Ngừa thiếu máu thiếu sắt ở thai phụ

Hậu quả khi mang thai bị thiếu máu thiếu sắt

Theo nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia, tỷ lệ thiếu máu ở phụ nữ tuổi sinh đẻ tại Việt Nam là 26,5% và 75% thiếu sắt ở phụ nữ có thai là do thiếu máu; thiếu sắt xảy ra ở 66,1% phụ nữ có thai vào quý 3 của thai kỳ. Khi có thai cần chất sắt nhiều hơn để cung cấp cho thai nhi, nhau thai và tăng khối lượng máu của người mẹ. Nếu lượng sắt ăn vào không đủ sẽ dẫn đến thiếu máu thiếu sắt. Ngoài ra, nhiễm ký sinh trùng, nhất là nhiễm giun móc làm cho cơ thể mất sắt cũng gây nên thiếu máu. Thiếu máu làm giảm khả năng chịu đựng mất máu trong lúc sinh; thiếu máu nặng làm tăng nguy cơ suy tim; thiếu máu tiền sản làm sinh non, trẻ thiếu cân và bé so với tuổi thai; thiếu sắt có tác động xấu trên khả năng nhận thức từ nhỏ đến tuổi thiếu niên.

Các triệu chứng của bệnh thiếu máu.

Phát hiện thiếu máu ở thai phụ

Nhu cầu sắt hằng ngày tăng ở phụ nữ có thai, trẻ em đang lớn, người đang nhiễm khuẩn. Cụ thể: nhu cầu em gái tuổi dậy thì là 15mg/ngày, phụ nữ 19-49 tuổi cần 18mg/ngày, khi có thai là 27mg/ngày, trong khi đó nam giới chỉ cần 8mg/ngày. Thiếu máu thiếu sắt khi xét nghiệm máu thấy hemoglobin (Hb) dưới 10,5g/dl; serum ferritin dưới 30g/dl; độ bão hòa transferrin dưới 20%. Trong thời kỳ mang thai, nhu cầu các chất dinh dưỡng tăng cao nhằm đáp ứng cho sự phát triển của bào thai, nhau thai và tăng khối lượng hồng cầu ở mẹ.

Các biểu hiện khi bị thiếu máu (thiếu máu nhẹ) là mệt mỏi, làm việc khó tập trung, đôi khi hoa mắt chóng mặt. Nặng hơn là nhức đầu, khó thở khi gắng sức, năng suất lao động giảm, da xanh, niêm mạc nhợt... Nếu thấy biểu hiện trên, chị em cần đi khám, xét nghiệm máu để được chẩn đoán xác định và có hướng can thiệp kịp thời.

Phòng chống thiếu máu thiếu sắt

Để phòng thiếu máu thiếu sắt và thiếu vi chất ở phụ nữ mang thai, nhân viên y tế tuyến cơ sở, các già làng, người có uy tín tại cộng đồng cần tuyên truyền phổ biến để phụ nữ mang thai chủ động có chế độ ăn đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng và các chất dinh dưỡng, bổ sung viên sắt và acid folic.

Hằng ngày, bữa ăn của thai phụ cần được chú ý cung cấp đầy đủ; các thành phần giàu đạm, sắt có nhiều trong thịt, cá, gan, trứng, đậu đỗ, rau xanh. Sắt từ thức ăn có nguồn gốc động vật sẽ hấp thu tốt hơn sắt từ nguồn thực vật. Dùng thực phẩm lên men (dưa chua, dưa giá...) cùng bữa ăn hoặc dùng các loại trái cây tươi giàu vitamin C như cam, bưởi, táo, quýt, đu đủ,... sau bữa ăn sẽ giúp hấp thu tốt chất sắt tốt hơn. Thực phẩm giàu acid folic là rau lá xanh, gan, thận, nấm rơm, đậu đỗ, các loại hạt, trái cây đặc biệt là cam, dâu tây, lê, dưa hấu. Không uống trà đặc vì trà ức chế hấp thu sắt.

Ngoài ra, thai phụ cũng cần uống bổ sung sắt và acid folic mỗi ngày. Bổ sung sắt và acid folic cần uống đều đặn hàng ngày kể từ khi phát hiện có thai cho đến sau khi sinh 1 tháng.

Lời khuyên của thầy thuốc

Trong điều kiện nước ta, phụ nữ mang thai dù ăn uống đầy đủ vẫn phải uống viên sắt để phòng chống bệnh thiếu máu. Như trên đã nói, nhu cầu hằng ngày của phụ nữ mang thai là 27mg (gấp hơn 3 lần so với nam giới). Trong khi đó, cơ thể chỉ hấp thu 10-15% lượng sắt trong thức ăn hằng ngày. Đó là điều không thể đáp ứng được ngay cả với bữa ăn tương đối đầy đủ. Hơn nữa, các em gái tuổi dậy thì, phụ nữ rong kinh, phụ nữ bị bệnh đường tiêu hóa (viêm loét dạ dày - tá tràng), nhiễm ký sinh trùng, nhất là giun móc cần phải bổ sung sắt để phòng thiếu máu.

BS. Nguyễn Phương Hoa