Người kéo cờ đỏ sao vàng trên kỳ đài Huế

Tại căn phòng nhỏ ở tầng 4 chung cư (ngõ Hòa Bình 7, đường Minh Khai, TP Hà Nội), ông Việt kể với chúng tôi chuyện về quê hương, gia đình và chặng đường binh nghiệp. Trong đó, ông nhớ như in nhiệm vụ do tổ chức phân công hạ cờ quẻ ly của triều Nguyễn, kéo cờ đỏ sao vàng tung bay trên kỳ đài Huế vào sáng 21-8-1945.

Quê của Trung tá Đặng Văn Việt là ngôi làng cổ Nho Lâm (nay thuộc xã Tân Châu, tỉnh Nghệ An) nổi danh có nhiều người đỗ đạt cao, từng được truyền tụng qua câu đối: “Sáng khoai, trưa khoai, tối khoai, khoai ba bữa/ Ông đỗ, cha đỗ, con đỗ, đỗ cả nhà”. Hồi nhỏ, cậu bé Việt được thân phụ Đặng Văn Hướng đưa vào Huế học tiểu học tại Phong Điền, học trung học tại Trường Quốc học Huế. Sau khi đỗ tú tài, Việt ra Hà Nội học Trường Y khoa Đông Dương, tích cực tham gia các phong trào hoạt động của Tổng hội Sinh viên Việt Nam. Học hết năm thứ ba, Nhật đảo chính Pháp, Đại học Đông Dương đóng cửa, sinh viên tỏa về quê. Việt ở lại Hà Nội, làm Tổ trưởng tổ hướng đạo, hoạt động từ thiện giúp đỡ người đói rách.

Trung tá Đặng Văn Việt. Ảnh tư liệu

Rời Hà Nội, Đặng Văn Việt về Huế học Trường Thanh niên Tiền tuyến do luật sư Phan Anh và Giáo sư Tạ Quang Bửu sáng lập. Bề ngoài là trường thuộc Bộ Thanh niên của Chính phủ Trần Trọng Kim, nhưng bên trong có tổ chức của Việt Minh. Đặng Văn Việt là thành viên nhóm 4 sinh viên Việt Minh từ Hà Nội về hoạt động bí mật tại trường này. Tổ trưởng nhóm Việt Minh là đồng chí Lâm Kèn, tức Nguyễn Thế Lâm (sau này là Thiếu tướng, Tư lệnh đầu tiên của Liên khu 5).

Những ngày thu tháng Tám năm 1945, không khí cách mạng sục sôi trong cả nước. Khởi nghĩa giành chính quyền tại Hà Nội thắng lợi tạo động lực, khí thế tiếp thêm sức mạnh cho các địa phương đồng loạt nổi dậy. Thường vụ Tỉnh ủy Thừa Thiên-Huế triệu tập Hội nghị thông qua kế hoạch khởi nghĩa, xác định nhiệm vụ của Ủy ban khởi nghĩa giành chính quyền tại các địa phương. Một trong những nhiệm vụ hệ trọng cần làm ngay là hạ cờ quẻ ly, treo cờ đỏ sao vàng trên đỉnh kỳ đài Huế. Sáng 20-8-1945, Đặng Văn Việt nhận tin mật đến một địa điểm gần Nam Giao. Ông Trần Hữu Dực thay mặt tổ chức giao nhiệm vụ cho Đặng Văn Việt treo cờ đỏ sao vàng trước Ngọ Môn.

Về Trường Thanh niên Tiền tuyến, Đặng Văn Việt nói với Lâm Kèn nhiệm vụ tổ chức giao. Lâm Kèn cử thêm Nguyễn Thế Lương (tức Cao Pha, sau này là Thiếu tướng) cùng làm nhiệm vụ. Tổ chức cho biết, hiện canh gác bảo vệ kỳ đài Huế có một tiểu đội 12 lính với 12 súng mousqueton. Có một đại đội lính khố vàng 120 người trang bị 120 súng, còn có 10 khẩu pháo đùng và 9 khẩu thần công 200mm bảo vệ cung vua cạnh đó. Bởi vậy, không được chủ quan, phải hết sức thận trọng. Để tạo khí thế áp đảo bọn lính gác, Lâm Kèn cho Đặng Văn Việt mượn khẩu barillet cùng băng đạn 6 viên, đóng bộ trang phục mới phát, thật chỉnh tề, đi giày da cao cổ, đội mũ ca lô sừng bò, súng ngắn đeo bên hông cho thật oách.

Kỳ đài Huế cách Ngọ Môn chừng 300m, trên khuôn viên rộng chừng 4ha, xây thành 3 tầng cao 17,5m, chính giữa cột cờ cao 29,52m. Dây thừng kéo cờ to bằng cổ tay. Trên đỉnh cột cờ có một ròng rọc đỡ đầu dây. Sáng 21-8, Đặng Văn Việt và Nguyễn Thế Lương cuộn lá cờ to theo chiều dài, buộc chặt, gác hai đầu lên hai xe đạp, rồi còng lưng đẩy xe 2km đến chân cột cờ Huế. Đặng Văn Việt bảo Nguyễn Thế Lương đứng cạnh xe, bảo vệ cờ. Anh đến gặp viên chỉ huy đội canh gác kỳ đài và nói: “Theo lệnh Ủy ban kháng chiến Trung Bộ, chúng tôi có nhiệm vụ treo cờ cách mạng lên”.

Trong tình thế cách mạng đang lên và trước vẻ oai phong của Đặng Văn Việt, viên chỉ huy đội liền nghe theo và cho lính đến giúp đưa xe cờ lên. 6 lính và viên đội trưởng dàn hàng ngang. Nguyễn Thế Lương đứng đầu hàng. Đặng Văn Việt đứng chỉ huy, ra lệnh hạ cờ quẻ ly, rồi từ từ kéo cờ đỏ sao vàng rộng khoảng 100m2 lên đỉnh cột cờ.

Trong nắng vàng mùa thu, cờ đỏ sao vàng trên kỳ đài tung bay kiêu hãnh, rất đẹp. Đặng Văn Việt và Nguyễn Thế Lương đứng nghiêm, giơ tay chào. Nhân dân kinh thành Huế và vùng lân cận nhìn thấy cờ đỏ sao vàng tung bay trên đỉnh kỳ đài thì vui mừng, phấn khích reo to: “Cờ đỏ sao vàng! Cách mạng đã về! Độc lập, tự do đã đến với nhân dân ta!”.

Việc kéo cờ đỏ sao vàng trên kỳ đài Huế có ý nghĩa rất lớn, báo hiệu chiến thắng của lực lượng cách mạng và sự sụp đổ của triều đại phong kiến cuối cùng ở Việt Nam.

NGUYỄN THẾ NGHIỆP