Người cao tuổi thời 4.0: 'Học' công nghệ để vượt qua khoảng cách thế hệ

Nhiều người trẻ chủ động hỗ trợ người cao tuổi sử dụng công nghệ. (Ảnh:sldtbxh.laocai.gov.vn)

Người cao tuổi có thể độc lập trong thời đại số

Ngày nay, có thể tìm thấy nhiều câu chuyện truyền cảm hứng về việc người cao tuổi tiếp cận công nghệ từ khắp các tỉnh, thành trên cả nước trên các nền tảng mạng xã hội, Internet hay báo chí.

Đơn cử như câu chuyện ông Phạm Viết Hưng (74 tuổi) tại thị trấn Quảng Uyên, tỉnh Cao Bằng, trước đây chỉ sử dụng điện thoại đen trắng để nghe gọi. Tuy nhiên, sau khi được con cháu hướng dẫn, ông đã làm quen với điện thoại thông minh, sử dụng để xem tin tức, giải trí và liên lạc với gia đình. Điều này giúp ông cảm thấy thoải mái, giảm căng thẳng và sống vui hơn nhờ tiếp cận công nghệ.

Tương tự, bà Nguyễn Thu Cúc (68 tuổi) tại TP Cà Mau đã sử dụng thành thạo smartphone trong hơn 10 năm, giúp bà tìm kiếm thông tin, giữ liên lạc với người thân và duy trì niềm đam mê văn nghệ.

Hay câu chuyện về ông Nguyễn Văn Minh (73 tuổi) tại TP Vị Thanh (tỉnh Hậu Giang) đã thành thạo trong việc nộp hồ sơ trực tuyến trên Cổng Dịch vụ công Quốc gia, giúp ông tiết kiệm được nhiều thời gian và chi phí.

Nhiều người cao tuổi đã có thể vượt qua sự e ngại ban đầu để chủ động tiếp cận công nghệ hoặc thông qua con cháu hướng dẫn. Sự thành thạo trong việc sử dụng công nghệ không chỉ giúp người cao tuổi sống vui, sống khỏe mà còn giúp họ hòa nhập tốt hơn với cộng đồng, kết nối với xã hội và cảm thấy được giá trị của bản thân.

Từ việc sử dụng các ứng dụng trên điện thoại thông minh để nhắn tin, gọi điện video, chia sẻ cuộc sống hàng ngày với con cháu sống ở xa; đến việc lướt web cập nhật thông tin, thực hiện các thủ tục trực tuyến, thanh toán online…, nhiều người cao tuổi có thể đạt được sự độc lập nhất định trong cuộc sống mà không phải phụ thuộc vào con cái.

Kết nối đa thế hệ nhờ công nghệ

Công nghệ số cũng đang dần trở thành cầu nối giữa các thế hệ, giúp người cao tuổi kết nối tốt hơn với con cháu và cộng đồng xung quanh. Đáng nói, ở một khía cạnh khác, nhiều người trẻ hiện nay đã bỏ ra nhiều tâm huyết, công sức giúp thế hệ người lớn tuổi tiếp cận tốt hơn với các thiết bị công nghệ và thành quả của khoa học kỹ thuật.

Một ví dụ điển hình về công nghệ hỗ trợ người cao tuổi là ứng dụng HASU, được phát triển bởi Ngô Thùy Anh (SN 1994) - một trong 30 gương mặt trẻ nổi bật của Forbes Việt Nam 2022. Ứng dụng này ra đời trong bối cảnh dịch COVID-19, khi nhu cầu chăm sóc sức khỏe tinh thần và thể chất của người cao tuổi trở nên cấp thiết.

HASU không chỉ cung cấp kiến thức về y học, dinh dưỡng, mà còn giúp người cao tuổi luyện tập thể dục với sự hướng dẫn từ các chuyên gia, tham gia các chương trình học ngoại ngữ, âm nhạc, hội họa và kết nối với những người bạn đồng trang lứa. Mục tiêu của ứng dụng này là giúp người cao tuổi cảm thấy được chia sẻ, giảm bớt sự cô đơn, đồng thời tăng cường mối quan hệ với các thành viên trong gia đình.

Với hơn 12.000 người cao tuổi trên cả nước sử dụng sau hai năm ra mắt, HASU là một trong những minh chứng cho thấy công nghệ có thể cải thiện chất lượng sống cho người già. Tuy nhiên, điều quan trọng hơn cả là ứng dụng này được phát triển bởi một người trẻ.

Bên cạnh những sáng kiến như HASU, còn có nhiều ví dụ khác về việc hỗ trợ người cao tuổi tiếp cận công nghệ. Trong giai đoạn COVID-19, công nghệ đã giúp người cao tuổi ở Việt Nam kết nối với gia đình thông qua các ứng dụng như Zalo và Facebook. Nhờ vào các cuộc gọi video và mạng xã hội, họ có thể duy trì liên lạc thường xuyên, giảm bớt cảm giác cô đơn và cách biệt.

Tuy nhiên, không phải ai cũng dễ dàng tiếp thu và sử dụng công nghệ mới. Đơn cử với điện thoại thông minh, phần lớn người cao tuổi đều gặp khó trong việc tiếp cận bởi những nguyên nhân như giao diện phức tạp, phông chữ nhỏ, các thao tác cảm ứng khó khăn, không phù hợp với thể chất và khả năng của người cao tuổi, và lo ngại về an ninh thông tin. Do đó, để giúp người cao tuổi vượt qua những rào cản này, vai trò của những người trẻ trong gia đình là vô cùng quan trọng.

Như trường hợp của bà Nguyễn Thị Xinh (73 tuổi) chia sẻ, nhờ sự kiên nhẫn hướng dẫn từ con gái và các cháu, bà đã dần làm quen với ứng dụng ngân hàng trực tuyến, từ đó tăng cường sự tự tin trong việc sử dụng điện thoại thông minh. Sự đồng hành của gia đình không chỉ giúp người cao tuổi tiếp thu kiến thức công nghệ một cách nhanh chóng hơn, mà còn giúp họ cảm thấy an toàn hơn khi sử dụng các ứng dụng trực tuyến.

Như vậy, sự kết nối đa thế hệ không chỉ đến từ thế hệ người cao tuổi mà còn cả thế hệ trẻ, thế hệ con cháu. Việc con cháu động viên bố mẹ, ông bà sử dụng công nghệ thông qua những lợi ích thiết thực cũng là một cách hiệu quả để thúc đẩy họ tìm hiểu, học hỏi và cập nhật công nghệ mới.

Một ví dụ là con cháu trong gia đình hướng dẫn người cao tuổi sử dụng các ứng dụng mua sắm, giúp họ tiết kiệm thời gian và dễ dàng hơn trong cuộc sống hàng ngày. Cùng với đó, sự kiên nhẫn và ngôn ngữ dễ hiểu, tránh các thuật ngữ kỹ thuật phức tạp cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình hướng dẫn người cao tuổi dễ dàng tiếp thu và tiếp cận công nghệ. Hơn nữa, việc lặp lại các hướng dẫn một cách thường xuyên cũng sẽ giúp người cao tuổi ghi nhớ và sử dụng thành thạo các ứng dụng công nghệ.

Thách thức và cơ hội

Không thể phủ nhận, việc sử dụng các thiết bị như điện thoại thông minh, máy tính bảng và các ứng dụng công nghệ đã mở ra nhiều cơ hội cho người cao tuổi tiếp cận thông tin, giải trí và chăm sóc sức khỏe. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức và rào cản đối với việc thích ứng với công nghệ của nhóm người này, đòi hỏi sự hỗ trợ và đồng hành của gia đình, cộng đồng, cũng như các sáng kiến từ doanh nghiệp và tổ chức xã hội.

Một trong những thách thức lớn nhất đối với người cao tuổi không chỉ nằm ở tỷ lệ tiếp cận thấp, mà còn là khả năng tiếp thu và mong muốn chủ động tìm hiểu công nghệ. Trong khi đó, công nghệ ngày càng phát triển với tốc độ chóng mặt, tạo ra một rào cản lớn cho người cao tuổi, những người không dễ dàng thích ứng với những thay đổi này.

Một nghiên cứu khác cho biết, chỉ khoảng 20% người cao tuổi cảm thấy tự tin khi sử dụng các ứng dụng trực tuyến, trong khi phần còn lại vẫn gặp khó khăn. Thêm vào đó, nhiều người cao tuổi còn gặp phải vấn đề lừa đảo trực tuyến, bị mất tiền trên mạng. Vấn đề này cho thấy người cao tuổi không chỉ gặp khó khăn trong việc sử dụng công nghệ mà còn dễ bị lợi dụng, khiến họ càng lo ngại và xa lánh công nghệ hơn.

Để giúp người cao tuổi vượt qua những thách thức này, các sáng kiến từ chính phủ và cộng đồng đã được triển khai. Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề ra các mục tiêu hỗ trợ người cao tuổi tiếp cận công nghệ trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia, đặc biệt thông qua các chương trình như Giảm nghèo thông tin, Xóa vùng lõm sóng và Tắt sóng 2G.

Những sáng kiến này tập trung vào việc cải thiện khả năng tiếp cận thông tin cho các đối tượng có hoàn cảnh kinh tế khó khăn, bao gồm người cao tuổi, nhằm giúp họ hòa nhập vào xã hội số và nâng cao chất lượng cuộc sống. Đặc biệt, việc tắt sóng 2G đang được triển khai nhằm khuyến khích người dân chuyển sang sử dụng các công nghệ hiện đại hơn như 4G và 5G.

Bên cạnh đó, chính quyền các địa phương đang đẩy mạnh cung cấp dịch vụ hành chính công qua mạng, giúp người cao tuổi tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại. Một sáng kiến quan trọng khác là việc thành lập các Tổ công nghệ số cộng đồng, nhằm cung cấp kiến thức và hỗ trợ người cao tuổi trong việc sử dụng công nghệ, từ đó tạo động lực giúp họ học hỏi và tận hưởng những lợi ích của Internet.

Báo cáo Tổng quan phát triển kỹ thuật số Việt Nam 2021 đã từng đưa ra con số: Chỉ có khoảng 12% người cao tuổi sở hữu điện thoại thông minh, trong đó chỉ 6% sử dụng máy tính cá nhân. Điều này cho thấy tỷ lệ tiếp cận công nghệ của nhóm người cao tuổi vẫn còn rất thấp so với người trẻ, mặc dù số lượng người dùng mạng xã hội ở Việt Nam đã chiếm gần 97,8% dân số từ 13 tuổi trở lên. Rõ ràng, con số thống kê trên không thể cải thiện nhanh chóng trong thời gian ngắn.

Đỗ Trang