Nghịch lý Trái đất khô hạn: Mối liên hệ giữa hạn hán và nước biển dâng
Việc mất đi nguồn nước trên đất liền có thể kéo theo những hệ lụy nghiêm trọng đối với khả năng tiếp cận nước uống an toàn và sản xuất lương thực.
Mối liên hệ giữa hạn hán và nước biển dâng
Một nghiên cứu mới cho thấy tình trạng khai thác quá mức nước ngầm, hạn hán ngày càng nghiêm trọng và tốc độ bốc hơi gia tăng do nhiệt độ cao đang khiến lượng nguồn nước ngọt sẵn có trên Trái đất sụt giảm mạnh.
Hiện tượng “khô hạn trên lục địa” đã tái phân bổ nguồn nước từ đất liền ra đại dương ở mức độ lớn đến nỗi nay đã vượt qua tốc độ tan chảy của các tảng băng, trở thành nguyên nhân hàng đầu gây mực nước biển dâng trên toàn cầu. Việc suy giảm nguồn nước trên đất liền có thể gây tác động sâu rộng tới khả năng cung cấp nước sạch và sản xuất nông nghiệp ở nhiều khu vực trù phú nhất thế giới.
Ảnh minh họa: Getty
“Chúng ta dùng rất nhiều nước để sản xuất lương thực", Giáo sư Jay Famiglietti thuộc Đại học Bang Arizona, đồng tác giả nghiên cứu, cho biết. Theo chuyên gia này: “Nếu tình hình không thay đổi, an ninh lương thực và khả năng tiếp cận nguồn nước nói chung sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng".
Các tác giả nhấn mạnh phát hiện này “cần được coi là mối quan tâm hàng đầu đối với công chúng, các nhà quản lý tài nguyên và giới hoạch định chính sách toàn cầu”, đồng thời cảnh báo những xu hướng được nhận diện “có thể gửi đi thông điệp nghiêm trọng nhất về tác động của biến đổi khí hậu cho đến nay”.
“Các lục địa đang khô dần, nguồn nước ngọt đang thu hẹp và tốc độ dâng của mực nước biển đang tăng nhanh", nhóm nghiên cứu viết.
Nghiên cứu trên đã đánh giá biến động của các nguồn nước trên đất liền, bao gồm hồ, tầng chứa nước ngầm và độ ẩm trong đất trong vòng hai thập kỷ qua. Kết quả cho thấy nhiều yếu tố, đặc biệt là biến đổi khí hậu, đang làm gián đoạn chu trình nước tự nhiên của Trái đất, phá vỡ sự tuần hoàn về độ ẩm giữa đất, đại dương và khí quyển.
Các nhà khoa học đã sử dụng dữ liệu từ 3 vệ tinh của NASA để phân tích biến động lưu trữ nước trên đất liền suốt 22 năm qua. Những vệ tinh này được thiết kế để theo dõi sự dịch chuyển của nguồn nước toàn cầu, bao gồm sự thay đổi của các tảng băng, sông băng và tầng chứa nước ngầm.
Các vùng siêu khô hạn đang lan rộng
Một phát hiện đáng chú ý là kể từ năm 2014, nhiều khu vực vốn đã khô hạn lại trở nên ngày càng khô hơn. Theo Giáo sư Famiglietti, các vùng hạn hán này mỗi năm mở rộng thêm diện tích gấp đôi bang California.
Nghiên cứu cũng cho biết, trong nhiều trường hợp, các điểm nóng hạn hán đã mở rộng và kết nối với nhau, hình thành những “vùng siêu khô hạn” liên hoàn. Một trong số đó trải dài từ khu vực Trung Mỹ, Mexico, bang California, miền Tây Nam Mỹ, lưu vực hạ lưu sông Colorado cho đến vùng đồng bằng cao nguyên ở phía Nam.
“Thông điệp then chốt ở đây là nước thực sự là yếu tố cốt lõi chi phối những biến đổi mà chúng ta đang chứng kiến cả trên đất liền và đại dương", ông Benjamin Hamlington, nhà khoa học thuộc Phòng Khoa học Trái đất của Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực NASA nhấn mạnh.
Kết quả cho thấy tất cả các khối lục địa lớn, ngoại trừ Greenland và Nam Cực, đều trải qua tình trạng khô hạn chưa từng có kể từ năm 2002. Tình trạng khô hạn trên diện rộng được dự báo sẽ gây hậu quả nghiêm trọng đối với con người. Theo nhóm nghiên cứu, 3/4 dân số thế giới đang sống tại các quốc gia mà nguồn nước ngọt đang cạn kiệt.
Trong khi đó, mực nước biển dâng đe dọa xâm lấn các vùng ven biển trên toàn cầu, khiến chúng trở nên kém phù hợp để sinh sống và gia tăng áp lực từ bão lớn cũng như lũ lụt cực đoan.
Mối liên hệ giữa mực nước biển dâng và sự suy giảm nguồn nước trên đất liền là hệ quả của việc chu trình nước toàn cầu bị đảo lộn. Nhiều biến đổi, chẳng hạn tình trạng khai thác quá mức nước ngầm,được cho là mang tính vĩnh viễn, hoặc ít nhất không thể đảo ngược trong hàng nghìn đến hàng chục nghìn năm, Giáo sư Alexander Simms thuộc Khoa Khoa học Trái đất, Đại học California nói.
Theo ông: “Nếu bạn rút nước khỏi lục địa, nơi duy nhất nó có thể đến là đại dương. Nước bốc hơi vào khí quyển, rồi 88% lượng đó rơi trở lại Trái đất và cuối cùng chảy ra biển".
Giáo sư Alexander Simms nhận định, đây là một nghiên cứu đáng chú ý bởi khả năng ước tính quy mô suy giảm lượng nước trên phạm vi toàn cầu. Tuy nhiên, ông tỏ ra hoài nghi trước kết luận rằng lượng nước mất đi từ các lục địa hiện đã vượt quá băng tan và trở thành nguyên nhân lớn nhất gây mực nước biển dâng.
Dù vậy, ông Benjamin Hamlington cho rằng nghiên cứu đã cho thấy việc dịch chuyển nguồn nước trên Trái đất tạo ra những tác động lan tỏa to lớn. Ông cũng cảnh báo hệ quả sẽ có thể nghiêm trọng hơn trong tương lai nếu tình trạng khai thác nước ngầm tiếp diễn, nguồn nước ngọt suy giảm và hạn hán trầm trọng hơn.
“Việc theo dõi lưu trữ nước trên đất liền là một mảnh ghép quan trọng trong bức tranh toàn cảnh. Nếu chúng ta có thể theo dõi dòng chảy của nguồn nước và biết nó đi đâu, chúng ta sẽ cải thiện khả năng dự báo hạn hán, lũ lụt và tình trạng khả dụng của tài nguyên nước trên đất liền trong tương lai", ông Hamlington nhấn mạnh.
