Nghỉ thai sản tăng lên 7 tháng, liệu có khuyến khích sinh con?

Bộ Y tế đang đề xuất kéo dài thời gian nghỉ thai sản từ 6 lên 7 tháng đối với lao động nữ sinh con thứ hai (ảnh minh họa)

Mới đây, Bộ Y tế tiếp tục đề xuất cho phép lao động nữ khi sinh con thứ hai được nghỉ thai sản 7 tháng thay vì 6 tháng như hiện nay nhằm khuyến khích người dân sinh đủ 2 con.

Chính sách này liệu có khả thi để khuyến khích sinh trong bối cảnh Việt Nam có thể đối mặt với nguy cơ "sụp đổ" dân số?

Trước đó, Bộ Y tế đã đề xuất không kỷ luật trường hợp sinh con thứ ba trở lên và được Bộ Chính trị đồng ý. Ngoài ra, ngành y tế cũng đề nghị các cặp vợ chồng được tự quyết định số con. Những đề xuất khẩn trương, liên tục cho thấy thực trạng dân số Việt Nam đang ở mức báo động, cần có biện pháp hiệu quả, kịp thời.

Năm 2024, Việt Nam có mức sinh thay thế thấp nhất lịch sử, đạt 1,91 con/phụ nữ. Đây cũng là năm thứ ba liên tiếp mức sinh của cả nước thấp hơn mức sinh thay thế (2,1 con/phụ nữ). Nếu mức sinh tiếp tục giảm trong thời gian tới, nước ta sẽ sớm kết thúc thời kỳ dân số vàng. Điều này gây áp lực lớn đối với nền kinh tế khi thiếu hụt lao động.

Tại Hải Dương, mặc dù năm 2024 (tức năm Giáp Thìn) theo quan niệm sinh con năm rồng sẽ may mắn nhưng cũng ghi nhận mức sinh giảm. Số sinh của tỉnh gần 21.800 trẻ, giảm hơn 1.000 trẻ so với năm 2023. Ngoài ra, số sinh con thứ ba trở lên là gần 4.000 trẻ, giảm 145 trẻ. Dự báo đến năm 2050, tỉnh có thể bước vào giai đoạn dân số siêu già.

Việt Nam là quốc gia coi trọng văn hóa gia đình, nhiều người quan niệm “đông con hơn nhiều của”... Dù vậy, một vài con số ở trên đã minh chứng cho những thay đổi nhận thức của các cặp vợ chồng trong việc lựa chọn, quyết định số lượng con. Trước áp lực của công việc, điều kiện kinh tế, số con trong gia đình dần chuyển từ thuận tự nhiên sang có sự tính toán, cân nhắc. Thế nên việc thêm 1 tháng nghỉ thai sản cho lao động nữ sinh con thứ hai cũng nhận được không ít băn khoăn, phân vân.

Nghỉ thêm 1 tháng thai sản tạo điều kiện cho lao động nữ có thời gian nghỉ ngơi, phục hồi sức khỏe sau sinh và chăm sóc con tốt hơn. Tuy vậy, việc kéo dài thời gian cũng khiến lao động nữ đối mặt với một số vấn đề như có thể khó bắt nhịp khi trở lại với công việc, thêm gánh nặng tài chính cho gia đình…

Ở chiều ngược lại, có người lại mong muốn thời gian nghỉ thai sản dài hơn nữa.

Vì thế, chính sách nâng thời gian nghỉ thai sản đối với lao động nữ sinh con thứ hai là cần thiết song vẫn chưa thật sự đủ để khuyến khích sinh trước nhiều áp lực bủa vây.

Để chính sách này có thể phát huy hiệu quả phải đặt trong mối quan hệ ràng buộc giữa các yếu tố liên quan. Đơn cử là người sử dụng lao động tạo thuận lợi cho lao động nữ trong thực hiện chế độ thai sản. Các chế độ phúc lợi xã hội bảo đảm, đồng hành và hỗ trợ các gia đình trong việc nuôi dạy, giáo dục con cái. Hay phải có hạ tầng nhà ở, trường mầm non, y tế… đáp ứng yêu cầu thiết yếu cho các cặp vợ chồng là công nhân xa quê.

Vừa qua, Bộ Chính trị đã quyết định miễn học phí cho học sinh các cấp học từ mầm non tới phổ thông phần nào giảm bớt gánh nặng cho phụ huynh. Sự cộng hưởng của nhiều chính sách có lợi sẽ tạo động lực cho các cặp vợ chồng cân nhắc việc sinh thêm con.

Làm việc với ngành y tế Hải Dương vào cuối tháng 2/2025, Thứ trưởng Thường trực Y tế Đỗ Xuân Tuyên khẳng định 3 trụ cột của y tế là dự phòng, điều trị và dân số. Trong đó, công tác dân số phải quan tâm đặt lên hàng đầu vì ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế - xã hội, vận mệnh đất nước.

Dù ngại sinh thêm con vì nhiều áp lực song mô hình gia đình 2 con vẫn là mong ước của nhiều cặp vợ chồng. Do vậy, những chính sách khuyến khích sinh có thể sẽ là "cú hích" để giải bài toán mức sinh thấp.

HOÀNG LINH