Nghiên cứu kháng ung thư từ dầu hồi

Hồi là cây trồng chủ lực của tỉnh Lạng Sơn, có giá trị kinh tế cao. Từ lâu hồi được dùng phổ biến trong ẩm thực và y học cổ truyền ở Trung Quốc, Việt Nam, Ấn Độ... Tinh dầu hồi được dân gian dùng để sát trùng, hỗ trợ tiêu hóa, lợi sữa, giảm đau, giảm co bóp dạ dày... Nhiều nghiên cứu gần đây cho thấy tinh dầu hồi chứa các hoạt chất có khả năng chống oxy hóa, kháng nấm, kháng khuẩn, là nguyên liệu tổng hợp Oseltamivir để làm thuốc trị cúm.

Tinh dầu chiết xuất từ thân, cành cây hồi, giàu anethol, hợp chất có hoạt tính sinh học chống oxy hóa, kháng viêm và tiềm năng kháng ung thư. Tuy vậy, hoạt tính kháng ung thư của anethol còn hạn chế, đòi hỏi nghiên cứu chuyển hóa và cải tiến cấu trúc để nâng cao hiệu quả. Chính vì vậy, nhóm nghiên cứu gồm cô giáo Đào Thị Bách Diệp, giáo viên môn Hóa học, Trường THPT Việt Bắc và em Hoàng Trần Bách Diệp, Học sinh lớp 11A1 (năm học 2024 – 2025) đã triển khai dự án tổng hợp và đánh giá hoạt tính kháng ung thư của dẫn xuất mới từ anethol trong tinh dầu hồi thu hái tại tỉnh Lạng Sơn.

Em Hoàng Trần Bách Diệp, thành viên nhóm nghiên cứu cho biết: Đối tượng nghiên cứu của nhóm là tinh dầu hồi được chiết xuất từ thân, thu hái tại tỉnh Lạng Sơn. Thân cây hồi sau khi thu hái thì cắt nhỏ và chưng cất bằng phương pháp lôi cuốn hơi nước để thu lấy tinh dầu. Đây là phương pháp tối ưu để tách các thành phần tinh dầu không tan trong nước từ thân và cành cây hồi, đảm bảo tính nguyên vẹn của các hợp chất dễ bay hơi. Sau khi thu được tinh dầu hồi, nhóm đã tiến hành phân tích để xác định thành phần hóa học.

Qua phân tích cho thấy, tinh dầu từ thân cây hồi chứa 82,24% trans-anethol; 10,52% Estragole; 2,09% Linalool và 0,55% 4-methoxy Benzaldehyde. Đặc biệt, hàm lượng độc tố cis-anethol trong tinh dầu thân hồi chỉ chiếm 0,78%, thấp hơn so với tinh dầu chiết xuất từ lá và quả hồi. Kết quả này cho thấy, thân cây hồi là nguồn nguyên liệu quý, an toàn và có tiềm năng lớn trong chế biến dược phẩm cũng như công nghệ sinh học.

Nhóm nghiên cứu đã phối hợp và tiến hành thử hoạt tính kháng tế bào ung thư tại Phòng Sinh học thực nghiệm, Viện Hóa học các Hợp chất thiên nhiên, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (Cầu giấy, Hà Nội). Kết quả cho thấy, hợp chất TDH-A5 tổng hợp từ trans-anethol ức chế sự phát triển của tế bào ưng thư gan (Hep – G2) với giá trị IC₅₀ đạt 98,32 µg/mL. Kết quả này mở ra hướng đi mới trong việc khai thác các hoạt chất tự nhiên từ cây hồi để phát triển dược phẩm.

Cô Đào Thị Bách Diệp cho biết: Điểm mới của giải pháp là lần đầu phân tích và xác định thành phần hóa học của tinh dầu hồi được chiết xuất từ thân cây, một bộ phận ít được quan tâm trước đây. Nghiên cứu đã tổng hợp thành công hợp dẫn xuất TDH-A5 từ trans-anethol (TDH-V1). Hợp chất này chưa có trong cơ sở dữ liệu hóa học phổ biến, thể hiện tính nguyên gốc và tiềm năng phát triển. Đây chính là cơ sở cho những nghiên cứu sâu hơn về cơ chế sinh học và ứng dụng trong điều trị ung thư.

Các dẫn xuất từ anethol có thể phát triển thành nguyên liệu đầu vào cho thuốc kháng ung thư, thực phẩm chức năng, hoặc mỹ phẩm sinh học, góp phần gia tăng giá trị của cây hồi, đồng thời thúc đẩy các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp – y dược, tạo thêm giá trị kinh tế và việc làm cho người dân trên địa bàn tỉnh.

Với những kết quả mà nhóm nghiên cứu đã thu được, dự án Tổng hợp và đánh giá hoạt tính kháng ung thư của dẫn xuất mới từ anethol trong tinh dầu hồi thu hái tại tỉnh Lạng Sơn đã đạt giải khuyến khích (không có giải nhất, nhì) tại Hội thi Sáng tạo kỹ thuật tỉnh Lạng Sơn lần thứ 8 năm học 2024 – 2025. Tin rằng, những kết quả của nhóm nghiên cứu sẽ mở ra nhiều hướng phát triển mới trong lĩnh vực y dược cũng như nâng cao giá trị cây hồi trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn.

HOÀNG VƯƠNG