NGND Hoàng Kiều: 'Cây đại thụ' làng chèo và người cha của Giáng Son

Cây đại thụ của nghệ thuật chèo Việt Nam

Nhạc sĩ Giáng Son, một gương mặt nổi bật của âm nhạc đương đại Việt Nam, xuất thân từ một gia đình có truyền thống nghệ thuật. Cha của cô là Nhà giáo Nhân dân (NGND) - nhạc sĩ Hoàng Kiều, một nghệ sĩ uy tín và là người thầy có ảnh hưởng lớn trong lĩnh vực sân khấu truyền thống.

NGND Hoàng Kiều - bố ruột của nhạc sĩ Giáng Son.

NGND Hoàng Kiều, tên thật Tạ Khắc Kế, sinh ngày 12/4/1925 tại Kim Động, Hưng Yên. Ông gia nhập quân đội trong kháng chiến chống Pháp và công tác tại các đoàn văn công. Giai đoạn 1950-1953, ông được cử đi tu nghiệp âm nhạc tại Vũ Hán (Trung Quốc), đặt nền móng cho sự nghiệp gắn bó trọn đời với nghệ thuật chèo.

Trong sự nghiệp của mình, nhạc sĩ Hoàng Kiều đã đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng, bao gồm Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghệ thuật Sân khấu (Bộ Văn hóa), và Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội kiêm Chủ nhiệm Khoa Kịch hát dân tộc. Ông đã có những đóng góp to lớn trong việc biên soạn giáo trình, đào tạo các thế hệ nghệ sĩ trẻ và nghiên cứu phát triển nghệ thuật kịch hát truyền thống.

Nhạc sĩ Hoàng Kiều từng là Giám đốc Nhà hát Chèo Việt Nam.

Về sáng tác, ông là tác giả âm nhạc của hơn 20 vở chèo, trong đó nổi bật nhất là vở "Xúy Vân", một tác phẩm mang tính dấu mốc của sân khấu chèo hiện đại. Các tác phẩm của ông được đánh giá cao về chiều sâu, kỹ thuật xử lý làn điệu và sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại. Ông cũng là tác giả của nhiều công trình nghiên cứu giá trị như "Sử dụng làn điệu chèo" (1974) và "Thanh điệu tiếng Việt và âm nhạc cổ truyền" (2001).

Người thầy tận tâm của nhiều thế hệ nghệ sĩ

Sinh thời, NGND Hoàng Kiều được biết đến là một người thầy nghiêm khắc nhưng hết lòng vì học trò. Nhiều nghệ sĩ nổi tiếng coi ông là người đặt nền móng cho phong cách biểu diễn cải cách của chèo. Trong lớp học, ông đào tạo học trò một cách toàn diện, từ kỹ thuật lấy hơi, nhả chữ đến thần thái biểu diễn và tư duy âm nhạc.

Ông là người thầy đáng kính trong lòng nhiều thế hệ học trò.

Ông từng căn dặn học trò: "Chèo không phải chỉ là hát, mà chèo là kể chuyện, chèo là ý tứ sâu xa... Nếu con không kể bằng trái tim mình, thì khán giả sẽ chẳng có ai nghe". Nghệ sĩ Trần Quốc Chiêm và NSND Thanh Ngoan là hai trong số rất nhiều học trò đã bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đối với người thầy đã truyền cho họ tình yêu nghệ thuật truyền thống.

Trong những năm chiến tranh, ông đã cùng học trò vượt Trường Sơn để biểu diễn phục vụ chiến trường, luôn sát cánh và chia sẻ mọi khó khăn. Dù giữ các chức vụ quản lý cao, ông vẫn giữ tính cách giản dị, gần gũi và được đồng nghiệp, học trò kính trọng.

Người cha và định hướng nghệ thuật cho Giáng Son

Không chỉ là một nghệ sĩ lớn, NGND Hoàng Kiều còn là một người cha có tầm nhìn. Ông kết hôn với nghệ sĩ chèo Bích Ngọc vào năm 1966 và có 4 người con, trong đó con gái út là nhạc sĩ Giáng Son.

Giáng Son có bố mẹ đều gắn với nghệ thuật chèo.

Ông đóng vai trò quan trọng trong việc định hướng âm nhạc cho con gái. Khi Giáng Son mới 5 tuổi, ông đã yêu cầu cô học piano. Dù ban đầu có sự phản ứng, sau này nữ nhạc sĩ thừa nhận chính nền tảng này đã giúp cô rất nhiều trên con đường sáng tác. Khi Giáng Son muốn theo nghiệp chèo của gia đình, ông đã từ chối và hướng con gái theo một con đường khác phù hợp hơn, giúp cô trở thành một trong những nhạc sĩ nữ thành công trong lĩnh vực sáng tác và phối khí hiện đại.

Những năm Giáng Son còn nhỏ, cô từng phản ứng khi bị bố ép học piano.

Nhạc sĩ Hoàng Kiều nghỉ hưu năm 1989 nhưng vẫn tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật. Ông được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân năm 2008. Ông qua đời ngày 10/8/2017 tại Hà Nội, hưởng thọ 92 tuổi, để lại một di sản lớn trong cả ba lĩnh vực: sáng tác, đào tạo và nghiên cứu nghệ thuật dân tộc.

CTVX