Người phụ nữ Vân Kiều đi ngược hủ tục

Nỗ lực tuyên truyền thay đổi tập tục tảo hôn

Sinh ra và lớn lên trong lòng bản làng người Vân Kiều ở Vĩnh Ô, một trong 3 xã miền núi thuộc diện khó khăn của huyện Vĩnh Linh cũ, chị Hồ Thị Thanh hiểu rõ hơn ai hết những hệ lụy đau lòng mà hủ tục tảo hôn để lại. Chị đã chứng kiến biết bao thiếu nữ tuổi 13-14 phải gác lại sách vở để làm vợ, làm mẹ; chứng kiến những đứa trẻ sinh ra yếu ớt, bệnh tật do hôn nhân cận huyết thống và những gia đình quẩn quanh trong cái đói, cái nghèo cũng vì kết hôn quá sớm.

“Nhìn các em chưa đủ lớn đã phải mang trên lưng đứa con nhỏ, nước mắt tôi cứ trào ra. Nếu không thay đổi nhận thức, bản làng mình sẽ mãi nghèo, con cháu mình sẽ mãi khổ”, chị Thanh chia sẻ.

Chị Hồ Thị Thanh (bên trái) thăm hỏi, động viên em Hồ Thị Thủy - Ảnh: H.Q

Sau một thời gian đảm đương vai trò là cán bộ hội phụ nữ thôn, được gặp gỡ, được nghe nhiều câu chuyện buồn xung quanh nạn tảo hôn và hệ lụy từ hôn nhân cận huyết thống, năm 2008 chị Hồ Thị Thanh đã xin chuyển sang là cộng tác viên dân số. Chị Thanh chia sẻ, xã Vĩnh Ô cũ là địa bàn khó khăn nhất trong 3 xã miền núi của huyện Vĩnh Linh cũ, trong đó có những thôn, bản đường sá đi lại vô cùng khó khăn như bản Mích-một bản gần như biệt lập. Cũng vì vậy, bà con dân bản ở đây chưa có ý thức trong việc chăm sóc sức khỏe bản thân, còn sinh nhiều con, kết hôn sớm, kết hôn cận huyết thống.

Kiên trì phương châm “mưa dầm thấm lâu”

Làm cộng tác viên dân số ở vùng cao không hề đơn giản. Những ngày đầu, khi đến từng nhà vận động, chị Thanh không ít lần nhận được những cái lắc đầu, thậm chí là sự phản ứng gay gắt. Với nhiều người già trong bản, việc "con mình thích thì cho nó lấy nhau" hay "lấy người trong họ cho gần gũi" đã ăn sâu vào tiềm thức từ bao đời.

Không nản lòng, với phương châm "mưa dầm thấm lâu", chị tranh thủ mọi lúc, mọi nơi: Lúc bà con đi nương về, trong các buổi sinh hoạt bản, đến cả những lúc cùng chị em giặt giũ bên suối để lồng ghép công tác dân số.

Với sự am hiểu về phong tục và ngôn ngữ của dân tộc mình, chị Thanh đã khéo léo vận động các già làng, trưởng bản và những người có uy tín cùng lên tiếng. Chị quan niệm, khi cái bụng của người già đã thuận, cái đầu của người trẻ đã thông thì hủ tục sẽ bị đẩy lùi.

Nhờ sự kiên trì của chị Thanh và các ban, ngành, đoàn thể, ý thức của dân bản đã có những chuyển biến rõ rệt. Trong vài năm trở lại đây, tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống trong khu vực chị phụ trách đã giảm thiểu đáng kể. Những đám cưới "trẻ con" thưa dần, thay vào đó là những thanh niên đủ tuổi, đủ sức khỏe mới tiến tới hôn nhân theo đúng quy định của pháp luật. Nhiều gia đình trước đây từng vì lý do nghèo khó mà cho con nghỉ học để có thêm người lao động sau khi được chị Thanh vận động, đã thay đổi quyết định, tiếp tục nuôi con ăn học đến nơi đến chốn.

Em Hồ Thị Thủy ở thôn Lền, xã Bến Quan chia sẻ: “Trước đây, con gái trong thôn cứ lớn lên là lấy chồng, sinh con. Ngay trong gia đình em, ba mẹ cũng từng nói con gái không cần học nhiều, lớn lên thì lo lấy chồng sinh con thôi. Nhưng nhờ có cô Thanh luôn đến tuyên truyền, nói chuyện nên bây giờ ba mẹ em đã thay đổi nhiều, cho em đi học. Em sẽ cố gắng học hết cấp ba, sau đó sẽ thi vào đại học sư phạm để sau này có thể trở về dạy dỗ các em trong bản mình”.

Bác sĩ Trần Ngọc An, Trạm trưởng Trạm Y tế Vĩnh Ô cho biết: “Chị Hồ Thị Thanh là một cộng tác viên dân số có trách nhiệm và tâm huyết. Không quản ngại đường sá xa xôi hay thời tiết khắc nghiệt, chị luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Chị chính là nhịp cầu nối quan trọng giữa chính sách dân số của Nhà nước với đồng bào Vân Kiều”.

Nhờ những nỗ lực không ngừng nghỉ ấy, công tác phòng, chống tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống tại Vĩnh Ô đã và đang mang lại những kết quả tích cực. Tình trạng hôn nhân cận huyết gần như được xóa bỏ, nhiều năm liền không ghi nhận trường hợp nào tảo hôn. Người dân nơi đây đã bắt đầu nói về bình đẳng giới, về “không ép con gái lấy chồng sớm”, về “phụ nữ cũng biết làm kinh tế, biết nói lên tiếng nói của mình”.

P.Q