'Nghĩa trang' CO2 của Na Uy dần hình thành, bất chấp tranh cãi

Ảnh chụp tại dự án vào tháng 6/2021. Nguồn: AFP

Dự án đang hình thành nằm ở phía Tây Oygarden, với mục tiêu là ngăn chặn khí gas xâm nhập vào khí quyển, thủ phạm góp phần làm Trái đất nóng lên. Nhìn chung, cách thức vận hành của nơi này là bơm hàng tấn carbon dioxide hóa lỏng được thu giữ từ đỉnh các ống khói của nhà máy trên khắp châu Âu vào các hốc sâu dưới đáy biển.

AFP dẫn lời Giám đốc dự án Sverre Overa nói rằng đây là "cơ sở hạ tầng vận chuyển và lưu trữ truy cập mở đầu tiên trên thế giới, cho phép bất kỳ bên phát thải nào thu được lượng khí thải CO2 của mình có thể phân phối lượng CO2 đó để xử lý, vận chuyển an toàn và sau đó là lưu trữ vĩnh viễn".

Khi hành tinh gặp khó khăn trong việc đáp ứng các mục tiêu khí hậu, một số chuyên gia khí hậu coi kỹ thuật CCS - thu giữ và lưu trữ carbon - là một công cụ để giảm một phần khí thải từ các ngành công nghiệp dựa trên nhiên liệu hóa thạch.

Na Uy là quốc gia tạo ra lượng hydrocacbon lớn nhất ở Tây Âu, nhưng nước này cũng tự hào khi có triển vọng lưu trữ CO2 tốt nhất trên lục địa già, đặc biệt là ở các mỏ dầu ở Biển Bắc đã cạn kiệt.

Chính phủ Na Uy đã tài trợ 80% nguồn vốn cho cơ sở hạ tầng ngoài khơi bờ biển phía Bắc, chiếm 1,7 tỷ euro (tương đương 1,7 tỷ đô la Mỹ) trong một kế hoạch quốc gia rộng lớn hơn để phát triển công nghệ. Một nhà máy xi măng và một nhà máy sản xuất chất thải thành năng lượng ở vùng Oslo đã được thiết lập để đưa CO2 của họ đến địa điểm của dự án ở Oygarden.

Bài toán ban đầu của dự án là về mặt thương mại: Mời các công ty nước ngoài gửi CO2 ô nhiễm của họ để được chôn lấp. Sử dụng CCS để hạn chế ô nhiễm carbon không phải là một ý tưởng mới, nhưng bất chấp những khoản trợ cấp hào phóng, công nghệ này vẫn chưa bao giờ thành công, chủ yếu là vì nó quá tốn kém.

Một trong những cơ sở thu giữ carbon lớn nhất thế giới - nhà máy nhiệt điện than Petra Nova ở Texas, Mỹ - đã bị phá hủy vào năm 2020 vì nó không kinh tế. Theo Viện CCS Toàn cầu, hiện chỉ còn vài chục dự án CCS đang hoạt động trên khắp thế giới.

Nhưng trước thực tế thất bại trong việc giảm phát thải khí nhà kính phù hợp với các mục tiêu của Thỏa thuận Paris, một lượng lớn trợ cấp của Chính phủ Na Uy đã thổi luồng sinh khí mới vào công nghệ này.

Các công ty năng lượng khổng lồ Equinor, TotalEnergies và Shell đã thiết lập một liên minh đối tác - được đặt tên là Northern Lights - để trở thành dịch vụ vận chuyển và lưu trữ CO2 xuyên biên giới đầu tiên trên thế giới, dự kiến ra mắt vào năm 2024.

Trước mắt, một đường ống sẽ bơm CO2 hóa lỏng vào các túi địa chất 2.600m dưới đáy đại dương, và ý tưởng là nó sẽ tồn tại ở đó mãi mãi. Các đối tác của Northern Lights gần đây đã công bố một thỏa thuận thương mại xuyên biên giới đầu tiên.

Hứa hẹn, từ năm 2025, đường ống sẽ phải đảm bảo vận chuyển được 800.000 tấn CO2 được thu giữ mỗi năm tại một nhà máy ở Hà Lan thuộc sở hữu của nhà sản xuất phân bón Na Uy Yara, sau đó được vận chuyển đến Oygarden và lưu trữ ở đó.

Ngoài ra, tập đoàn dầu khí khổng lồ Equinor của Na Uy và Wintershall Dea của Đức cũng đã công bố một dự án đưa khí CO2 được thu giữ ở Đức đến địa điểm lưu trữ ngoài khơi của Na Uy. Quan hệ đối tác giữa Equinor và Wintershall Dea được cho còn có thể liên quan đến việc xây dựng một đường ống dài 900km kết nối cơ sở thu gom CO2 ở miền Bắc nước Đức với các địa điểm lưu trữ ở Na Uy vào năm 2032.

Ảnh chụp tại dự án vào tháng 8/2022. Nguồn: AFP

Tuy nhiên, một vấn đề gây tranh cãi về "nghĩa trang" CO2 này là trữ lượng thực tế so với tham vọng của nó. Trong giai đoạn đầu, Northern Lights được lên kế hoạch có thể xử lý 1,5 triệu tấn CO2/năm, sau đó là từ 5-6 triệu tấn. Nhưng đó chỉ là một phần rất nhỏ trong lượng khí thải CO2 hàng năm trên toàn châu Âu.

Theo Cơ quan Môi trường Châu Âu, Liên minh Châu Âu (EU) đã thải ra 3,7 tỷ tấn khí nhà kính vào năm 2020. Nhiều chuyên gia khí hậu cảnh báo việc thu giữ carbon không phải là công cụ hữu hiệu cho cuộc khủng hoảng khí hậu.

Các nhà phê bình cũng cảnh báo rằng CCS có thể kéo dài thời gian khai thác nhiên liệu hóa thạch, khi thế giới đang cố gắng hướng tới năng lượng sạch và tái tạo. Halvard Raavand của Greenpeace Na Uy cho biết nhóm vận động đã luôn phản đối cách làm này.

Ông nói với AFP: "Ban đầu, rất dễ để hiểu các ý kiến phản đối tất cả các loại hình CCS, nhưng bây giờ, vì thiếu các hành động khí hậu nên cuộc tranh luận đã trở nên khó khăn hơn".

"Số tiền đầu tư vào dự án này thay vào đó nên được chi vào việc phát triển một giải pháp thích hợp mà chúng ta nắm chắc được hoạt động của nó, và điều đó thực sự có thể giảm hóa đơn tiền điện cho người dân một cách thường xuyên, chẳng hạn như tấm pin mặt trời" - chuyên gia Raavand nêu quan điểm.

Nam Trung