Nghiệp vụ tự doanh của công ty chứng khoán: Theo thông lệ quốc tế và pháp luật đều quy định

Bộ Tài chính vừa có thông cáo báo chí về một số vấn đề được dư luận xã hội, báo chí quan tâm liên quan tới một số lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Tài chính trong tháng 4/2022.

Về lĩnh vực chứng khoán, thông cáo nêu, nhiều nhà đầu tư cho rằng, đang có sự thiếu minh bạch, bất bình đẳng trong tiếp cận thông tin. Nhà đầu tư nhỏ lẻ không chỉ bị lừa dối thông tin mà còn bị chèn ép trong việc tham gia vào thị trường. Có lẽ chỉ ở Việt Nam mới có việc các công ty chứng khoán (CTCK) vừa quản lý tài khoản, tư vấn lại vừa thoải mái đầu tư chứng khoán. Hành vi “vừa đá bóng vừa thổi còi” này khiến nhà đầu tư vô cùng bức xúc.

Quyết liệt thực hiện công tác giám sát, kiểm tra và xử lý sai phạm

Thông cáo của Bộ Tài chính cho biết, thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam năm 2021 và những tháng đầu năm 2022 nhìn chung vẫn phát triển ổn định, khẳng định vai trò là kênh huy động vốn trung và dài hạn quan trọng cho Chính phủ và cho doanh nghiệp. Tuy nhiên thời gian gần đây, TTCK Việt Nam bị tác động nhất định bởi diễn biến tiêu cực trong và ngoài nước như sự gia tăng lãi suất tại Mỹ, cuộc chiến thương mại giữa các quốc gia, tình hình địa chính trị, giá dầu mỏ tăng cao, biến động trên thị trường tài chính - tiền tệ quốc tế.

Bên cạnh mặt tích cực của TTCK, trên cơ sở công tác giám sát, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) nhận thấy có những mã cổ phiếu niêm yết, đăng ký giao dịch có biến động mạnh về khối lượng giao dịch, về giá, trong đó có một số biến động có dấu hiệu bất thường. Qua ghi nhận, một số báo, tạp chí, trang thông tin điện tử cũng đã đưa thông tin về hiện tượng tăng giá của một số mã cổ phiếu trên TTCK.

UBCKNN cho rằng, quy định pháp luật về công tác giám sát giao dịch bất thường, xử lý các giao dịch thao túng đã được ban hành đầy đủ. Công tác giám sát trên TTCK trước đây được chia thành 2 cấp trong đó sở giao dịch chứng khoán (SGDCK) là giám sát tuyến 1 có trách nhiệm giám sát dấu hiệu giao dịch bất thường, báo cáo UBCKNN và UBCKNN là giám sát tuyến 2. Từ Luật Chứng khoán 2019, công tác giám sát giao dịch trên TTCK được nâng lên thành giám sát 3 cấp, theo đó bổ sung tuyến giám sát của công ty chứng khoán bên cạnh giám sát của SGDCK và UBCKNN.

Thời gian qua, dưới sự chỉ đạo của Bộ Tài chính, UBCKNN đã quyết liệt thực hiện công tác giám sát, kiểm tra và xử lý các vụ việc thao túng TTCK.

Theo đó, UBCKNN đã có khuyến nghị và cảnh báo nhà đầu tư khi tham gia các hội nhóm chứng khoán, đang tiếp tục tăng cường giám sát, xử lý thông tin trên không gian mạng; phối hợp với các cơ quan chức năng trong phát hiện và xử lý nghiêm các cá nhân, tổ chức có hành vi vi phạm quy định của Luật Chứng khoán (vụ án Đặng Như Quỳnh đăng tải thông tin thất thiệt trên trang Facebook cá nhân gây ảnh hưởng tiêu cực đến TTCK, tháng 4/2022).

UBCKNN cũng đã tăng cường công tác giám sát, xử lý nghiêm đối với các tổ chức, cá nhân vi phạm các quy định giao dịch, công bố thông tin, đặc biệt là hoạt động giao dịch, công bố thông tin của các cổ đông lớn, cổ đông sáng lập, ban lãnh đạo doanh nghiệp (vụ án Trịnh Văn Quyết bị khởi tố về hành vi "Thao túng thị trường chứng khoán", "Che giấu thông tin trong hoạt động chứng khoán", tháng 3/2022).

Đồng thời, cơ quan quản lý cũng tăng cường kiểm soát hoạt động của công ty chứng khoán, nhất là hoạt động cho vay sử dụng đòn bẩy tài chính; xử lý nghiêm công ty chứng khoán tham gia thực hiện thao túng TTCK (vụ án "Thao túng thị trường chứng khoán" xảy ra tại Công ty CP Chứng khoán Trí Việt, Công ty CP Louis Holdings, tháng 4/2022).

Luôn giám sát thường xuyên, liên tục sự tuân thủ của công ty chứng khoán

Tại thông cáo, Bộ Tài chính (UBCKNN) cũng đã có thông tin đối với vấn đề báo chí phản ánh về hiện tượng CTCK quản lý tài khoản, tư vấn lại vừa thoải mái đầu tư chứng khoán, “vừa đá bòng vừa thổi còi”.

Cụ thể, theo thông lệ quốc tế, CTCK được phép thực hiện nghiệp vụ tự doanh chứng khoán, bảo lãnh phát hành chứng khoán, môi giới chứng khoán và tư vấn đầu tư chứng khoán.

Cùng với đó, tại Khoản 1 Điều 72 Luật Chứng khoán đã quy định, CTCK được cấp phép thực hiện một, một số hoặc toàn bộ nghiệp vụ kinh doanh chứng khoán gồm: môi giới chứng khoán; tự doanh chứng khoán; bảo lãnh phát hành chứng khoán và tư vấn đầu tư chứng khoán.

Thông cáo cho biết thêm, quá trình hoạt động, CTCK được cấp phép hoạt động nghiệp vụ tự doanh, quản lý tài khoản khách hàng và tư vấn đầu tư chứng khoán có thể có xung đột lợi ích giữa CTCK và khách hàng. Do vậy, để ngăn ngừa, Luật Chứng khoán (Điều 89) và các văn bản hướng dẫn (Thông tư số 121/2020/TT-BTC) đã quy định hạn chế xung đột lợi ích giữa khách hàng và CTCK (Điều 4, 13, 22, Thông tư 121) theo đó, CTCK có nghĩa vụ ưu tiên quyền lợi và bảo vệ tài sản khách hàng.

Bên cạnh đó, UBCKNN cũng thực hiện giám sát thường xuyên liên tục qua báo cáo hoặc kiểm tra tại chỗ hoạt động của các CTCK, nhằm đảm bảo các CTCK hoạt động tuân thủ quy định pháp luật./.

Thái Duy