Người nhiễm HIV cần làm gì để phòng tránh lao tái phát?

1. Vì sao HIV làm tăng nguy cơ tái phát lao?

Người nhiễm HIV có hệ miễn dịch suy yếu do virus HIV tấn công và phá hủy các tế bào CD4. Khi sức đề kháng suy giảm, vi khuẩn lao có điều kiện thuận lợi để tồn tại và bùng phát trở lại, ngay cả khi người bệnh đã hoàn tất điều trị. Điều này giải thích vì sao nhóm bệnh nhân HIV luôn được xếp vào đối tượng nguy cơ cao đối với lao tái phát.

Ngoài ra, HIV còn ảnh hưởng đến khả năng đáp ứng thuốc, làm giảm hiệu quả điều trị lao nếu không phối hợp phác đồ hợp lý. Người bệnh dễ bị tái nhiễm từ môi trường hoặc bùng phát lao tiềm ẩn đã có sẵn trong cơ thể. Đây là lý do mà bệnh nhân HIV sau điều trị lao vẫn cần được theo dõi chặt chẽ.

Khi sức đề kháng suy giảm, vi khuẩn lao có điều kiện thuận lợi để tồn tại và bùng phát trở lại, ngay cả khi người bệnh đã hoàn tất điều trị.

Trong thực tế, nguy cơ tái phát lao không chỉ đến từ yếu tố miễn dịch, mà còn liên quan đến tình trạng dinh dưỡng, tuân thủ thuốc và môi trường sống. Các yếu tố này thường gặp nhiều ở người bệnh HIV, làm nguy cơ tái phát cao hơn so với người bình thường. Chính vì vậy, phòng ngừa tái phát lao phải đi kèm với chăm sóc toàn diện.

Điều quan trọng là người bệnh và gia đình cần hiểu rõ mối liên hệ này để không chủ quan. Duy trì điều trị ARV đều đặn sẽ giúp kiểm soát HIV, từ đó giảm nguy cơ tái phát lao một cách đáng kể.

2. Vai trò của tuân thủ phác đồ điều trị đủ, đúng, đều

Tuân thủ phác đồ điều trị lao và ARV là yếu tố then chốt giúp giảm tỷ lệ tái phát. Phác đồ lao bao gồm hai giai đoạn tấn công và củng cố, với thời gian từ 6 đến 12 tháng. Nếu người bệnh tự ý bỏ liều hoặc dừng thuốc sớm, nguy cơ kháng thuốc, thất bại điều trị và tái phát lao sẽ tăng cao.

Theo BS. Nguyễn Văn Cử, Phó Chánh văn phòng Chương trình Chống lao Quốc gia: “Điều trị bệnh lao cần tuân thủ theo đúng nguyên tắc phối hợp thuốc đúng, đủ, đều theo hai giai đoạn tấn công và củng cố từ 6 tháng đến 12 tháng. Người bệnh đồng nhiễm HIV/Lao nếu tuân thủ thì tỷ lệ khỏi bệnh cũng như người bệnh lao không có HIV và tỷ lệ tái phát hay tái mắc cũng không cao hơn.”

Điều này cho thấy rằng, khi người bệnh HIV tuân thủ tốt, kết quả điều trị lao vẫn khả quan tương tự người không nhiễm HIV. Đây là thông điệp quan trọng cần truyền thông cho cộng đồng.

Ngoài tuân thủ thuốc, bệnh nhân cần kết hợp khám định kỳ, ăn uống đủ chất, tránh các yếu tố gây suy giảm miễn dịch như rượu bia, thuốc lá. Đây là nền tảng để giữ vững kết quả điều trị và phòng tái phát lâu dài.

3. Cách theo dõi sức khỏe sau điều trị để nhận biết sớm các bất thường

Khi xuất hiện các dấu hiệu như ho kéo dài trên 2 tuần, sốt về chiều, sụt cân nhanh, đổ mồ hôi đêm nhiều, cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra.

Sau khi kết thúc liệu trình điều trị lao, người nhiễm HIV cần được tái khám định kỳ để theo dõi sức khỏe. Việc này nhằm phân biệt giữa lao tái phát và những di chứng tồn tại sau điều trị như xơ phổi, giãn phế quản, vốn có thể gây ho kéo dài hoặc khó thở nhưng không phải là tái nhiễm.

BS. Nguyễn Văn Cử nhấn mạnh: “Chẩn đoán bệnh lao tái phát thì chương trình Chống lao Quốc gia đã có quy định và hướng dẫn cụ thể trên toàn quốc nên giữa bệnh lao tái phát và di chứng sau điều trị không bị nhầm lẫn".

Người bệnh cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường như ho kéo dài trên 2 tuần, sốt về chiều, sụt cân nhanh, đổ mồ hôi đêm nhiều. Đây là những triệu chứng cảnh báo có thể liên quan đến lao tái phát. Khi xuất hiện các dấu hiệu này, cần đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra.

Ngoài theo dõi triệu chứng, duy trì tải lượng HIV dưới ngưỡng ức chế nhờ ARV cũng là chỉ số quan trọng giúp giảm nguy cơ lao tái phát. Vì vậy, thăm khám định kỳ kết hợp theo dõi lao là chiến lược toàn diện cần thực hiện song song.

4. Giảm tử vong nhờ tuân thủ điều trị song song HIV - Lao

Một trong những minh chứng rõ rệt cho hiệu quả phối hợp điều trị ARV và thuốc lao là tỷ lệ tử vong đã giảm sâu trong những năm gần đây. BS. Nguyễn Văn Cử cho biết, tỷ lệ tử vong ở bệnh nhân HIV đồng nhiễm lao đã giảm từ 15% trước năm 2025 xuống còn dưới 4,5%, nhờ tỷ lệ 90% người bệnh được điều trị phối hợp đầy đủ bằng thuốc lao và ARV.

Số liệu này cho thấy việc tuân thủ và tiếp cận điều trị đầy đủ mang lại lợi ích thiết thực, không chỉ giảm tái phát mà còn cứu sống hàng ngàn bệnh nhân. Đây là thành quả quan trọng của chương trình phối hợp HIV – Lao, đồng thời là minh chứng để khuyến khích người bệnh tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ.

Khi bệnh nhân HIV đồng nhiễm lao được điều trị kịp thời và đầy đủ, chất lượng cuộc sống cải thiện rõ rệt. Người bệnh có thể quay lại lao động, học tập, sinh hoạt bình thường và giảm nguy cơ lây nhiễm cho cộng đồng.

Như vậy, có thể nói, lao tái phát hoàn toàn có thể phòng tránh, nếu người bệnh HIV được tiếp cận sớm, tuân thủ điều trị và theo dõi liên tục. Đây là nền tảng giúp giảm tử vong, giảm tái phát và tiến tới kiểm soát đồng thời cả hai dịch bệnh.

Mời bạn đọc xem tiếp video:

Hành trình vượt qua bóng tối của chàng trai nhiễm HIV |SKĐS

An Minh