Người phụ nữ Chăm nặng lòng với nghề gốm ở Bình Thuận

Trong căn nhà nhỏ ở thôn Bình Tiến, xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận, nghệ nhân Lương Thị Hòa lúc nào cũng bận rộn với những sản phẩm gốm được đặt hàng từ khắp mọi miền đất nước. Dù làm việc không ngơi tay, bà vẫn luôn sẵn sàng chia sẻ với mọi người về nghề gốm, bởi đó là đam mê suốt đời của bà.

Được người bác truyền dạy nghề gốm từ năm 1978, đến nay, sau gần 50 năm gắn bó với nghề, nghệ nhân Lương Thị Hòa cảm thấy vui khi sản phẩm gốm mỹ nghệ của gia đình ngày càng được nhiều khách hàng ưa chuộng, đặc biệt là khách du lịch. Lượng sản phẩm tiêu thụ ổn định giúp tăng thu nhập cho gia đình.

Bà Hòa chia sẻ, trước khi chuyển sang làm gốm mỹ nghệ, sản phẩm gốm truyền thống mang lại thu nhập thấp, chủ yếu dựa vào công sức lao động. Nhiều nghệ nhân cùng trang lứa với bà đã bỏ nghề, nhưng vì nặng lòng với gốm, bà vẫn kiên trì gìn giữ và duy trì đến tận hôm nay.

Bà Hòa đang nặn gốm tại nhà

Năm 2001, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Thành Phần về đây mở lớp dạy làm gốm mỹ nghệ. Đến năm 2006, tỉnh Bình Thuận tổ chức lớp dạy làm gốm mỹ nghệ tại làng, sau đó cho học viên đi đào tạo nâng cao tại làng gốm Bàu Trúc (Ninh Thuận). Khi trở về, tôi bắt tay vào làm và nhận thấy có thể phát triển được nghề này," bà Hòa chia sẻ.

Dù tuổi đã cao, nhưng với lòng yêu nghề và sự sáng tạo không ngừng, nghệ nhân Lương Thị Hòa đã tạo ra nhiều dòng sản phẩm gốm mỹ nghệ độc đáo. Nhờ đó, bà thường xuyên được Bảo tàng tỉnh Bình Thuận và các khu resort mời đến trình diễn nghệ thuật làm gốm trong các dịp lễ lớn, phục vụ du khách.

Mỗi sản phẩm gốm mỹ nghệ do nghệ nhân Hòa chế tác đều mang tính sáng tạo, thổi hồn văn hóa của người Chăm và có mẫu mã đa dạng như: rùa long quy, linga - yoni, tháp nước Bình Thuận, tháp Chăm, bình hoa, thuyền thúng, con cá... Sản phẩm của bà chủ yếu có kích cỡ vừa và nhỏ, thuận tiện cho du khách mang theo trong túi xách hoặc ba-lô.

Gắn bó với nghề làm gốm gần 50 năm, nghệ nhân Lương Thị Hòa là một trong những người gìn giữ và phát triển nghề gốm truyền thống lâu đời tại làng gốm này. Đây cũng là nguồn thu nhập chính của gia đình bà trong nhiều năm qua.

Bà Hòa trình diễn nghệ thuật làm gốm tại tháp Pô Sah Inư nhân dịp Lễ hội Kate 2024

Bà Lư Thái Tuyên, Phó Giám đốc Bảo tàng tỉnh Bình Thuận, cho biết: "Từ thời các vua chúa cho đến đời sống hiện đại ngày nay, sản phẩm gốm luôn gắn bó mật thiết với sinh hoạt hằng ngày của mỗi gia đình và giữ vai trò quan trọng trong văn hóa tín ngưỡng của cộng đồng người Chăm. Hiện nay, Bảo tàng đang lưu giữ và trưng bày hơn 1.500 hiện vật, trong đó có các sản phẩm gốm Chăm cổ từ nhiều thế kỷ trước cùng những sản phẩm gốm truyền thống vẫn được sử dụng hằng ngày. Ngoài việc tổ chức các gian hàng trình diễn làng nghề, Bảo tàng còn thường xuyên mời các nghệ nhân đến biểu diễn, hướng dẫn cách làm gốm và tổ chức cho du khách tham quan, trải nghiệm nghề gốm tại làng gốm Bình Đức."

Đánh giá về nghệ nhân Lương Thị Hòa, bà Lư Thái Tuyên chia sẻ: "Nghệ nhân Lương Thị Hòa đã gắn bó với nghề gốm gần 50 năm. Không chỉ sáng tạo, tìm tòi mẫu mã mới, bà còn có khả năng diễn giải chi tiết các công đoạn làm gốm cho du khách. Nhờ đó, bà thường xuyên được mời giảng dạy nghề làm gốm tại Trung tâm Trưng bày Văn hóa Chăm cũng như biểu diễn kỹ thuật làm gốm tại Khu di tích tháp Pô Sah Inư. Những đóng góp của bà đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị nghệ thuật gốm truyền thống của người Chăm."

Dù được truyền dạy nghề làm gốm từ cha ông, nhưng hiện nay làng nghề đang đối mặt với nhiều thách thức khiến số hộ gia đình theo nghề ngày càng giảm. Những nghệ nhân gạo cội của làng gốm Chăm cũng ngày một thưa thớt, đặt ra nhiều lo ngại về sự mai một của nghề truyền thống.

Đây cũng là nỗi trăn trở lớn của nghệ nhân Lương Thị Hòa. Bà tâm sự: "Có những đợt không có lớp học, hoặc có nhưng các em nhỏ chỉ học vài buổi rồi bỏ, tôi buồn lắm. Nhưng tôi nghĩ rằng có thể khi lớn hơn một chút, chúng sẽ hiểu và yêu thích nghề gốm, rồi quay lại học cũng chưa muộn. Chỉ e rằng đến lúc đó, tôi không còn đủ sức để truyền dạy nữa..."

Clip bà Hòa đang làm gốm

Niềm tự hào của bà hiện nay là sản phẩm gốm của gia đình đã được địa phương chọn và công nhận là sản phẩm OCOP 3 sao, đó cũng là động lực để cho bà tiếp tục gắn bó với nghề.

Tôi mong muốn có nhiều sức khỏe để làm ra nhiều sản phẩm gốm được gắn sao OCOP để nó vươn xa hơn nữa, có thể xuất ra nước ngoài. Bà Hòa cho biết thêm.

Nghệ nhân Lương Thị Hòa đã và đang góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị của nghệ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm ở tỉnh Bình Thuận, đưa sản phẩm gốm ra thị trường trong và ngoài nước với mong muốn được nhiều người biết đến gốm của người Chăm Việt Nam hơn nữa.

Đoàn Sĩ/VOV-TP.HCM