Người phụ nữ Dao Tiền biến gian khó thành cơ hội nơi non cao

Du khách trải nghiệm mặc trang phục dân tộc Dao Tiền tại homestay Khánh Hưng

Chúng tôi tìm đến ngôi nhà của chị Liên vào một chiều cuối tháng 9, khi bản Hoài Khao đang ngập trong nắng vàng. Chồng chị Liên đón chúng tôi bằng cái xe máy Wave cũ, tăng bo chúng tôi qua cả chục triền dốc mới tới khoảng sân nhà rộn ràng tiếng cười.

Chị Bàn Thị Liên (ngoài cùng bên phải) dẫn du khách trải nghiệm hang ong

Chị Liên nhớ lại những ngày đầu tiên dựng homestay Khánh Hưng của gia đình. Năm 2020, khi chính quyền địa phương vận động các hộ dân tham gia phát triển du lịch cộng đồng, chị và chồng là những người trẻ, được xem là có sức, có chí, nên được vận động, động viên đứng ra là một trong những hộ tiên phong.

Lúc ấy, điều kiện trong nhà chẳng có gì dư giả, nhưng sự quyết tâm lại dồi dào. "Khó thì khó thật, nhưng mình cứ nghĩ nếu không thử, cả đời cũng không biết gia đình mình có đổi khác được không", chị Liên kể.

Cái khó nhất không phải là ý chí mà là đường đi, theo đúng nghĩa đen luôn. Để dựng được căn nhà lưu trú, mọi vật liệu đều phải vận chuyển qua những cung đường quanh co, dốc đứng. Xe chở vật liệu nhiều lần không thể vào tận nơi, cả hai vợ chồng phải thay nhau gùi từng bao xi măng, từng tấm gỗ.

Nhà lưu trú đủ cho 8 khách ngủ lại, không làm mái quá thấp để giữ ấm như truyền thống, ưu tiên chăn màn sạch sẽ, đầy đủ nhà vệ sinh. Nhất là trong căn nhà ấy, tình cảm và sự hiếu khách của chủ nhà luôn khiến người tới trải nghiệm cuộc sống gia đình Dao Tiền lưu luyến.

Những tháng đầu, khách ít, thu nhập chẳng đáng là bao. Cơn bão Yagi bất ngờ ập đến, khách đặt phòng đồng loạt hủy, thức ăn đã chuẩn bị cả nhà phải chia nhau ăn. Chị nhớ lại, đôi khi ngồi nhìn căn bếp đỏ lửa mà lòng se sắt: "Mình đã cố gắng thế, sao vẫn khó thế này?". Nhưng rồi nghĩ đến tương lai con cái, nghĩ đến việc cả bản có thể đổi thay nhờ du lịch, chị lại gắng gượng bước tiếp.

Giữ hồn bản, nuôi dưỡng du lịch cộng đồng

Điều đặc biệt ở homestay của chị không phải là sự tiện nghi hiện đại mà là cái "hồn" bản địa. Du khách tới nơi có thể nghỉ ngơi và được sống cùng văn hóa Dao Tiền, nếp nhà Dao Tiền, con người Dao Tiền, cuộc sống Dao Tiền.

Du khách trải nghiệm in hoa văn bằng sáp ong

Ở đây, du khách có thể trải nghiệm in hoa văn bằng sáp ong, một kỹ thuật thủ công truyền đời của người Dao Tiền. Những hoa văn in trên vải, từ đôi tay khéo léo, là kết tinh cho sức sáng tạo, thẩm mỹ và những mong mỏi thầm kín của người Dao Tiền. Du khách cũng được khoác lên mình bộ trang phục dân tộc ấn tượng, đứng giữa núi rừng chụp bức ảnh lưu giữ kỷ niệm khó quên.

Ẩm thực phong phú tại homestay của gia đình chị Liên

Ẩm thực ở homestay cũng là một hành trình trải nghiệm, món nào cũng giản dị nhưng đậm vị tự nhiên. Rau chủ yếu là rau rừng, có loại chỉ người bản mới biết cách chế biến; cá chép thả trong ruộng lúa, thịt thơm mà ngọt; ốc đồng bắt ngay ngoài ruộng, con nào con nấy béo múp, chế biến đơn sơ vẫn "gây thương nhớ" cho nhiều du khách.

Khách thích gà luộc, chị chuẩn bị gà luộc. Khách muốn gà hầm ngải cứu, gà om nghệ, gà nướng, gà chao dầu… chị cũng chiều theo. Lợn nuôi thả rông, thịt ba chỉ có thể luộc, rán hay làm lạp sườn. Cá chép ruộng có thể chiên giòn, kho mặn, tùy khẩu vị từng nhóm khách. Ốc thì có món luộc thơm mùi sả, món xào cay nồng… Tất cả đều do gia đình tự tay chế biến. Khách muốn tự tay đi bắt cá, bắt ốc, bắt gà hay nấu nướng đều được.

Chị Liên cười hiền: "Người ta đến đây không phải để tìm sự sang trọng mà để tìm sự khác biệt. Sự khác biệt ấy nằm ở chỗ mọi thứ đều thật, từ rau thật, cá thật, nụ cười cũng thật".

Những khung cảnh bình yên tại homestay Khánh Hưng

Trăn trở và khát vọng vươn lên

Để homestay có thể đi vào hoạt động, gia đình chị đã nhận được nhiều sự hỗ trợ. Chính quyền huyện Nguyên Bình (cũ) cấp cho mỗi hộ làm du lịch cộng đồng 80 triệu đồng để chỉnh trang nhà cửa. Hội LHPN tỉnh và địa phương đồng hành, hỗ trợ vay vốn ưu đãi. Chủ tịch Hiệp hội Du lịch Việt Nam cũng đã cử giảng viên trực tiếp lên xóm, hướng dẫn cách tiếp đón, phục vụ khách. Những hỗ trợ ấy là "cú hích" để chị vững vàng bước đi.

Nhờ homestay, cuộc sống gia đình chị đã phần nào thay đổi. Dù còn khó khăn, nhưng so với những ngày trông vào nương ngô, ruộng lúa thì giờ đây thu nhập đã khá hơn. Lễ hội thu hoạch sáp ong hàng năm vào khoảng tháng 6, tháng 7 tùy từng mùa ong làm mật cũng là một trải nghiệm văn hóa đặc sắc Dao Tiền.

Du khách kéo về đông, nhà chị kín phòng. Chị cảm nhận rõ rệt: làm du lịch vừa là làm kinh tế vừa là niềm vui khi văn hóa Dao Tiền được nhiều người biết đến.Tuy nhiên, khó khăn vẫn hiện hữu khi ường vào bản dốc đứng, ngày mưa nhiều rêu trơn trượt khiến không ít du khách ngại quay lại. Sóng điện thoại, internet mới chỉ có vài năm trở lại đây nên việc quảng bá còn hạn chế.

Chị Liên tha thiết mong mỏi chính quyền tiếp tục quan tâm, mở đường kết nối để bà con đi lại thuận lợi hơn, con cái đến trường dễ dàng hơn và khách du lịch cũng không còn e ngại. Nhất là các cấp lãnh đạo quan tâm quảng bá sâu rộng về du lịch cộng đồng ở Hoài Khao để nhiều người biết tìm đến trải nghiệm văn hóa Dao Tiền.

Trong ánh mắt sáng rực niềm tin, chị Liên tin tưởng khẳng định: "Có thể mình chưa biết quảng bá, chưa có điện thoại xịn, nhưng mình có tấm lòng và có bản sắc để gìn giữ. Miễn là mình còn giữ được cái hồn Dao Tiền, thì homestay này sẽ trở thành điểm đến của nhiều du khách".

Tuệ Chi