Người định đoạt 400 tỷ USD của chính quyền ông Biden

Theo Wall Street Journal, Jigar Shah đang sống trong giấc mơ của mọi nhà đầu tư, một giấc mơ có nhiều sợi dây ràng buộc hơn một dàn nhạc giao hưởng.

Shah chịu trách nhiệm phân bổ khoản ngân sách chính phủ lên tới 400 tỷ USD dành cho những dự án năng lượng xanh của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, ông phải làm điều này dưới con mắt săm soi của các nhà lập pháp, quan chức chính phủ cũng như Nhà Trắng - vốn đã có xung đột với Shah về định hướng chính trị của chương trình cho vay do ông phụ trách.

Nguồn lực khổng lồ

Đã có 150 công ty xếp hàng, mong muốn nhận được các khoản tín dụng có tổng giá trị lên đến 127,7 tỷ USD từ ông Shah. Những doanh nghiệp này bao gồm các công ty mới thành lập với sản phẩm chưa được kiểm chứng cho đến các tập đoàn lớn như General Motors and PG&E - công ty dịch vụ tiện ích bị cáo buộc gây ra những vụ cháy rừng tại bang California.

Việc cung cấp khoản tiền lớn đến vậy cho các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực khí hậu là điều không thể thực hiện được. Chính vì vậy, Shah đã bắt đầu viết những tấm séc ngày càng lớn, bao gồm khoản vay lên tới 9,2 tỷ USD cho liên doanh có sự tham gia của tập đoàn Ford, với mục đích xây dựng các nhà máy chế tạo pin ở 2 bang Tennessee và Kentucky.

Cội nguồn cho quyền lực tài chính của ông Shah chính là Văn phòng Chương trình Cho vay của Bộ Năng lượng Mỹ, một bộ phận thường bị phớt lờ trong chiến lược chống biến đổi khí hậu của chính quyền Tổng thống Joe Biden.

Hoạt động thầm lặng trong gần một thập kỷ, văn phòng này có trách nhiệm cung cấp hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển đổi năng lượng của Mỹ nhưng không thể vay tiền từ các công ty tài chính truyền thống - thường do công nghệ được các công ty này phát triển mang tính thử nghiệm hoặc các điều kiện cho vay quá khó khăn.

Các điều khoản liên quan đến chống biến đổi khí hậu trong Đạo luật Giảm Lạm được thông qua vào năm 2022 đã tăng năng lực cho vay của văn phòng do ông Shah phụ trách lên gấp 10 lần.

Khoản ngân sách mà ông Shah nhận được lớn gấp 20 lần so với bất kỳ quỹ đầu tư nào khác tập trung vào năng lượng tái tạo, trao cho ông và Văn phòng Chương trình Cho vay một vai trò lớn trong việc định hình tương lai năng lượng của Mỹ.

Ông Jigar Shah được giao quản lý khoản ngân sách lên tới 400 tỷ USD, có khả năng định hình tương lai năng lượng của nước Mỹ. Ảnh: Bloomberg.

Trước khi Đạo luật Giảm Lạm phát được thông qua, Shah đã thực hiện hàng trăm cuộc điện thoại cho các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực năng lượng tái tạo nhằm giới thiệu những khoản hỗ trợ tài chính mà cơ quan của ông có thể cung cấp. Những mục tiêu chính là các công ty đã gọi vốn được ít nhất là 100 triệu USD.

Ông Shah cũng cố gắng gây ấn tượng với các doanh nghiệp lớn khi giới thiệu cho họ nguồn lực cần thiết để thanh toán những khoản nợ lớn.

"Ngân hàng năng lượng sạch của Mỹ"

Theo ông Peter Davidson, lãnh đạo Văn phòng Chương trình Cho vay trong khoảng thời gian năm 2013-2015, cơ quan do ông Shah phụ trách là "ngân hàng năng lượng sạch của Mỹ". Với khoản ngân sách lớn mà cơ quan này nhận được, "các cánh cửa xả lũ đã được mở ra" cho các doanh nghiệp năng lượng sạch tìm kiếm sự hỗ trợ tài chính.

Chương trình cho vay, một phần của Đạo luật Giảm Lạm phát, đại diện cho gói kích thích kinh tế sử dụng tiền thuế của người dân lớn nhất kể từ Thỏa thuận Mới trong những năm 1930 dưới thời cố Tổng thống Franklin Roosevelt.

Vào đầu tháng 6, ông Shah đã phê duyệt khoản vay 850 triệu USD cho công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực chế tạo pin Kore Power, giúp doanh nghiệp xây dựng một nhà máy sản xuất khổng lồ ở một sa mạc cách thành phố Phoenix khoảng 56 km.

Chỉ một khoản thời gian ngắn sau đó, khoản vay khổng lồ lên tới 9,2 tỷ USD dành cho liên doanh giữa Ford và tập đoàn SK của Hàn Quốc đã được công bố. Khoản vay này còn lớn hơn số tiền 5,9 tỷ USD mà Ford mượn từ chính phủ khi công ty gặp khó khăn tài chính vào năm 2009.

Nỗi ám ảnh Solyndra

Bất chấp những thành công của Văn phòng Cho vay như tập đoàn xe điện Tesla, treo lơ lửng trên đầu cơ quan này là thứ được ông Shah miêu tả là "nỗi ám ảnh Solyndra",

Đây là một công ty khởi nghiệp sản xuất các tấm panel pin năng lượng Mặt Trời bị phá sản vào năm 2011, sau khi Trung Quốc tung ra thị trường hàng loạt sản phẩm tương tự có mức giá rẻ hơn nhiều.

Một cuộc điều tra của Bộ Năng lượng Mỹ cho thấy Solyndra đã che giấu nhiều thông tin quan trọng trong quá trình nộp đơn xin khoản hỗ trợ tài chính lên tới 535 triệu USD từ Văn phòng Chương trình Cho vay.

Vụ việc của công ty Solyndra đã khiến nhân viên của văn phòng này trở nên cẩn trọng, đồng thời cung cấp cái cớ cho những người phản đối chương trình cho vay của chính phủ.

Hạ nghị sĩ Cathy McMorris Rodgers, Chủ tịch Tiểu ban Năng lượng và Thương mại Hạ viện, đã chỉ trích quyết định mở rộng chương trình cho vay của chính quyền Tổng thống Biden là một phiên bản "Solyndra sử dụng chất kích thích". Bà cảnh báo chương trình cho vay trong Đạo luật Giảm Lạm phát sẽ làm "tăng nguy cơ lừa đảo, lạm dụng và lãng phí ngân sách" của Mỹ.

Khoản vay đầu tiên được ông Shah phê duyệt là số tiền một tỷ USD dành cho Monolith vào năm 2021. Công ty này muốn sản xuất hydro từ khí gas tự nhiên. Trong khi đó, các khí nhà kính được thải ra trong quá trình này sẽ được thu thập và biến thành các sản phẩm khác như lốp xe.

Bất chấp những thành công lớn như đầu tư vào tập đoàn Tesla, nhiều thành viên trong Quốc hội vẫn tỏ ra nghi ngờ sự hiệu quả của Văn phòng Chương trình Cho vay của Bộ Năng lượng Mỹ. Ảnh: Reuters.

Theo các nguồn tin có hiểu biết về sự việc, nhiều thành viên trong đội ngũ của ông Shah đã bày tỏ lo ngại rằng khoản vay này quá mạo hiểm. Shah cho rằng các điều kiện đi kèm khoản vay sẽ giúp giảm nguy cơ thất thoát ngân sách của chính phủ. Theo đó, Monolith phải chứng minh được rằng doanh nghiệp này có thể mở rộng quy mô sản xuất khí hydro một cách hiệu quả với giá thành phải chăng. Công ty vẫn chưa đáp ứng được điều kiện này.

Quá trình lãnh đạo của ông Shah cũng như chính sách cho vay quy mô lớn của ông có thể kết thúc sớm nếu đảng Cộng hòa giành lại Nhà Trắng trong cuộc bầu cử năm 2024. Tại Quốc hội, Hạ nghị sĩ McMorris Rodgers đã chỉ trích khoản ngân sách lớn mà Văn phòng Chương trình Cho vay nhận được, cam kết siết chặt quá trình giám sát cơ quan này.

Trong khi đó, Shah nói rằng các điều kiện đi kèm khoản vay ở thời điểm hiện tại đảm bảo rằng chính phủ sẽ nhận lại một phần số tiền nếu doanh nghiệp bị phá sản. Tỷ lệ vỡ nợ của các doanh nghiệp được cơ quan này cấp vốn là 3%, tương đương với các ngân hàng thương mại trên thị trường. Ông Shah lập luận rằng Văn phòng Chương trình Cho vay đã đem lại lợi nhuận cho chính phủ trong quá trình hoạt động của cơ quan này.

Các khoản vay cần nhận được sự đồng ý của Bộ trưởng Năng lượng Jennifer Granholm, Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng cũng như Bộ Tài chính.

"Nếu doanh nghiệp nào vượt qua được những thủ tục hành chính quan liêu, Văn phòng Chương trình Cho vay có thể cung cấp nguồn lực như sức mạnh của thiên nhiên. Tuy nhiên, tôi không chắc có nhiều công ty làm được điều này", Scott Jacobs, nhà đồng sáng lập quỹ đầu tư Generate Capital với Shah trước khi ông về làm việc tại Bộ Năng lượng Mỹ, nhận định.

An Bình