Người dân vùng cao Quảng Ngãi biến rừng xanh thành sinh kế xanh

Từ những mô hình trồng cây dưới tán rừng tự nhiên, đồng bào dân tộc Xơ Đăng vừa nâng cao thu nhập, vừa góp phần bảo vệ rừng và bảo tồn đa dạng sinh học, mở ra hướng phát triển kinh tế gắn với môi trường cho miền núi.

Anh A Phú, 40 tuổi, người Xơ Đăng, ở thôn Long Lá, xã Măng Ri (huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum cũ) là một trong những hộ tiêu biểu biến “rừng xanh” thành sinh kế xanh từ cây sâm Ngọc Linh. Từ năm 2014, anh bắt đầu gieo những hạt giống sâm đầu tiên dưới tán rừng Ngọc Linh. Qua nhiều năm trồng và mở rộng, hiện A Phú sở hữu khoảng 2 ha sâm dưới tán rừng với nhiều độ tuổi khác nhau, từ 1 đến hơn 10 năm.

Trồng sâm Ngọc Linh dưới tán rừng.

Anh A Phú chia sẻ, trồng sâm Ngọc Linh không hề dễ. Loài sâm này chỉ sống được dưới tán rừng tự nhiên, nơi có mùn rừng, độ ẩm và ánh sáng phù hợp. Người trồng phải liên tục dọn cây đổ, chống chuột phá hoại, giữ ẩm bằng mùn rừng và chăm sóc để cây ra hoa, kết hạt. Hằng năm, anh tự ươm giống từ hạt để trồng mới hoặc bán cho người có nhu cầu, tạo nguồn thu ổn định cho gia đình. Nhờ trồng sâm dưới tán rừng, cuộc sống của gia đình anh A Phú có nhiều đổi thay.

“Đảng và Nhà nước giao nhiệm vụ bảo vệ rừng, tôi không để xảy ra tình trạng xâm hại rừng. Người dân chỉ được trồng sâm Ngọc Linh dưới tán rừng. Khi trồng thì phải bảo vệ sâm, bảo vệ cây rừng. Công tác bảo vệ rừng đòi hỏi phải tuần tra thường xuyên. Khu vực nào có người vào thì mình phải tuyên truyền, nhắc nhở ngay. Phải tuyên truyền rộng rãi để bà con hiểu, những khu vực này tuyệt đối không được phát dọn hay tác động vào rừng”.

Sâm Ngọc Linh được trồng dưới tán rừng ở xã Măng Ri, tỉnh Quảng Ngãi.

Xã Măng Ri, tỉnh Quảng Ngãi, được hợp nhất từ hai xã Măng Ri và Đắk Ring, thuộc huyện Tu Mơ Rông, tỉnh Kon Tum cũ. Tại đây, mô hình phát triển dược liệu dưới tán rừng, đặc biệt là cây sâm Ngọc Linh đang mở ra hướng làm ăn mới cho người dân vùng cao. Chính quyền xã cho biết, địa phương đang đề xuất tỉnh thành lập trung tâm quản lý và bảo tồn nguồn gen sâm, gắn với đơn vị sự nghiệp công lập. Mục tiêu là bảo tồn nguồn giống gốc, đồng thời nghiên cứu, đánh giá và phát triển các sản phẩm dựa trên lợi thế tự nhiên.

Người dân giữ rừng để trồng sâm Ngọc Linh.

Theo ông Phạm Xuân Quang, Chủ tịch UBND xã Măng Ri, hiện sản lượng sâm còn ít, chủ yếu bán theo dạng tự nhiên nên giá trị chưa tương xứng với tiềm năng. Xã kỳ vọng khi có các đề tài khoa học quy mô công nghiệp và cơ sở chế biến sâu đặt tại địa phương hoặc vùng lân cận, cây sâm Ngọc Linh sẽ trở thành sản phẩm chủ lực, vươn ra thị trường trong nước và quốc tế, thực sự trở thành “sinh kế xanh” của người dân vùng cao:

“Chúng tôi tập trung vào phát triển, bảo tồn, trồng, chăm sóc, quản lý và bảo vệ rừng, đặc biệt là cây sâm Ngọc Linh. Mục tiêu là xác định Măng Ri là trung tâm phát triển dược liệu của tỉnh. Xã hỗ trợ bà con mở rộng vùng trồng, xây dựng các đề án phát triển dược liệu và các sản phẩm để nâng cao giá trị và thương hiệu sâm Ngọc Linh. Dựa trên cơ sở đó, sẽ nhân rộng các mô hình kinh tế gắn với quản lý, bảo vệ rừng và dược liệu”.

Khu vực núi Ngọc Linh, tỉnh Quảng Ngãi.

Tỉnh Quảng Ngãi có điều kiện tự nhiên thuận lợi để phát triển sâm Ngọc Linh và nhiều loại dược liệu quý. Đây không chỉ là hướng đi bền vững về kinh tế mà còn góp phần bảo tồn đa dạng sinh học, tạo sinh kế ổn định cho đồng bào miền núi. Tỉnh định hướng phát huy tối đa lợi thế rừng để phát triển nông nghiệp công nghệ cao, tập trung vào dược liệu, cây lâm nghiệp và các sản phẩm đặc thù gắn với khí hậu vùng Trường Sơn.

Hiện tỉnh Quảng Ngãi có gần 9.800 ha dược liệu, trong đó hơn 2.900 ha sâm Ngọc Linh. Nhiều vùng sản xuất tập trung, ứng dụng công nghệ cao đối với cây cà phê, rau củ quả, sầu riêng, giá trị tăng từ 1,5 – 2 lần so với canh tác truyền thống.

Sâm Ngọc Linh được trồng dưới tán rừng.

Ông Nguyễn Văn Nam, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ngãi cho biết, tại khu vực Ngọc Linh, đặc biệt là xã Măng Ri, người dân và doanh nghiệp đã tận dụng đặc thù hệ sinh thái để phát triển sâm Ngọc Linh. Loài cây này chỉ sống dưới tán rừng tự nhiên, nơi có độ mùn cao, độ ẩm lớn và độ cao tối thiểu 1.500 mét so với mực nước biển. Vì vậy, muốn có thành quả từ sâm Ngọc Linh, trước hết phải thành công trong bảo vệ rừng.

Ông Nguyễn Văn Nam cho biết thêm, toàn tỉnh Quảng Ngãi hiện có khoảng 16.000 héc ta đủ điều kiện pháp lý để trồng sâm Ngọc Linh.

“Chúng tôi tích cực hỗ trợ việc phân cấp, phân quyền, phân định thẩm quyền trong lâm nghiệp, kiểm lâm. Địa phương nào bỡ ngỡ, chúng tôi có lực lượng hỗ trợ ngay. Sâm Ngọc Linh chỉ sống dưới tán rừng, có độ mùn cao, độ ẩm lớn và độ cao từ 1.500 mét trở lên. Vì vậy, dân cũng như doanh nghiệp, trước khi muốn có thành quả từ sâm Ngọc Linh, phải đạt được thành quả về bảo vệ rừng”, ông nam chia sẻ.

Thanh Thắng/VOV-Miền Trung