần cải cách và khát vọng phát triển, giúp Việt Nam “cất cánh” từ năm bản lề 2025.

Nghị quyết 71 được xem như “trụ cột thứ 5” bổ sung, tập trung vào đột phá nguồn nhân lực – yếu tố then chốt để hiện thực hóa các nghị quyết còn lại.

Nghị quyết 71 cùng với các nghị quyết 57, 66, 68 tạo nên một chiến lược tổng thể, đồng bộ nhằm đưa Việt Nam phát triển nhanh và bền vững. Nếu Nghị quyết 57, 66, 68 được ví như các trụ cột về khoa học công nghệ, thể chế, kinh tế, thì Nghị quyết 71 chính là trụ cột về con người, về phát triển nguồn nhân lực – yếu tố xuyên suốt và quyết định trong mọi lĩnh vực. Tất cả các nghị quyết này đều hướng đến mục tiêu chung: xây dựng nền tảng vững chắc để Việt Nam bứt phá, trở thành quốc gia phát triển, hùng cường vào giữa thế kỷ XXI.

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội

Theo ông, những kỳ vọng cho tương lai từ Nghị quyết 71 là gì?

Qua Nghị quyết 71 có thể thấy rõ những xu hướng và định hướng chính sách mới trong giáo dục Việt Nam: Giáo dục gắn chặt với chiến lược phát triển quốc gia: Giáo dục – đào tạo không còn được nhìn nhận tách rời, mà trở thành động lực then chốt của phát triển kinh tế – xã hội.

Chuyển đổi số và hội nhập quốc tế trong giáo dục: Nghị quyết 71 thể hiện rõ xu hướng số hóa giáo dục và mở cửa hội nhập. Việc đưa AI, dữ liệu lớn vào dạy – học; xây dựng nền tảng giáo dục thông minh kết nối với thị trường lao động; phổ cập kỹ năng số cho người học… là những định hướng tất yếu trong kỷ nguyên 4.0. Chính sách từng bước đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai và xếp hạng giáo dục Việt Nam theo chuẩn thế giới cho thấy quyết tâm hội nhập, đưa giáo dục Việt Nam lên bản đồ toàn cầu. Xu hướng này kỳ vọng sẽ giúp thế hệ trẻ Việt Nam sẵn sàng cạnh tranh trong môi trường quốc tế, thu hút du học sinh quốc tế đến Việt Nam, và nâng cao hình ảnh quốc gia về giáo dục.

Nghị quyết 71 đề ra mô hình quản trị “kiến tạo phát triển” thay vì hành chính tập trung. Xu hướng phân cấp, tự chủ đại học toàn diện, gắn với trách nhiệm giải trình đang trở thành dòng chảy chủ đạo. Các trường đại học được kỳ vọng hoạt động như những thực thể học thuật độc lập, sáng tạo, liên kết chặt với doanh nghiệp và địa phương.

Nghị quyết 71 ưu tiên các chính sách đãi ngộ, tôn vinh xứng đáng để người thầy yên tâm cống hiến. Song song, việc thu hút 2.000 giảng viên, chuyên gia giỏi từ nước ngoài và khuyến khích Việt kiều, chuyên gia quốc tế tham gia giảng dạy, nghiên cứu cho thấy chính sách mở cửa nhân tài toàn cầu. Xu hướng này mang lại luồng sinh khí mới, giúp kết nối tri thức Việt Nam với thế giới, tạo môi trường học thuật đa dạng, tiên tiến hơn trong nước.

Theo tôi, Nghị quyết 71 thể hiện bước ngoặt trong tư duy và chính sách giáo dục của Việt Nam, từ “đổi mới” sang “đột phá”, từ chỉnh sửa cục bộ sang kiến tạo phát triển. Với thông điệp rõ ràng về việc đặt giáo dục – đào tạo làm nền tảng cho tương lai dân tộc, Nghị quyết 71 kỳ vọng tạo nên những chuyển biến căn bản cả về chất lượng giáo dục, nhân lực lẫn động lực phát triển khoa học, kinh tế nước nhà.

Xin cảm ơn chuyên gia về cuộc trao đổi trên!

Cơ hội đặc biệt, chưa từng có đối với ngành giáo dục

Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn: “Nghị quyết 71 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo vừa được Bộ Chính trị ban hành, trong đó ngành giáo dục và đào tạo vinh dự được xác định là quốc sách hàng đầu, là nhân tố quyết định tương lai của dân tộc, đặt phát triển giáo dục và đào tạo trong tư duy quản trị quốc gia, quản trị xã hội, đưa các mục tiêu nhiệm vụ phát triển giáo dục và đào tạo thành trọng tâm trong chiến lược, quy hoạch, chính sách, chương trình, kế hoạch phát triển các lĩnh vực của quốc gia. Nghị quyết là cơ hội đặc biệt, chưa từng có đối với ngành giáo dục, là sứ mệnh, trách nhiệm và vinh dự lớn lao của ngành. Nghị quyết 71 có ý nghĩa mở đầu, định hướng cho cuộc cách mạng mới trong giáo dục”.

Hải Ninh thực hiện